Zespół Aspergera u dzieci

Charakterystyka zespołu Aspergera u dzieci

Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób ICD-10 zespół Aspergera należy do całościowych zaburzeń rozwojowych. Oznacza to, że zaburzenie rozpoczyna się w okresie wczesnego dzieciństwa, wpływa na wszystkie obszary życia człowieka, a jego przebieg jest przewlekły. Zespół Aspergera występuje osiem razy częściej u chłopców, niż u dziewczynek. Diagnozowany jest u około czterech na tysiąc dzieci i ujawnia się zwykle w okresie przedszkolnym, rzadko wcześniej.

Przyczyny zespołu Aspergera nie są znane. Do najbardziej prawdopodobnych należy hipoteza o przekazie genetycznym w linii męskiej. Bierze się również pod uwagę uszkodzenia mózgu o podłożu neurologicznym.

Diagnozę zespołu Aspergera stawia lekarz psychiatra, natomiast w poradniach psychologiczno – pedagogicznych działają zespoły specjalistów, które na podstawie tej diagnozy wydają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub o potrzebie nauczania indywidualnego.

Typowe objawy zespołu Aspergera u dzieci

Dzieci z zespołem Aspergera różnią się między sobą pod względem objawów. Niemniej jednak istnieje kilka wspólnych cech charakterystycznych dla tego zaburzenia:

• zaburzenia interakcji społecznych,
• powtarzające się, rutynowe zachowania,
• bardzo wąskie, ograniczone zainteresowania,
• trudności z komunikacją werbalną,
• trudności z komunikacją niewerbalną.

Dzieci z zespołem Aspergera charakteryzuje więc niezdolność i brak chęci do nawiązywania oraz podtrzymywania kontaktów społecznych, brak spontaniczności w ich nawiązywaniu, brak umiejętności wczucia się w położenie danej osoby oraz brak odwzajemniania.

1. Dzieci z zespołem Aspergera codziennie powtarzają te same czynności, np. w szkole codziennie na tej samej przerwie spacerują po tej samej trasie albo zawsze o określonej godzinie jedzą konkretnego batonika konkretnej firmy. Z tą cechą łączy się też umiłowanie schematu: dzieci z zespołem Aspergera lubią, gdy wszystko przebiega według określonego, znanego im planu. Na odstępstwa i zmiany reagują lękiem lub złością.
2. Wiele z nich ma wąskie, obsesyjne zainteresowania, zazwyczaj ścisłe. Interesują się np. astronomią, geografią, fizyką czy też sposobem działania wybranych urządzeń (tramwaje, rakiety, samochody, itp.). Zbierają i zapamiętują wszelkie możliwe informacje na wybrany temat, przez co ich wiedza z danej dziedziny nieraz przewyższa wiedzę nauczyciela. Często również nie chcą się zajmować niczym, co nie jest związane z ich fascynacjami.
3. Dzieci z zespołem Aspergera mają trudności z komunikacją werbalną: często wypowiadają się w pedantyczny, hiperpoprawny sposób, wyróżniają się również dziwaczną, nieadekwatną intonacją wypowiedzi. Nie potrafią prowadzić dialogów: nie odwzajemniają pytań inicjujących rozmowę (np. „co słychać?”), nie wiedzą, kiedy mogą przerwać rozmówcy, czynią niestosowne komentarze, albo mówią nie na temat (nie trzymają się wątku rozmowy). Nie rozumieją znaczeń popularnych powiedzonek, takich jak „Mieć muchy w nosie”lub„Trzymać kogoś za słowo” - interpretują je dosłownie.
4. Charakterystyczne są również trudności w komunikacji niewerbalnej: dzieci z zespołem Aspergera nie potrafią rozpoznawać emocji innych osób. Nie potrafią okazywać emocji, często mają niezmienny wyraz twarzy. Nie rozumieją mowy ciała. Unikają kontaktu wzrokowego, cechują się ograniczoną gestykulacją i słabą, często niewłaściwą mimiką. Często również reagują niewspółmiernie do sytuacji: zbyt impulsywnie lub zbyt słabo w stosunku do wagi wydarzenia.

