Co to są hemoroidy?
Hemoroidy to popularna nazwa żylaków odbytu. Tworzą się one na naczyniach krwionośnych oplatających dolny odcinek przewodu pokarmowego. Drobne żyły skupione są tu w dwa sploty, wewnętrzny pokryty błoną śluzową i zewnętrzny pokryty skórą. Stąd bierze się podział hemoroidów na wewnętrzne i hemoroidy zewnętrzne. Przyczyną powstawania żylaków odbytu jest zastój żylny i częściowo również pewne predyspozycje genetyczne. Za ból odbytu odpowiada miejscowe tworzenie się zakrzepów.
Istnieje wiele różnorodnych czynników sprzyjających powstawaniu żylaków. Powszechnie dolegliwości te przypisuje się osobom starszym, ale tak naprawdę skarży się na nie wiele osób młodych już w wieku 25–30 lat.
Eliminując przyczyny choroby, można szybko pozbyć się hemoroidów i zapobiegać ich nawrotom. Najczęstszymi przyczynami hemoroidów są:
- częste i przewlekłe zaparcia i związane z tym nadużywanie preparatów przeczyszczających;
- mała aktywność fizyczna, brak ruchu, wielogodzinne siedzenie;
- ciężka praca fizyczna wymagająca napinania mięśni brzucha, np. przy dźwiganiu, podnoszeniu ciężkich przedmiotów;
- nadwaga i otyłość;
- liczne ciąże i porody, zwłaszcza drogami natury;
- niektóre choroby ogólnoustrojowe, jak: przewlekła niewydolność krążenia, nadciśnienie w układzie wrotnym w marskości wątroby;
- osłabienie mięśni u starszych osób.
Przeczytaj również:
Nasiadówki – domowe sposoby na hemoroidy
Jak wyglądają hemoroidy i jakie dają objawy?
Typowe objawy hemoroidów są bardzo dokuczliwe. Powodują krwawienie z odbytu i śluz, choć należy pamiętać, że krew na papierze toaletowym i krew w kale to nie zawsze żylaki odbytu.
Świeżą krew trzeba też różnicować z czarnymi i smolistymi stolcami, które zazwyczaj oznaczają krwawienie z górnych części przewodu pokarmowego.
Objawem utrudniającym codzienne funkcjonowanie jest także świąd odbytu. Uporczywe swędzenie i pieczenie wzmaga podczas siadania ból odbytu. Hemoroidy mogą wystawać z kanału odbytu – pacjenci zgłaszają lekarzowi wypadanie hemoroidów.
To jak leczyć hemoroidy, zależy od stopnia zaawansowania zmian i tego, czy pojawiają się krwawienia z odbytu podczas wy próżniania. Obecnie wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania hemoroidów:
- powiększenie guzków bez wypadania ich na zewnątrz kanału odbytu;
- hemoroidy wypadają poza kanał w czasie oddawania stolca, ale potem się chowają;
- żylaki odbytu wychodzą na zewnątrz w czasie parcia i nie chowają się samoistnie – trzeba je odprowadzić ręcznie;
- pojawiają się hemoroidy zewnętrzne, które trwale wypadają poza kanał odbytu i nie da się ich ponownie wcisnąć.
Przeczytaj również:
Odbyt – budowa i funkcje. Jak wygląda zdrowy odbyt? Choroby odbytu
Jak skutecznie leczyć hemoroidy w domu?
Podstawowe znaczenie w leczeniu hemoroidów domowymi sposobami ma zwalczanie bólu i swędzenia odbytu. Na świąd sprawdzą się: żel, krem lub maść na hemoroidy, która zawiera środek znieczulający miejscowo – lignokainę. To dobry lek na hemoroidy dostępny bez recepty.
Maść na hemoroidy bez recepty stosowana miejscowo zwalcza ból odbytnicy. Czopki na hemoroidy także działają w miejscu, w którym rozwija się stan zapalny. Łagodzą dokuczliwe objawy żylaków odbytu – ból, pieczenie i swędzenie. Dodatkowo chronią błonę śluzową odbytu.
