Co to jest Białko C?
Białko C jest zaliczane do grupy glikoprotein syntetyzowanych w wątrobie. Białko C podobnie jak białko S oraz antytrombina III wpływa na układ krzepnięcia w organizmie. Wymienione czynniki decydują o zachowaniu równowagi pomiędzy krzepnięciem krwi, a jej swobodnym krążeniem.
Pierwotnie białko C jest uwalniane w postaci nieczynnej. W momencie zaistnienia potrzeby zahamowania procesu krzepnięcia, białko C zostaje aktywowane i wpływając na odpowiednie czynniki doprowadza do obniżonej produkcji trombiny (to II czynnik krzepnięcia – enzym osocza). W przypadku kiedy w organizmie człowieka występuje niedobór białka C, trombina jest produkowana w nadmiernej ilość. To z kolei przyczynia się do tworzenia skrzepów i upośledzenia krążenia krwi w organizmie człowieka.
Prawidłowy proces krzepnięcia krwi jest niezbędny do zatrzymania krwawienia powstałego na skutek uszkodzenia tkanek. Z drugiej jednak strony nadkrzepliwość krwi niesie za sobą poważne komplikacje. Ważne jest, aby czynniki krzepnięcia były w równowadze, aby uchronić organizm przed nadmiernym krzepnięciem lub rozrzedzeniem krwi.
Aktywność układu krzepnięcia musi podlegać odpowiedniej kontroli.
Wskazania do badania białka C
Oznaczenie poziomu białka C wykonuje się w rozpoznaniu i diagnozowaniu nabytych oraz wrodzonych niedoborów tego białka. Wrodzony niedobór białka C wpływa na skłonność do powstawania zakrzepicy. Nabyty niedobór białka C najczęściej wynika z niedoboru witaminy K. Sprawdzenie poziomu białka C jest również niezbędne u pacjentów cierpiących na żylną chorobę zakrzepowo-zatorową. Szczególnie zatorowość dotyczącą żył głębokich kończyn dolnych lub w zatorowość płucną.
U noworodków oznaczenie białka C wykonuje się w trakcie pojawienia się znacznych zaburzeń krzepnięcia związanych z wewnątrznaczyniowym rozsianym wykrzepianiem lub plamicą piorunującą.
Do wykonania oznaczenia stężenia białka C nie trzeba się przygotować. Zalecane jest natomiast odczekać pewien czas od ostatniego epizodu związanego z tworzeniem się zakrzepu. U pacjentów stosujących leki przeciwzakrzepowe (antagonistów witaminy K), oznaczenie należy wykonać po upływie kilku dni od zakończenia kuracji. U pacjentów, u których zalecane jest oznaczenie białka C, a przewlekle przyjmują leki przeciwzakrzepowe, antykoagulanty witaminy K należy zastąpić heparyną. Odstawienie leków należy wykonać na wyraźne zalecenie lekarza.
Do oznaczenia białka C w surowicy należy uzyskać od pacjenta próbkę krwi. Osoba pobierająca materiał do badania, wykonuje ukłucie żyły łokciowej i niewielką ilość krwi pobiera do specjalnie przygotowanej probówki z cytrynianem. Następnie taką próbkę niezwłocznie się zamraża. Tak przygotowana próbkę przekazuje się do badania poziomu białka C.
Wynik badania białka C i obniżony poziom białka C
Norma dla białka C powinna mieścić się w zakresie 3–6mg/l, natomiast aktywność 70–140% normy. Wyjątek stanowią noworodki, u których białko C jak również pozostałe czynniki krzepnięcia są na niskim poziomie.
Niedobór białka C występuje w dwóch postaciach.
- Postać homozygotyczna występuje niezwykle rzadko i pojawia się u noworodków. U takiego dziecka zaraz po porodzie występuje plamica piorunująca wraz z martwicą skóry. Niestety ten ciężki przypadek niedoboru białka może zakończyć się poważnymi zmianami neurologicznymi lub nawet śmiercią dziecka.
- Drugą postacią niedoboru białka C jest postać heterozygotyczna. Ta forma występuje częściej u osób dorosłych. Niskie wartości białka C, mogą być odpowiedzialne za:
- nawracające zakrzepowe zapalenia żył,
- martwicę skóry kończyn dolnych wywołaną przez antagonistów witaminy K.
Obniżony poziom białka C może być wywołany:
- wrodzonym niedoborem białka C,
- niedoborem witaminy K,
- leczeniem antagonistami witaminy K,
- chorobami wątroby,
- doustną antykoncepcją,
- sepsą,
- zespołem rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC).
