Tematyka leworęczności, czyli dominacji lewej ręki w codziennym życiu, jest poruszana coraz częściej i dotyczy od 8 do 10% polskiej populacji. Współcześnie obserwuje się tolerancyjne podejście do ludzi leworęcznych, którzy nie są już piętnowani, jak to miało miejsce w przeszłości. W niniejszym artykule omówiono w szczególności informacje o lateralizacji lewostronnej, a także przyczyny, zalety i wady leworęczności.
Leworęczność – przyczyny. Plusy i minusy leworęczności
Spis treści
- Czym jest lateralizacja?
- Jakie są rodzaje lateralizacji?
- Mity dotyczące osób posługujących się lewą ręką
- Osoby leworęczne kontra praworęczne
- Jakie są naukowe przyczyny leworęczności?
- Korzyści wynikające z posługiwania się lewą ręką
- Trudności osób leworęcznych
- Leworęczność u dzieci
- Jak ułatwić życie dziecku z leworęcznością?
- Jakie sławne osoby są lub za życia były leworęczne?
Czym jest lateralizacja?
Lateralizacja to termin, który powinno się rozumieć, jako mimowolną dominację prawej lub lewej strony ciała w kontekście czynności ruchowych, takich jak np. pisanie czy wykonywanie innych codziennych zadań, które wymagają precyzji.
Jakie są rodzaje lateralizacji?
Lateralizację można podzielić na jednorodną: prawo- i lewostronną, a także niejednorodną, czyli skrzyżowaną. Lateralizacja prawostronna jest potocznie zwana praworęcznością i oznacza dominację lewej półkuli mózgowej, a tym samym prawej połowy ciała: oka, dłoni czy nogi. Analogicznie, lateralizacja lewostronna, czyli leworęczność objawia się spontanicznym wyborem lewej części ciała do wykonywania codziennych zadań, czyli większą aktywnością prawej półkuli mózgowej. Lateralizacja skrzyżowana to połączenie dominacji poszczególnych części ciała z jego obu stron.
Sprawdź również: Drętwienie lewej ręki i palców lewej ręki
Mity dotyczące osób posługujących się lewą ręką
Odmienność od zawsze wywoływała pewnego rodzaju strach, wynikający z niezrozumienia. Z tego powodu powstały mity o osobach leworęcznych, które jednak odchodzą już w zapomnienie. Należą do nich m.in.:
- postrzeganie ich jako nieuczciwych, wynikające z negatywnych skojarzeń ze słowem „lewy”;
- nienormalność, wynikająca z przewagi liczebnej praworęcznych i chęci podkreślenia dominacji większości.
Osoby leworęczne kontra praworęczne
Każda z półkul mózgowych człowieka odpowiada za inne zadania i jest niejako odrębnym oraz niezależnym systemem, w którym zachodzą osobliwe funkcje poznawcze.
Osoby posługujące się lewą dłonią w większym stopniu wykorzystują prawą półkulę mózgu, która jest odpowiedzialna za myślenie intuicyjne, czyli: abstrakcyjne procesy myślowe, odbiór przestrzeni, kształtów oraz obrazów. Jednostki leworęczne klasyfikuje się jako bardziej uzdolnione w kierunkach matematyczno-przyrodniczych oraz tych wymagających wyobraźni i kreatywności, takich jak plastyka, muzyka czy aktorstwo.
Lewa półkula mózgu dominuje u osób, które posiadły umiejętność posługiwania się prawą ręką i kontroluje myślenie logiczne, w tym przetwarzanie informacji podczas pisania, czytania, a także mówienia. Z tego względu osoby posługujące się prawą ręką są predysponowane do zawodów wymagających zdolności analitycznych, logicznych oraz technicznych.
Obie półkule komunikują się ze sobą przy pomocy środkowego ciała modzelowatego, czyli spoidła wielkiego, jednakże u ludzi posługujących się lewą dłonią jest ono większe niż u tych praworęcznych. Półkule mózgowe leworęcznych są też lepiej skomunikowane.
Jakie są naukowe przyczyny leworęczności?
Dominacja lewej dłoni występuje częściej u mężczyzn (w 2-3 proc.) niż u przedstawicielek płci pięknej. Wynika to m.in. z podwyższonego poziomu testosteronu, który ujawnia się już w łonie matki. Wyróżnia się trzy przyczyny występowania zjawiska leworęczności: genetyczne, patologiczne i kulturowe.
Genetyczne uwarunkowania leworęczności
Jak wiele innych cech osobniczych, tak i leworęczność może być dziedziczona. Wyszczególniono dziedziczony po ojcu gen LRRTM1, który jest odpowiedzialny za tendencję do posługiwania się lewą dłonią.