Dolegliwości te znacznie ograniczają codzienna aktywność.
Krew w stolcu, która także pojawia się na bieliźnie – jak również śluz w kale – są doskonałą pożywką dla bakterii, które mogą być przyczyną rozwoju miejscowego stanu zapalnego i nasilać dolegliwości w postaci swędzenia odbytu.
Dlatego też elementem tego, by skutecznie leczyć hemoroidy i pozbyć się ich dokuczliwych objawów, jest właściwa pielęgnacja okolic odbytu. Służy do tego płyn do higieny intymnej przeznaczony dla osób z problemem hemoroidów.
Istnieje duży wybór podobnych środków – chusteczki, płyny, żele, pianki. Na hemoroidy najlepsze okażą się kosmetyki z substancjami o działaniu łagodzącym podrażnienia, ochronnym i pielęgnującym oraz z odpowiednim pH. Szczególnej pielęgnacji wymagają hemoroidy w ciąży i po urodzeniu dziecka.
Przeczytaj również:
Krew z odbytu – co oznacza krwawy i czerwony stolec?
Leki na hemoroidy bez recepty
Leczenie żylaków odbytu warto uzupełnić o leki doustne. Leki na hemoroidy dostępne są na receptę, a w swoim składzie mają diosminę, która wzmacnia i uszczelnia naczynia krwionośne, dlatego pozwala szybko i skutecznie pozbyć się hemoroidów. To dobry lek na hemoroidy dostępny bez recepty.
Pochodzenia roślinnego są substancje zwane flawonoidami wzmacniające i uszczelniające ściany naczyń krwionośnych. Działają przeciwobrzękowo i przeciwkrwotocznie.
Najbardziej znanymi flawonoidami o takich właściwościach są wspomniana diosmina, a także: rutyna, trokserutyna, hesperydyna. Podobne działanie wywiera pochodząca z kasztanowca escyna. Środki te mogą być stosowane również profilaktycznie dla wydłużenia okresów bezobjawowych.
Przeczytaj również:
Kasztanowiec zwyczajny – właściwości, zastosowanie, preparaty
Hemoroidy – domowe sposoby – dieta, zioła, nasiadówki
Aby wyleczyć hemoroidy, niezbędne jest stosowanie odpowiedniej diety na zaparcia, która powinna być bogata w warzywa i owoce. Zawarty w nich błonnik usprawnia i reguluje pracę jelit. Dobrym źródłem błonnika są: razowe pieczywo, otręby, razowe makarony. W walce z zaparciami pomagają: fasola i rośliny strączkowe, grube kasze, orzechy, suszone morele i śliwki.
Skuteczne są zioła na hemoroidy, zwłaszcza napary ziołowe z kruszyny i rzewienia. Okresowo można stosować łagodne środki przeczyszczające: laktulozę, olej parafinowy, czopki glicerynowe.
Na swędzenie odbytu i inne objawy guzków krwawniczych pomogą nasiadówki. By były skuteczne, pośladki należy zanurzyć na kilkanaście minut w ciepłej wodzie. Zazwyczaj zaleca się, aby do wody podczasnasiadówekna hemoroidy dodać korę dębu. Jest ona bogata w tzw. garbniki – substancje o działaniu odkażającym. Dodatkowo łagodzą one ból odbytu i uszczelniają naczynia krwionośne. Stosuje się także kompresy z rumianku, wyciągi z kasztanowca.
Na zaparcia (a dzięki temu na zapobieganie hemoroidom) duży wpływ ma ruch, codzienna (nawet niewielka) gimnastyka czy spacery. Szczególnie powinny pamiętać o tym osoby prowadzące siedzący tryb życia spędzające wiele godzin za kierownicą czy przy komputerze.
Jak się pozbyć hemoroidów i je wyleczyć?
Jeżeli domowe sposoby na hemoroidy nie przyniosą znaczącej poprawy, należy skontaktować się z lekarzem, który rozważy przeprowadzenie operacji. W leczeniu hemoroidów stosuje się wiele różnych zabiegów chirurgicznych.
