Co to są substancje halucynogenne?
Zmianie może ulegać również percepcja czasu i przestrzeni, mogą pojawiać się też różnorodne, niezwykłe doświadczenia emocjonalne, mistyczne, połączone z wrażeniem na przykład zrozumienia porządku wszystkich rzeczy albo odkrywania innych wymiarów rzeczywistości. Substancje te nazywane są również narkotykami psychodelicznymi albo psychodelikami. Różnią się one od innych narkotyków tym, że wywołują objawy, które są przede wszystkim inne od zwykłych stanów umysłu - to odróżnia je chociażby od substancji stymulujących, które zmieniają podstawowy, zwyczajny nastrój na lepszy i zwiększają poziom energii i wytrzymałość.
Budowa chemiczna substancji halucynogennych jest podobna do budowy dwóch bardzo ważnych neuroprzekaźników (substancji odpowiedzialnych za myślenie, spostrzeganie, zachowanie), serotoniny i noradrenaliny. Niektóre z nich są powszechnie znane, ale niekoniecznie często używane – na przykład LSD, syntetycznie uzyskiwany halucynogen - dietyloamid kwasu D-lizergowego albo zawarta w niektórych grzybach (czasami nazywanych magicznymi) psylocybina lub uzyskiwana z pewnych gatunków kaktusów meskalina. Inne zyskują na popularności – przykładem może być MDMA czyli ecstasy używana najczęściej w czasie imprez tanecznych, niegdyś związanych przede wszystkim z kulturą rave, współcześnie wykorzystywana przez właściwie wszystkie subkultury.
Ryzyko związane z używaniem substancji halucynogennych
Istnieje wiele różnorodnych substancji halucynogennych, powstających na bazie już znanych cząsteczek chemicznych, modyfikowanych w laboratoriach produkujących narkotyki oraz zawartych w różnych gatunkach grzybów i roślin. Ryzyko związane z użyciem psychodelików zależy od substancji (nieraz jest to mieszanka, której skład bywa ryzykowną niewiadomą), dawki i okoliczności. Przyjemne efekty zwiększonej empatii po zażyciu ecstasy pojawią się raczej w gronie bliskich znajomych, a nie wśród przypadkowych, obcych ludzi. Objawy wywołane przez LSD są związane z zewnętrznymi bodźcami (to właśnie zewnętrzne bodźce wzrokowe, słuchowe i inne zapoczątkowują złudzenia) i nastawieniem osoby, która zdecydowała się na użycie tego narkotyku.
1) Spowodowana działaniem substancji halucynogennych zmiana zachowania może być niebezpieczna – człowiek pod wpływem przekonania o posiadanych niezwykłych mocach może zrobić coś naprawdę niebezpiecznego – spróbować zatrzymać pędzący samochód albo usiłować latać po skoku z wysokiego piętra.
2) Wywołane złudzenia nie muszą być przyjemne. Czasami zdarza się „bad trip” - pełne lęku, przerażające doświadczenie jak z najgorszego koszmaru.
3) Ingerencja w delikatne systemy neuroprzekaźników może prowadzić (nawet po jednorazowym użyciu) do trwałych zmian w myśleniu i spostrzeganiu – do powstania psychozy.
4) Zaburzenia spostrzegania mogą utrzymywać się nawet wiele lat po zażyciu substancji halucynogennej. Dotyczy to przede wszystkim LSD, po którym pojawiają się nagłe, nieprzewidywalne zaburzenia spostrzegania (złudzenia), chociaż narkotyk nie został ponownie użyty.
5) Konsekwencją używania substancji halucynogennych mogą być wymagające leczenia problemy psychiatryczne – zaburzenia lękowe, depresyjne i psychotyczne.
6) U osób z już obecnymi objawami nerwicowymi, depresyjnymi lub psychotycznymi (swoją drogą dolegliwości natury psychologicznej czy psychiatrycznej często są przyczyną sięgania po narkotyki) istnieje bardzo duże ryzyko zaostrzenia wcześniejszych objawów.
7) Substancje halucynogenne nie wywołują uzależnienia fizycznego (nie występują objawy odstawienne po zaprzestaniu używania), jednak przy regularnym ich przyjmowaniu szybko dochodzi do rozwoju zależności psychologicznej – narastającej chęci powtórzenia narkotycznego doświadczenia.
8) Podobne do noradrenaliny i serotoniny substancje psychodeliczne wywołują zaburzenia w funkcjach całego organizmu. Mogą być przyczyną zaburzeń rytmu serca, nagłych zwyżek ciśnienia krwi z ryzykiem udaru, zaburzeń oddychania i pracy układu pokarmowego.
9) Regularne używanie jakichkolwiek narkotyków, również halucynogennych prędzej czy później prowadzi do narastania problemów społecznych – rodzinnych, finansowych, zawodowych i prawnych.
Po co używa się substancji halucynogennych?
Najogólniej mówiąc z chęci doznania czegoś innego, ciekawego i przyjemnego oraz z towarzyszącej tej chęci niefrasobliwości – nie liczenia się z mało przyjemnymi konsekwencjami. Oprócz pierwotnej chęci przeżycia narkotykowej przygody przyczynami dalszego używania psychodelików może być:
- pragnienie powtórzenia wcześniejszego, wywołanego narkotykiem doświadczenia,
- poszukiwanie nowych doświadczeń – eksperymentowanie z różnymi substancjami,
- uleganie atmosferze towarzyszącej danej sytuacji – na przykład na imprezie,
- wpisanie się w swego rodzaju normę, obyczaj charakterystyczny dla danej subkultury,
- próba „samoleczenia” w przypadku objawów nerwicowych, depresyjnych albo psychotycznych,
- narastająca zależność psychologiczna.
Leczenie osób uzależnionych od substancji halucynogennych
Nie istnieje jakiś specyficzny sposób leczenia dla osób, które stosują (używają od czasu do czasu lub nadużywają) substancje halucynogenne. Ponieważ przyczyny sięgania po psychodeliki są przede wszystkim związane z brakiem wiedzy, cechami osobowości i stylem bycia w danym środowisku, najważniejsze są działania edukacyjne – dostarczanie rzetelnej wiedzy o ryzyku wpisanym w stosowanie narkotyków halucynogennych.
1) Związane z ostrym zatruciem objawy psychopatologiczne (złudzenia, omamy, urojenia) wymagają przede wszystkim zapewnienia bezpiecznych warunków, w których osoba pozostająca pod wpływem narkotyku po jakimś czasie dojdzie do siebie.
2) W przypadku utrzymujących się objawów lękowych, depresyjnych albo psychotycznych konieczne bywa leczenie psychiatryczne – lekami przeciwlękowymi, przeciwdepresyjnymi lub przeciwpsychotycznymi.
3) Dla osób uzależnionych, regularnie stosujących substancje halucynogenne wskazana jest psychoterapia, oparta przede wszystkim na pracy psychoedukacyjnej, poznawczo behawioralnej i bazująca na programach terapeutycznych stosowanych w leczeniu innych uzależnień – na przykład na programie dwunastu kroków będącym podstawą psychoterapii osób uzależnionych od alkoholu.
4) W razie wystąpienia groźnych dla życia powikłań somatycznych (krążeniowych, oddechowych, elektrolitowych – związanych z odwodnieniem i zaburzeniami w ilości sodu i potasu) konieczna jest hospitalizacja w oddziale intensywnej opieki medycznej.