Inne objawy zespołu Aspergera u dzieci

1. Dodatkowo, wiele dzieci z zespołem Aspergera cechuje niezgrabność ruchowa, a więc np. dziwaczny, nieskoordynowany i sztywny chód, trudności w utrzymywaniu równowagi oraz osłabiona sprawność manualna (trudność w skoordynowanym używaniu obydwu rąk).
2. Dla wielu z nich charakterystyczna jest również wyjątkowa pamięć długoterminowa (potrafią przypominać sobie zdarzenia sprzed wielu lat) oraz zdolność do zapamiętywania ogromnych ilości faktów, definicji i szczegółów. Być może z tego właśnie powodu niektóre osoby z zespołem Aspergera stają się naukowcami i wybitnymi specjalistami w swojej wąskiej dziedzinie.
3. Dzieci z zespołem Aspergera często są nadwrażliwe na pewne bodźce, np. hałas, zapach, światło lub dotyk. Częste są również zaburzenia w odczuwaniu bólu (bardzo wysoki lub bardzo niski próg odczuwania). Wiele z nich ma słabą orientację w przestrzeni oraz trudności z odróżnianiem przedmiotów od tła.

Należy jednak pamiętać, że dzieci z zespołem Aspergera, tak jak wszyscy ludzie, różnią się między sobą. Każde z nich może mieć nieco inne objawy. Szufladkowanie tych dzieci jako „aspergerowców”, bez uwzględnienia ich indywidualnych różnic i predyspozycji, jest nieporozumieniem.

Zespół Aspergera a autyzm

Zespół Aspergera to podgrupa zaburzeń autystycznych. Potocznie mówi się, że jest to zaburzenie ze spektrum autyzmu. Dość istotnie różni się ono od „klasycznego” autyzmu. W przeciwieństwie do dzieci autystycznych, dzieci z zespołem Aspergera rzadko plasują się poniżej normy intelektualnej. Poziom IQ, mierzony w testach inteligencji, zwykle jest przeciętny dla wieku lub wyższy. Kolejną różnicą jest to, że u dzieci autystycznych mowa nie rozwija się lub rozwija się w bardzo ograniczonym zakresie. Wspólne są natomiast zaburzenia interakcji społecznych połączone z ograniczonymi, stereotypowymi zachowaniami i zainteresowaniami. Dlatego właśnie mówi się, że autyzm i zespół Aspergera należą do tej samej grupy zaburzeń.

Warto zaznaczyć, że granica między zespołem Aspergera a autyzmem jest płynna. Wśród specjalistów istnieją spory o sensowność tego rozróżnienia.

Zespół Aspergera u dzieci a dorosłość

Dla przyszłości dzieci z Zespołem Aspergera niezwykle istotne jest wyuczenie ich zasad funkcjonowania wśród ludzi. Szczególnie ważna jest tutaj nauka rozumienia mowy ciała, mimiki i gestów, uczenie nawiązywania, utrzymywania i kończenia dialogów, nauka zasad zachowywania się w różnych miejscach, takich jak szkoła, sklep, przychodnia, itd. Długotrwała, cierpliwa praca może przynieść znaczące efekty i przyczynić się do poprawy samopoczucia osób z zespołem Aspergera. Na ogół są one bowiem świadome faktu, że różnią się od innych ludzi, a to często jest powodem frustracji i przygnębienia. Trening umiejętności społecznych może w znacznym stopniu złagodzić objawy zespołu Aspergera.

Z powodu trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji z ludźmi, a także z powodu trudności w komunikacji werbalnej i niewerbalnej, osoby z tym zaburzeniem na ogół wybierają dla siebie i realizują się w tych zawodach, w których kontakt z drugim człowiekiem jest ograniczony. Jeśli w dzieciństwie osoby te zostaną odpowiednio pokierowane, będą w stanie podjąć pracę zawodową, utrzymywać się i żyć samodzielnie.