Lekarz, który zajmuje się leczeniem hemoroidów, to proktolog. Najczęściej polegają na założeniu tzw. gumek na hemoroidy, czyli specjalnych opasek zaciskających żylak i zamykających jego światło. Po pewnym czasie żylak obumiera i odpada.
Zabieg wykonuje się ambulatoryjnie – jest szybki i mało bolesny. Zdarza się, że co jakiś czas musi być powtarzany, ponieważ żylak może wytworzyć się na kolejnym naczyniu.
Jeżeli hemoroidy są bardzo duże bądź powikłane – np. powstaniem szczeliny odbytu czy zapaleniem odbytnicy – stosuje się bardziej zaawansowane metody. Usuwanie hemoroidów odbywa się dzięki takim metodom jak: skleroterapia, fotokoagulacja, krioterapia i leczenie chirurgiczne.
Należy pamiętać że nie każde krwawienie z odbytu przy wypróżnianiu spowodowane jest przez hemoroidy, nawet jeżeli wcześniej były rozpoznane i dawały dolegliwości. Zawsze trzeba zgłosić się do lekarza celem wykluczenia innych przyczyn, w tym przewlekłych zapaleń jelit czy chorób nowotworowych (raka odbytu).
Przeczytaj również:
Smolisty (czarny) stolec – jakie są przyczyny ciemnego stolca?
Nowe metody leczenia hemoroidów
W ostatnich latach pojawiły się nowe metody leczenia hemoroidów obejmujące innowacje: farmakologiczne, chirurgiczne oraz naturalne. Leczenie farmakologiczne zostało wzbogacone o nowoczesne preparaty i leki flebotropowe. Równolegle trwają prace nad naturalnymi środkami na hemoroidy, które wywodzą się z medycyny tradycyjnej.
W Indiach opracowano spray złożony z wyciągów siedmiu ziół ajurwedy, który w badaniach hamuje mediatory stanu zapalnego i może przyspieszać gojenie się hemoroidów oraz szczelin odbytu.
Podobnie w Chinach analizuje się ekstrakt z rośliny Sageretia theezans tradycyjnie stosowanej w chorobach zapalnych – wykazano, że wpływa ona na geny zaangażowane w proces zapalny hemoroidów, co sugeruje potencjalne działanie lecznicze.
Innowacje dotyczą także form podawania leków: wprowadzono np. pierwszą nanoemulsyjną tabletkę podjęzykową z flawonoidami (dla szybszego i skuteczniejszego wchłaniania) oraz przezroczysty płynny opatrunek do stosowania miejscowego, który tworzy ochronną powłokę na guzku i utrzymuje się dłużej na zmienionym chorobowo miejscu. Takie rozwiązania zwiększają skuteczność terapii zachowawczej i komfort pacjenta.
Nowoczesne podejścia obejmują również zmodyfikowane metody zabiegowe przy hemoroidach.
Chirurdzy ulepszają techniki operacyjne, starając się zmniejszyć inwazyjność i powikłania. Wprowadzono zmodyfikowaną metodę zszywania staplerowego polegającą na częściowym wycięciu i podwieszeniu tkanki zamiast pełnego okrężnego wycięcia (tzw. technika dużego C).
Pozwala to ograniczyć ryzyko powikłań typowych dla klasycznej operacji staplerowej, takich jak zwężenie odbytu czy przetoka odbytniczo-pochwowa. U pacjentów z zaawansowanymi hemoroidami coraz częściej łączy się różne techniki podczas jednego zabiegu – na przykład dopplerowskie podwiązanie tętnic hemoroidalnych (HAL) w połączeniu ze staplerowym podwieszeniem lub klasycznym wycięciem guzków.
Badania pokazują, że takie połączenie może skutkować szybszym gojeniem się ran, krótszym pobytem w szpitalu oraz mniejszym bólem pooperacyjnym w porównaniu do standardowej operacji.
Co ciekawe, pojawiają się również doniesienia, że samo podwiązanie tętnic hemoroidalnych (HAL) jest efektywne nawet bez użycia aparatu Doppler – czyli można z powodzeniem zamykać dopływ krwi do guzków „na wyczucie”, osiągając podobną poprawę objawów.