Prawdopodobieństwo wystąpienia u dziecka lateralizacji lewostronnej wynosi: 46% w przypadku rodziców leworęcznych i jedynie 2%, gdy rodzice są praworęczni. Z genetycznego punktu widzenia zagadką pozostają różnice w skłonności do posługiwania się inną ręką u każdego z bliźniąt jednojajowych.
Patologiczne podłoże leworęczności
Inną przyczyną leworęczności mogą być czynniki patologiczne, związane z nieprawidłowościami w okresie płodowym, takimi jak np. konflikt serologiczny, anomalie hormonalne czy niedotlenienie, a także uszkodzenie mózgu dziecka w czasie trudnego porodu.
Społeczne tło leworęczności
Presja społeczna jest niezwykle ważnym czynnikiem warunkującym leworęczność. Dziecko, które wychowuje się w domu, w którym para rodziców jest leworęczna, automatycznie ich naśladuje i uczy się posługiwać lewą dłonią. Na przykład zminimalizowanie ilości osób z leworęcznością w krajach muzułmańskich wynika m.in. z braku akceptacji społecznej dla mańkutów.
Korzyści wynikające z posługiwania się lewą ręką
Ze względu na niewielkie dysproporcje pomiędzy używaniem obu półkul mózgu, leworęczni potrafią całkiem sprawnie posługiwać się także prawą ręką. Ponadto osoby leworęczne uważa się za ponadprzeciętnie inteligentne, a nawet genialne. Historia pokazuje, że lewą dłonią posługiwali się wielcy ludzie: światowi przywódcy, naukowcy i artyści.
Większa stymulacja mózgu, jaka zachodzi u osób leworęcznych, korzystnie wpływa na wyniki pomiaru inteligencji. Przeprowadzone przez dr. Alana Searlemana z uniwersytetu St. Lawrence badania psychologiczne na grupie 1400 osób wykazały, że słownictwo leworęcznych jest bogatsze, niż u osób praworęcznych. Stwierdził on u nich także większy odsetek tzw. inteligencji wybitnej.
To też może Cię zainteresować: Rodzaje inteligencji
Co ważne, nawet u osób zmuszonych do posługiwania się lewą dłonią, np. w przypadku żołnierzy, którzy stracili prawą rękę, stwierdzono większą zdolność procesów myślowo-skojarzeniowych, niż w czasach, kiedy używali oni prawej ręki.
Trudności osób leworęcznych
Przez lata leworęczni nie mieli żadnych ułatwień i musieli mierzyć się z niezrozumieniem, brakiem akceptacji oraz usilnymi próbami przestawienia ich na praworęczność. Obecnie nie stosuje się już takich praktyk, jednak okazuje się, że leworęcznym nadal jest w życiu trudniej. Muszą oni stawiać czoła wyzwaniom, takim jak:
- kierowanie samochodem, w którym skrzynia biegów umieszczona jest po prawej stronie kierowcy, co powoduje większą ilość wypadków komunikacyjnych;
- skłonności do nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu odpornościowego i zapadalności na choroby takie jak padaczka i nowotwór piersi;
- zwiększona wrażliwość emocjonalna wpływająca na codzienne życie i powoduje m.in. lękliwość, agresję, a także skłonność do schizofrenii.
Leworęczność u dzieci
Lateralizację lewostronną można wyraźnie zaobserwować już w 5. roku życia. Wskazana jest wówczas obserwacja i wybranie się do specjalisty, który dokona badania oraz podpowie rodzicom, w jaki sposób mają dalej prowadzić dziecko.
Jak sprawdzić, czy dziecko jest leworęczne?
Skłonność do dominującego operowania lewą ręką należy potwierdzić przed rozpoczęciem nauki pisania. W niektórych sytuacjach dość łatwo udaje się zaobserwować dominację konkretnej strony ciała na podstawie jedynie obserwacji dziecka i jego poczynań oraz rozmowy z rodzicami. W razie wątpliwości potrzebna jest kompleksowa diagnoza lateralizacji lewostronnej, która obejmuje:
- rozmowę z rodzicami;
- badanie psychologiczne;
- wywiad lekarski;
- ocenę lateralizacji wystawioną przez nauczyciela lub pedagoga szkolnego.
Proste ćwiczenia, które pomagają potwierdzić leworęczność
W celu potwierdzenia leworęczności u najmłodszych można przeprowadzić proste ćwiczenia w formie zabawy i zaobserwować m.in.: którą ręką maluch rozpoczyna próbę, jak szybko potrafi wykonać zabawę, a także precyzję wykonania zleconego zadania i jego poziom. Do proponowanych zabaw zalicza się:
- rysowanie domków i szlaczków;
- nawlekanie koralików na sznurek;
- wkładanie kołeczków do specjalnej deski.
