Hemipareza (niedowład połowiczy, porażenie) – przyczyny, objawy, leczenie

Nina Keller lekarz 18 lipca 2018

Hemipareza to niedowład lewostronny bądź prawostronny. Prawostronna lokalizacja objawów hemiparezy świadczy o uszkodzeniu w lewej półkuli mózgu, natomiast lewostronna informuje nas, że uszkodzenie mózgu nastąpiło w prawej półkuli. Wyróżniamy różnorodne przyczyny niedowładu połowiczego, najczęstszą z nich u dorosłych osób jest udar mózgu. Niedowład kończyn należy niezwłocznie zgłosić lekarzowi. Rehabilitacja jest ważnym elementem poprawy sprawności ruchowej przy porażeniu połowiczym. Ćwiczenia powinny zostać dobrane indywidualnie do każdego pacjenta.

Spis treści

Co to jest hemipareza (definicja)?
Hemipareza a hemiplegia – jaka jest różnica?
Hemipareza przyczyny
Jakie są objawy hemiparezy?
Hemipareza – badania i diagnostyka
Jak leczyć hemiparezę, jaka rehabilitacja jest odpowiednia?

Co to jest hemipareza (definicja)?

Hemipareza (łac. hemiparesis) jest to niedowład połowiczy,czyli upośledzenie siły mięśniowej oraz zakresu ruchów kończyny górnej i dolnej po tej samej stronie (niedowład prawostronny bądź lewostronny). Niedowład może mieć różny stopień zaawansowania, lekarze umownie oceniają siłę mięśniową według tak zwanej skali Lovett'a. Na jej podstawie mogą porozumiewać się między sobą, jak oceniają niedowład u pacjenta.

Na przykład niedowład nogi, może powodować upośledzenie poruszania się. W zależności od rozległości ogniska w mózgowiu, chory może wymagać jedynie podparcia przy chodzeniu, ale może okazać się iż potrafi wykonać jedynie niewielkie zakres ruchu kończyną dolną na łóżku. Niedowład ręki może powodować nieprecyzyjność jej ruchów, upośledza pisanie, malowanie,utrzymanie sztućców w dłoni. Należy pamiętać, iż niedowład połowiczy lewostronny jest spowodowany uszkodzeniem w prawej półkuli mózgu, natomiast niedowład połowiczy prawostronny wywołany jest ogniskiem zlokalizowanym w lewej półkuli.

To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?

Hemipareza a hemiplegia – jaka jest różnica?

Wartym wyjaśnienia jest nad różnicą między hemiparezą a hemiplegią. Hemiplegia (inaczej porażenie połowicze) oznacza całkowitą niezdolność wykonywania ruchów jednej połowy ciała. Mamy tutaj więc do czynienia z całkowitą utratą funkcji ruchowych kończyny górnej i dolnej jednej połowy ciała.Tradycyjnie całkowitą niemożność wykonywania ruchów, możemy także nazwać paraliżem. Natomiast hemipareza jest częściowym upośledzeniem funkcji ruchowych prawej bądź lewej połowy ciała.

Paresis z języka łacińskiego oznacza niedowład, a więc hemiparesis niedowład połowiczy. Pod pojęciem niedowład (paresis) medycy rozumieją spadek siły mięśniowej, zmniejszenie zakresy ruchów kończyną. Podsumowując, czym różni się niedowład a porażenie, niedowład jest jak gdyby formą pośrednią między porażeniem a prawidłową czynnością ruchową.

Sprawdź również: Drętwienie lewej ręki i palców lewej ręki

Hemipareza przyczyny

Niedowład połowiczy prawostronny bądź niedowład połowiczy lewostronny mogą mieć następujące przyczyny:

przemijający napad niedokrwienny (tzw. mały udar, TIA),
udar mózgu niedokrwienny,
udar mózgu krwotoczny,
żylny udar mózgu,
guz mózgu,
zapalenie mózgu zarówno infekcyjne, jak i nieinfekcyjne,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
stwardnienie rozsiane,
stwardnienie koncentryczne (Baló).

Przemijający napad niedokrwienny może spowodować niedowład mięśni, który jednak w ciągu maksymalnie 24 godzin wycofa się. W udarze zarówno niedokrwiennym, krwotocznym czy żylnym objawy mogą utrzymywać się dłużej. Czasem nawet do końca życia.

Z kolei stwardnienie koncentryczne jest wariantem SM, czyli chorobą demielinizacyjną. Objawami tego zespołu oprócz wspomnianej hemiparezy mogą być bóle głowy, zaburzenia czucia, nietrzymanie moczu.

Porażenie połowy ciała (hemiplegia) może nastąpić na skutek udaru mózgu bądź guza mózgu. U dzieci także może występować porażenie połowicze u chorujących na mózgowe porażenie dziecięce. Porażenie mięśni może występować w zespole skrzyżowania dróg piramidowych, występującego na skutek problemów w przepływie krwi w gałęzi tętnicy rdzeniowej przedniej. Porażenie połowicze może wystąpić po napadzie padaczkowym, czas jego trwania wynosi od kilu minut do kilku godzin, a następnie samoistnie wycofuje się, jest to tzw. zespół Todda. Etiologia tego zespołu jak dotąd nie została poznana.

Czytaj również: Ropień mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Jakie są objawy hemiparezy?

Hemipareza objawia się wystąpieniem upośledzenia poruszania zarówno kończyną górną jak i dolną jednej połowy ciała. Dochodzi do osłabienia siły mięśniowej kończyn z niedowładem.