Przeczytaj również:
Zioła na hemoroidy – jak leczyć hemoroidy naturalnymi sposobami?
Innowacyjne metody leczenia hemoroidów – nowinki technologiczne
Dynamiczny rozwój technologii medycznych przyniósł liczne innowacyjne metody leczenia hemoroidów, szczególnie w obszarze małoinwazyjnych zabiegów. Standardowa metoda gumkowania hemoroidów (podwiązanie gumowe, RBL) doczekała się ulepszeń – opracowano np. urządzenia wykorzystujące podciśnienie i sprężyste klipsy zamiast tradycyjnych gumek.
W randomizowanym badaniu porównano taką zmodyfikowaną ligaturę z klasyczną operacją hemoroidów III stopnia i stwierdzono, że nowa technika skutkuje mniejszym bólem i krwawieniem po zabiegu, przy porównywalnej skuteczności długoterminowej.
Z kolei w Korei zastosowano specjalny klips polimerowy (tzw. BANANA-Clip) do podwiązywania guzków – w porównaniu z tradycyjnymi gumkami dał on znakomite wyniki: nie odnotowano praktycznie żadnych opóźnionych krwawień (0% kontra 3,5% w grupie klasycznej), a odsetek wyleczeń po roku wzrósł do 99,7% (z 95,9%).
Ta nowa technologia pozwala silniej i stabilniej założyć podwiązanie, co zmniejsza ryzyko powikłań (np. zwężenia odbytu) oraz poprawia efektywność usunięcia nadmiaru tkanki.
Kolejnym obszarem innowacji jest skleroterapia – czyli leczenie hemoroidów przez wstrzykiwanie substancji wywołujących zwłóknienie guzków. Tradycyjnie używane preparaty zastępuje się nowymi, bardziej skutecznymi formami. Na szczególną uwagę zasługuje piankowy polidokanol – środek obliterujący, dotąd znany z leczenia żylaków. W dużej serii (2000 pacjentów z hemoroidami II–IV stopnia) podanie 2-proc. polidokanolu w postaci pianki dało znakomite rezultaty: po miesiącu aż 98% chorych było bardzo zadowolonych z efektów, a 92% nie odczuwało bólu lub wymagało jedynie łagodnych środków przeciwbólowych.
Nowsze badania potwierdzają wysoką skuteczność i bezpieczeństwo także mocniejszej pianki 3%. Choć niektóre wytyczne (np. belgijskie) przestrzegają przed rzadkim ryzykiem reakcji anafilaktycznej na polidokanol (ok. 1 na 10 tys. przypadków), to innowacyjna terapia piankowa jest coraz szerzej stosowana.
Ciekawą nowością jest również łączenie metod – tzw. sclerobanding – jednoczesne podwiązanie guzka gumką i ostrzyknięcie go środkiem sklerotyzującym. Włoskie badania wskazują, że technika ta jest bezpieczna i skuteczna, nawet u pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe. Po zabiegu sclerobandingu większość pacjentów odczuwa jedynie niewielki ból, a odsetek nawrotów w długiej obserwacji (ponad 2 lata) jest bardzo niski (ok. 4%).
Tradycyjna fotokoagulacja podczerwienią (IRC), kiedyś popularna w leczeniu drobnych hemoroidów, obecnie ustępuje miejsca nowocześniejszym technologiom. Specjaliści coraz częściej sięgają po metody oparte na energii cieplnej, takie jak ablacja radiofalowa (RFA), Hemorrhoidal Energy Therapy (HET) czy laserowa hemoroidoplastyka (LHP). Techniki te polegają na wywołaniu kontrolowanego miejscowego oparzenia i zwłóknienia hemoroidów za pomocą – odpowiednio: fal radiowych, prądu bipolarnego lub wiązki lasera, co skutecznie zmniejsza guzki i tamuje krwawienie.