Czy leworęczność u dzieci powinna niepokoić rodziców?
Leworęczność jest normalna i jeśli nie towarzyszą jej inne objawy, nie powinna niepokoić. Jednakże jest ona złożonym zjawiskiem, dlatego jeśli są wątpliwości co do rodzaju lateralizacji, należy zwrócić się o pomoc do specjalistów.
Na co powinni zwrócić uwagę rodzice dzieci leworęcznych, które uczą się pisać?
Opiekunowie powinni nauczyć dzieci właściwego trzymania przyborów piśmienniczych. Muszą oni zwrócić uwagę na wyrobienie nawyku pisania we właściwym kierunku, czyli od strony lewej do prawej. Bardzo ważna jest cierpliwość, ponieważ leworęczni zazwyczaj potrzebują więcej czasu na naukę pisania.
Jak ułatwić życie dziecku z leworęcznością?
Po zaobserwowaniu skłonności dziecka do leworęczności należy maksymalnie ułatwić mu rozwój poprzez zakup artykułów i przyborów przeznaczonych dla osób z tendencją do posługiwania się lewą ręką: specjalnego pióra, zeszytów ćwiczeń, myszy komputerowej oraz zadbanie o prawidłowe, prawostronne oświetlenie biurka.
Zadania rodziców dzieci leworęcznych
Podstawowymi zadaniami rodziców dzieci leworęcznych są:
- ułatwianie codziennych czynności i rozwoju poprzez dostosowanie używanych przez dzieci przedmiotów;
- tłumaczenie, że odmienność nie jest niczym złym.
Jakie sławne osoby są lub za życia były leworęczne?
U wielu polskiej lub światowej sławy postaci dominuje lub dominowała za życia lewa ręka. Do tej grupy należą zarówno sławni artyści, muzycy i pisarze, jak i uczeni, aktorzy, sportowcy oraz przywódcy narodów. Wśród znanych polskich osobistości lewą ręką posługiwał się m.in. Krzysztof Penderecki. Do światowego grona wybitnych przedstawicieli populacji leworęcznych, którzy zapisali się w historii, należą m.in.:
- Albert Einstein;
- Ludwig van Beethoven;
- Leonardo da Vinci;
- Aleksander Wielki;
- Juliusz Cezar;
- Napoleon Bonaparte;
- Winston Churchill;
- Georg Bush;
- Barack Obama.
Kiedy leworęczni obchodzą swoje święto?
Osoby leworęczne mają swoje święto, które zainicjowali obywatele Wielkiej Brytanii ponad 29 lat temu. Jest ono wyrazem akceptacji odmienności, która jest naturalną cechą społeczeństwa. Międzynarodowy Dzień Osób Leworęcznych przypada na 13. dzień sierpnia.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- E. Lisowska, „Myślenie intuicyjne osób leworęcznych”, Muzeum Historii Polski: Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne 1, 1986, s. 84-86
- A. Grabowska, „Neurobiologiczne podstawy leworęczności”, Przegląd Psychologiczny t. 42, Warszawa 1999, s. 58-60
- J. Chyłkiewicz, „Leworęczność to nie choroba!”, Twój Junior Nr 3/Jesień 2015, s. 28-30
- K. Burda, „Zagadka leworęczności”, Newsweek 2018
- J. Bala, E. Klima i M. Bogdanowicz, „Ocena lateralizacji czynności ruchowych”, Wydawnictwo Pilch, Ustroń, s. 3, 9-11, 15
- D. Krzywoń, „Typ lateralizacji - szansa czy bariera w rozwoju poziomu postawy twórczej człowieka”, Katowice 2002, s. 90-93
- https://charaktery.eu/artykul/o-uzywaniu-lewej-reki
- https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C383967%2Cleworeczni-maja-zdolnosci-matematyczne-plastyczne-i-muzyczne.html
Opublikowano: 07.07.2021;
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Anna Gilewska
Kosmetolog
Licencjonowany kosmetolog (temat pracy dyplomowej: „Pielęgnacja skóry dotkniętej trądzikiem pospolitym w gabinecie kosmetologa oparta o wybrane metody aparaturowe”) i magister administracji na specjalizacji zarządzania ochroną zdrowia (temat pracy magisterskiej: „Prawne i organizacyjne uwarunkowania wykonywania zabiegów kosmetycznych”). Propagatorka zdrowego trybu życia oraz kosmetyków naturalnych. Poszerza swoją wiedzę na kongresach i targach branżowych. Interesuje się psychologią i medycyną komplementarną.
186
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 21.09.2022