Jak wygląda tasznik pospolity i gdzie występuje?
Występowanie tasznika pospolitego jest niezwykle powszechne na całej półkuli północnej. Gatunek ten należy do bardzo ekspansywnych. Tasznik rośnie na polach, pastwiskach, łąkach, nieużytkach, przydrożach. Chętnie aklimatyzuje się także w przydomowych ogródkach. W Polsce tasznika pospolitego w okresie jego kwitnienia spotkać można praktycznie wszędzie.
Tasznik pospolity (łac. Capsella bursa-pastoris), zwany zwyczajowo także „kaszką”, „tobołkami pastuszymi”, „bydelnikiem” czy „kaletką pasterską”, to roślina jednoroczna bądź dwuletnia, należąca do rodziny kapustowatych. Posiada wzniesioną, rozgałęziającą się łodygę, która dorasta do ok. 60 cm wysokości. Dolne liście tworzą rozetę, najczęściej są pierzastodzielne, ogonkowe. Z kolei górne liście łodygowe ułożone są naprzeciwlegle, posiadają lancetowaty kształt oraz gładkie brzegi.
Ziele tasznika pospolitego kwitnie drobnymi, zebranymi w groniaste kwiatostany, czteropłatkowymi kwiatami w kolorze białym lub kremowym (kwitnienie przypada na okres od kwietnia do późnej jesieni). Owoce stanowią łuszczynki w kształcie sercowatym.
Ziele tasznika pospolitego – właściwości lecznicze
Choć tasznika pospolitego uznaje się powszechnie za chwast, to także roślina jadalna oraz gatunek wykorzystywany w medycynie ludowej. Surowiec leczniczy stanowi ziele (łącznie z rozetką liści odziomkowych), zebrane w początkowym okresie kwitnienia i suszone w warunkach naturalnych, w cieniu i przewiewie lub w suszarniach w temperaturze do 35°C.
Obecne w nim związki chemiczne to: flawonoidy (m.in. rutozyd, diosmina), garbniki, aminy biogenne (cholina, histamina), kwasy organiczne (w tym fenolokwasy), aminokwasy (m.in. walina, ornityna, prolina), żywice, olejek eteryczny, witaminy (m.in. wit. A, C, K oraz niektóre wit. z grupy B), związki mineralne (m.in. sole potasu i wapnia).
Działanie tasznika pospolitego jest wielokierunkowe. A jest to:
- działanie ściągające,
- działanie przeciwkrwotoczne,
- działanie przeciwzapalne,
- działanie moczopędne,
- działanie antyseptyczne,
- działanie regulujące przemianę materii,
- działanie pobudzające krążenie.
Tasznik pospolity – zastosowanie lecznicze
Biorąc pod uwagę właściwości lecznicze surowca, tasznik stosowany jest przede wszystkim w dolegliwościach związanych z układem krążenia. To popularny środek hamujący krwawienie. Co interesujące, w okresie I wojny światowej tasznik stanowił powszechny środek przeciwkrwotoczny, napotny oraz moczopędny.
Zgodnie z monografią EMA (Europejska Agencja ds. Leków) ziele tasznika posiada status „tradycyjnego ziołowego produktu leczniczego zmniejszającego obfite krwawienia miesiączkowe u kobiet z regularnymi cyklami miesiączkowymi, po wykluczeniu przez lekarza poważnych schorzeń”.
W praktyce jednak, wewnętrznie wykorzystuje się go także tradycyjnie jako remedium na:
- nadmierne krwawienia miesiączkowe,
- krwawienia z nosa,
- krwawienia dziąseł,
- krwawienia z przewodu pokarmowego i dróg moczowych,
- żylaki podudzi (wzmacnia naczynia krwionośne),
- hemoroidy,
- biegunki,
- zapalenie pęcherza moczowego,
- łagodne stany zapalne gruczołu krokowego,
- wrzody żołądka,
- kamicę żółciową,
- reumatyzm,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
- trądzik różowaty.
Zewnętrzne stosowanie ekstraktów z ziela tasznika pospolitego (do przemywania lub w formie okładów) obejmuje leczenie stanów zapalnych skóry, owrzodzeń, czyraków, odleżyn, wyprysków i drobnych ran. Świeży sok lub świeże ziele tasznika przyłożone do krwawiącego skaleczenia działa tamująco (właściwości tej nie posiadają napary!).
Warto także dodać, że tasznik, jako roślina jadalna i zarazem bardzo odżywcza, może być wykorzystywany w kuchni. W wielu krajach stosuje się go jako składnik do sałatek. Z powodzeniem można go także dodawać do zup czy koktajli.
Jak stosować tasznika pospolitego?
Ziele tasznika pospolitego można przetwarzać w celach leczniczych w rozmaity sposób. Najczęściej wykorzystuje się świeżo zebrany surowiec (należy pamiętać, aby zbioru dokonywać z terenów niezanieczyszczonych!), ale można sięgać także po ten ususzony, dostępny m.in. w sklepach zielarskich.
Sok
Czy tasznik można pić? Tak – najprostszym sposobem wykorzystania tasznika jest sporządzenie z niego świeżego soku. Jak się okazuje, jest to także jedna z lepszych form przyjmowania surowca (wysoka temperatura rozkłada niektóre z cennych substancji czynnych obecnych w taszniku, m.in. peptydy). Aby go zrobić, wystarczy wycisnąć surowiec w wyciskarce. Sok należy spożywać po uprzednim rozcieńczeniu, w ilości od 2 do 4 łyżek na dzień.
Macerat wodny
Ok. 2 łyżek ususzonego ziela tasznika należy zalać szklanką wody w temperaturze pokojowej i odstawić na noc. Tak przygotowany specyfik należy odcedzić i przyjmować w celach leczniczych w ilości ok. 2 do 4 łyżek na dzień.
Napar
Ok. łyżeczki ususzonego surowca zalewamy szklanką wrzątku i odstawiamy pod przykryciem na 15-20 min. Następnie przecedzamy i pijemy w ilości ok. 1/4 szklanki 2 razy na dzień przy problemach z nadmiernym krwawieniem miesiączkowym.
Przeciwwskazania do stosowania tasznika pospolitego
Wprawdzie tasznik jest rośliną łatwo dostępną i posiada długą tradycję leczniczego zastosowania, to jednak nie każdy powinien po niego sięgać. Powód? Wyciągi z surowca mogą działać oksytocynopodobnie (działanie pobudzające skurcze macicy), jego stosowanie nie jest wskazane przez kobiety ciężarne.
Europejska Agencja ds. Leków (EMA) nie zaleca go także w okresie karmienia piersią oraz dzieciom i młodzieży poniżej 18. roku życia.