W przeciwieństwie do fotokoagulacji IR, dają one lepszą kontrolę objawów przy podobnym lub mniejszym odsetku powikłań, choć zwykle wymagają zastosowania znieczulenia i warunków sali operacyjnej.
Laseroterapia hemoroidów zyskuje popularność jako metoda małoinwazyjna o krótszym czasie gojenia i mniejszym bólu w porównaniu z klasyczną operacją, dlatego coraz więcej ośrodków wdraża ją do rutynowej praktyki.
Jednym z najnowszych osiągnięć jest embolizacja tętnic hemoroidalnych (HAE) – zupełnie niechirurgiczna metoda leczenia, wykorzystująca zabiegi rentgenowskie. Polega ona na zamknięciu dopływu krwi do hemoroidów poprzez wprowadzenie przez cewnik drobnych spiralek lub cząstek do tętnic zasilających guzki.
Zabieg wykonuje radiolog interwencyjny – przez niewielkie nakłucie tętnicy (np. w pachwinie lub nadgarstku) dochodzi pod kontrolą fluoroskopii do naczyń hemoroidalnych i precyzyjnie je zatyka. HAE jest małoinwazyjna: odbywa się w trybie ambulatoryjnym, trwa ok. 1–2 godziny i pacjent tego samego dnia wraca do domu.
Według najnowszych badań skuteczność embolizacji w tamowaniu krwawień hemoroidalnych jest porównywalna z klasyczną operacją hemoroidektomii – ustąpienie krwawień osiąga się na podobnym poziomie, ale przy znacznie mniejszej liczbie powikłań i dolegliwości po zabiegu.
HAE jest już z powodzeniem stosowana w wielu krajach europejskich jako alternatywa dla pacjentów, którzy obawiają się bólu lub mają przeciwwskazania do operacji. Ta nowinka technologiczna może zrewolucjonizować leczenie zaawansowanych hemoroidów, oferując chorym opcję bez skalpela i bez długiej rekonwalescencji.
Przeczytaj również:
Zastrzyki przeciwzakrzepowe – wskazania, kiedy i jak długo stosować?
Dieta na hemoroidy – zalecenia dietetyczne
Aktualne wytyczne podkreślają kluczową rolę, jaką odgrywa dieta w leczeniu hemoroidów oraz zapobieganiu ich nawrotom. Przede wszystkim zaleca się dietę bogatą w błonnik – wysokobłonnikowa dieta pomaga zmiękczyć stolec i regulować wypróżnienia, co zmniejsza nacisk na guzki krwawnicze. Metaanaliza badań klinicznych wykazała, że zwiększenie podaży błonnika redukuje częstość krwawień z hemoroidów o ok. 50%.
W praktyce oznacza to spożywanie dużych ilości: warzyw, owoców (szczególnie surowych i suszonych, jak śliwki), pełnoziarnistego pieczywa i produktów zbożowych, roślin strączkowych oraz orzechów – czyli naturalnych źródeł błonnika pokarmowego.
Jednocześnie należy unikać pokarmów sprzyjających zaparciom, takich jak: nadmierne ilości białego pieczywa, wysoko przetworzonej żywności czy nadmiar nabiału, gdyż twardy, trudny do wydalenia stolec nasila dolegliwości hemoroidalne.
Bardzo ważne jest także odpowiednie nawodnienie organizmu – zaleca się wypijanie ok. 1,5–2 l wody dziennie, co wraz z błonnikiem zapewnia właściwą konsystencję stolca. W razie trudności z realizacją zaleceń dietetycznych lekarze sugerują wprowadzenie suplementów błonnikowych (np.: babka płesznik, otręby pszenne, metyloceluloza), które ułatwiają osiągnięcie rekomendowanej ilości błonnika.
Stopniowe zwiększanie błonnika (zamiast nagłego) pozwoli uniknąć wzdęć i gazów, a towarzysząca temu zwiększona podaż płynów dodatkowo poprawi efekty. Taka dieta na hemoroidy nie tylko łagodzi obecne objawy (jak krwawienie czy świąd), ale jest też fundamentem profilaktyki przeciw nawrotom choroby.
