Allodynia – co to jest, jakie są przyczyny, rodzaje i objawy, jak wygląda leczenie?

Co to jest allodynia?

Ból jest nieprzyjemnym doznaniem zmysłowym, które pełni bardzo ważną funkcję w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Jego zadaniem jest informowanie nas o patologicznych procesach, które toczą się w naszym ciele. Bez niego wszelkie choroby wykrywane byłyby zbyt późno, by wdrożyć odpowiednie leczenie, a urazy mogłyby być bagatelizowane, co szybko prowadziłoby do trwałego kalectwa lub śmierci.

Medycynie znane są jednak też schorzenia związane z zaburzeniami odczuwaniu bólu. Mogą objawiać się one przez osłabienie odczuwania bodźców bólowych lub wręcz przeciwnie – przez odbieranie sygnałów, które u zdrowych osób nie powodują dyskomfortu czy bólu.

Jednym z nich jest allodynia. Zwykle towarzyszy ona innym schorzeniom i jest objawem mogącym zwiastować uszkodzenie układu nerwowego. Do jej częstszych przyczyn zaliczana jest neuropatia cukrzycowa.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Nazwa allodynia wywodzi się z greki i oznacza „inny ból”. Zaburzenia czucia określane tym terminem klasyfikowane są jako skrajna postać hiperalgezji, czyli odczuwania bólu o nieproporcjonalnym nasileniu w stosunku do bodźca, który go wywołał. Czynnik wywołujący nieprzyjemne doznania nie ma zazwyczaj charakteru bólowego – może to być nawet delikatny dotyk czy zmiana temperatury otoczenia – cecha ta odróżnia allodynię od przeczulicy skórnej.

Przeczulica skóry polega bowiem na odczuwaniu bardzo silnego bólu, który jest wyzwalany przez bodziec bólowy, ale o niewystarczająco dużym nasileniu. Allodynia sama w sobie nie jest jednostką chorobową, dlatego nie została uwzględniona w klasyfikacji ICD-10.

Allodynia – przyczyny

Allodynia skórna jest prawdopodobnie powodowana przez zwiększoną, lecz przemijającą reaktywność neuronów znajdujących się w mózgu. Błędnie interpretują one informację płynącą z powierzchni skóry, dotyczącą dotyku i traktują ją jak bodziec bólowy, co powoduje znaczną nadwrażliwość skóry na dotyk. Zmiany odpowiedzialne za odczuwanie bólu mogą, zamiast dotyku, dotyczyć także obwodowego układu nerwowego.

Mechanizmy związane z rozwojem tego typu bólu nie zostały dokładnie poznane. Uważa się, że najczęstszą przyczyną allodynii jest neuropatia cukrzycowa – powikłanie, którego pierwotną przyczyną jest właśnie cukrzyca. Zbyt wysoki poziom glukozy we krwi przyczynia się do powstawania zaburzeń w budowie włókien nerwowych, co wpływa negatywnie na pełnione przez nie funkcje. Oprócz allodynii neuropatia cukrzycowa może powodować objawy, takie jak: utrata czucia, mrowienia, drętwienia, zaniki mięśni oraz upośledzenie czynności autonomicznych (jest to tak zwana neuropatia autonomiczna).

Wśród innych przyczyn mogących powodować neuropatię objawiającą się pod postacią allodynii wymienia się:

• wieloletni alkoholizm – alkohol może uszkadzać włókna nerwowe,
• niedobory witaminowe – głównie witaminy B₁, B₁₂, E i kwasu foliowego,
• zatrucia metalami ciężkimi,
• urazy lub zabiegi operacyjne – jeśli doszło do uszkodzenia nerwu i nieprawidłowej reinerwacji,
• ucisk nerwu – występujący w przypadku zespołu cieśni nadgarstka, ucisku korzeni nerwów rdzeniowych czy w przypadkach nowotworów rozwijających się w bezpośrednim sąsiedztwie struktur nerwowych,
• infekcje wirusowe,
• niewydolność wątroby,
• niewydolność nerek,
• choroby związane z nieprawidłowym poziomem wydzielanych hormonów,
• choroby autoimmunologiczne.

Zauważono, że allodynia występuje częściej u osób posiadających następujące cechy: płeć żeńska, palenie papierosów, przewlekłe zmęczenie, życie w silnym stresie, epizody depresji, częste i silne bóle głowy o charakterze migrenowym, otyłość.

Allodynia – rodzaje

Ból w przypadku allodynii może występować w odpowiedzi na różnego typu bodźce. Ze względu na ich typ wyróżniono trzy podstawowe rodzaje schorzenia.

Allodynia dynamiczna

Ból pojawia się pod wpływem dotyku. Może to być dotknięcie czymś skóry, polanie jej wodą lub skierowanie na nią strumienia powietrza. Wystąpienie bólu nie zależy od temperatury obiektu dotykającego powierzchni skóry. Allodynia skórna dynamiczna bardzo negatywnie wpływa na komfort życia chorego, gdyż ból może pojawiać się pod wpływem bodźców o naprawdę niewielkim nasileniu.

Allodynia statyczna

Powodowana jest przez nacisk wywierany na skórę. Niemożliwe w przypadku tego rodzaju allodynii może okazać się noszenie plecaka na plecach czy zegarka na ręce, w skrajnych przypadkach ból wywoływany jest nawet pod wpływem noszonego ubrania.

Allodynia termiczna

Bodziec bólowy pojawia się w odpowiedzi na szybką zmianę temperatury. Ból może towarzyszyć jedzeniu lodów lub piciu gorącej herbaty.

Allodynia – objawy

Allodynia jest bólem neuropatycznym. Definicja tego pojęcia mówi, że w przeciwieństwie do innych rodzajów bólu, nie jest on spowodowany uszkodzeniem tkanki, tylko nerwu lub jego osłonki. Wiąże się to z innymi odczuciami, które czasami ciężko jest choremu nazwać. Wśród najczęstszych określeń pojawiają się takie jak:

• pieczenie,
• szczypanie,
• parzenie.

Nerwobóle mogą różnić się stopniem nasilenia i przyjmować odmienny charakter u poszczególnych chorych.

Jak wygląda leczenie allodynii?

Hiperpatia (nasilone odczuwanie nieprzyjemnych doznań) i ból samoistny mogą mieć różnorakie przyczyny, dlatego tak ważne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki, która pomoże stwierdzić, co spowodowało wystąpienie allodynii. Należy pamiętać, że w około 20% przypadków nie udaje się stwierdzić pierwotnej przyczyny – jest to tak zwana allodynia idiopatyczna.

Często zlecane zostaje badanie krwi oraz badania obrazowe głowy, takie jak tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Bardzo ważne jest także dokładne zebranie wywiadu dotyczącego przebytych chorób i występowania dodatkowych objawów oraz pełne badanie neurologiczne.

Leczenie allodynii opiera się na farmakoterapii, która może różnić się – w zależności od rodzaju allodynii prezentowanej przez pacjenta. W przypadku allodynii dynamicznej, o dużym stopniu nasilenia, stosuje się opioidy, a także związki wywierające działanie na różnego typu kanały jonowe.

Jeśli występuje allodynia statyczna, lekami, które zazwyczaj dają najlepsze efekty są blokery kanałów sodowych i opiody. Leczenie każdego rodzaju allodynii zazwyczaj rozpoczyna się od niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

Oprócz powyższych grup leków bardzo dobre efekty przynosi stosowanie antagonistów receptora NMDA, np. ketaminy oraz leków przeciwdrgawkowych.