Aby lepiej zrozumieć, jak dochodzi do hemiparezy należy przeanalizować drogę przewodzenia impulsu ruchowego. Rozpoczyna się ona w korze mózgowej (dokładniej są to tzw. ośrodki ruchowe mózgowia), gdzie mieści się tzw. górny motoneuron (neuron ruchowy) i prowadzi do rdzenia kręgowego. Tam znajduje się tzw. dolny motoneuron, skąd impuls podąża do odpowiedniego mięśnia i uruchamia jego skurcz. Niedowłady możemy podzielić ze względu na miejsce powstawania uszkodzenia, i tak wyróżniamy:

zespół uszkodzenia górnego motoneuronu,
zespół uszkodzenia dolnego motoneuronu.

Uszkodzenie górnego neuronu ruchowego może prowadzić do niedowładu połowiczego spastycznego (łac. hemipareza spastica). W tym przypadku osłabionej sile mięśniowej towarzyszy wzmożone napięcie porażonych mięśni, dochodzi także do przykurczu mięśni objętych niedowładem.

Czytaj również: Pulsowanie w głowie – jakie są przyczyny uczucia pulsowania w głowie?

Gdy mamy do czynienia z uszkodzeniem dolnego motoneuronu, napięcie mięśniowe uszkodzonych mięśni spada, dochodzi do tzw. niedowładu wiotkiego. Mięśnie w tym przypadku bardzo często ulegają zanikowi. Niedowład wiotki dotyczy pojedynczych mięśni bądź nawet tylko części danego mięśnia. Zespół uszkodzenia dolnego motoneuronu może wywoływać np. niedowład stopy w wyniku uszkodzenia nerwu strzałkowego.

Tak, jak wspominałam wcześniej niedowłady mogą mieć różny stopień zaawansowania. Zależy on między innymi od rozległości uszkodzonego ogniska, czasu, jak długo trwał niedowład oraz wdrożonego postępowania.

Hemipareza – badania i diagnostyka

Jeżeli lekarz zauważy u pacjenta niedowład bądź porażenie najpierw powinien określić zakres niedowładu. Wyróżniamy następujące rodzaje niedowładów w zależności od objętego obszary:

tetrapareza jest to niedowład obejmujący cztery kończyny (a więc dotyczy kończyn górnych, jak i dolnych); wskazuje na uszkodzenie rdzenia kręgowego obejmującego odcinek szyjny kręgosłupa;
parapareza jest niedowładem dotyczącym kończyn dolnych, wskazuje na uszkodzenie rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym lub lędźwiowym;
monopareza – pod tym pojęciem rozumiemy niedowład obejmujący tylko jedną kończynę; powinna nasunąć ona podejrzenie splotu lub nerwu obwodowego.

Następnie powinno się określić okoliczności wystąpienia, ustalić od jak dawna trwa, czy początkowi towarzyszyła gorączka, objawy infekcji. Powinniśmy też poinformować o naszych chorobach przewlekłych, poprzednich hospitalizacjach. Kolejno lekarz zbada pacjenta, określi ewentualne inne objawy neurologiczne towarzyszące niedowładowi (takie jak zaburzenia czucia, widzenia, dysfunkcje oddawania moczu, stolca).

Powinno zostać wykonane badanie obrazowe, najczęściej w początkowym postępowaniu jest to tomografia komputerowa bez kontrastu bądź z kontrastem. Zostaną także wykonane badania laboratoryjne, właściwe ze względu na postawione przez lekarza rozpoznanie wstępne. Na podstawie wywiadu, badania przedmiotowego oraz badań dodatkowych zostanie postawione rozpoznanie oraz wprowadzone odpowiednie postępowanie lecznicze.

Jak leczyć hemiparezę, jaka rehabilitacja jest odpowiednia?

Leczenie hemiparezy zależy od przyczyny wywołującej niedowład. Jeżeli u kogoś nagle wystąpi niedowład powinniśmy niezwłocznie wezwać karetkę pogotowia. Ważny jest tutaj czas od początku objawów, w jakim zostaną podjęte działania. Jeżeli przyczyną niedowładu połowiczego będzie udar niedokrwienny mózgu mamy tylko 4,5 godziny na podjęcie działania przyczynowego, jakim jest wykonanie trombolizy. Leczenie trombolityczne podawane jest dożylne. Jego wykonanie znacząco poprawia rokowanie pacjentów z niedowładem połowiczym. Jeżeli chodzi o udar krwotoczny, to jeżeli zostaną spełnione odpowiednie warunki można dokonać leczenia neurochirurgicznego, które może poprawić stan chorego.

Jeżeli pozostaje nam leczenie objawowe, jest nim rehabilitacja pacjenta. Pierwsze spotkania z fizjoterapeutą odbywają się już w oddziale neurologii. Następnie chorzy kierowani są do oddziału rehabilitacyjnego. Bardzo ważnym elementem terapii po udarze jest także rehabilitacja w domu pacjenta. Bliscy, opiekunowie powinni czynnie uczestniczyć w rehabilitacji chorego. Pomagać mu zarówno w wykonywaniu ćwiczeń jak i wspierać go emocjonalnie. Osobom, które nagle utraciły sprawność często trudno jest pogodzić się z zaistniałą sytuacją, wymagają one pomocy psychiatrycznej i leczenia przeciwdepresyjnego.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Adam Stępień, Neurologia, Medical Tribune Polska, Warszawa 2014, wyd. I.
Andrzej Szczeklik, Interna Szczeklika Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2013.

Opublikowano: 18.07.2018;

Oceń:

4.2

Nina Keller

Lekarz

Lekarz w trakcie specjalizacji z neurologii, absolwentka Wydziału Wojskowo-Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Obecnie pracuje w oddziale neurologii w Uniwersyteckim Szpitalu im. WAM w Łodzi. Część praktyk odbyła w Klinikum Agsburg w Niemczech.