Przeczytaj również:
Jak pozbyć się zaparć? Domowe sposoby na zaparcia
Profilaktyka hemoroidów – aktualne zalecenia
Profilaktyka hemoroidów opiera się głównie na modyfikacji stylu życia i nawyków toaletowych zgodnie z aktualnymi wytycznymi. Przede wszystkim należy dbać o zdrowe nawyki wypróżniania. Nie należy powstrzymywać się od wizyty w toalecie, gdy pojawia się potrzeba – zwlekanie z defekacją prowadzi do nadmiernego gromadzenia stolca i zwiększa ciśnienie w dolnej części odbytnicy.
Równie ważne jest, by nie przesiadywać długo na sedesie. Zaleca się, aby defekacja trwała tylko tyle, ile to konieczne (zwykle kilka minut) – długotrwałe siedzenie z rozluźnionymi zwieraczami sprzyja zaleganiu krwi w okolicy odbytu i nasileniu objawów.
Unikaj też czytania gazet czy korzystania z telefonu w toalecie, ponieważ rozprasza to uwagę i wydłuża niepotrzebnie czas spędzony na defekacji. Podczas oddawania stolca należy też unikać nadmiernego parcia – nie forsować na siłę wydalenia, lecz pozwolić, by stolec przesuwał się przy minimalnym wysiłku. W wypracowaniu dobrych nawyków pomocne bywa ustalenie regularnej pory wypróżnienia (np. rano po śniadaniu), co trenuje jelita do rytmicznej pracy.
Aktywność fizyczna to kolejny filar profilaktyki. Udowodniono, że regularne ćwiczenia o umiarkowanej intensywności (np. minimum 150 minut tygodniowo) istotnie zmniejszają ryzyko wystąpienia hemoroidów. Ruch pobudza perystaltykę jelit, pomaga utrzymać prawidłową masę ciała i poprawia krążenie żylne w obrębie miednicy, co razem chroni przed tworzeniem się guzków krwawniczych. Unikaj zatem długotrwałego siedzenia bez przerw – jeśli masz siedzący tryb pracy, należy co jakiś czas wstać, rozruszać się, zrobić krótki spacer.
Utrzymanie prawidłowej masy ciała również ma znaczenie: otyłość zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej i obciążenie naczyń żylnych odbytu, sprzyjając hemoroidom, więc redukcja nadwagi zmniejsza to ryzyko. Osoby podatne na hemoroidy powinny też unikać dźwigania bardzo ciężkich przedmiotów, ponieważ wytężony wysiłek fizyczny (np. na siłowni czy w pracy) może powodować nagły wzrost ciśnienia żylnego w okolicy odbytu. Jeżeli podnoszenie jest konieczne, musisz stosować prawidłową technikę i nie wstrzymywać oddechu przy wysiłku.
Do działań profilaktycznych zalicza się również dbałość o higienę okolicy odbytu. Po wypróżnieniu zaleca się delikatne oczyszczenie okolic (np. za pomocą nawilżanego papieru toaletowego lub chusteczki dla wrażliwej skóry), co zapobiega podrażnieniom i stanom zapalnym.
Ulgę mogą przynieść także nasiadówki w ciepłej wodzie (kilka razy dziennie po kilka minut), które: poprawiają ukrwienie, rozluźniają zwieracze i pomagają zmniejszyć obrzęk. Takie kąpiele wodne są polecane zwłaszcza przy zaostrzeniach lub po zabiegach, ale możesz je stosować profilaktycznie dla utrzymania dobrej higieny i krążenia w okolicy odbytu.
Wszystkie te środki – dieta bogatoresztkowa, właściwe nawyki toaletowe, aktywność fizyczna i unikanie czynników ryzyka – stanowią kompleksową profilaktykę hemoroidów.
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi leczenia hemoroidów, pacjenci powinni w pierwszej kolejności wdrożyć właśnie takie zmiany stylu życia. Pozwala to nie tylko złagodzić bieżące objawy, ale przede wszystkim zapobiegać nawrotom choroby w przyszłości.
Współpraca: redakcja Wylecz.to.
