Zespół MAS (zespół Morgagniego-Adamsa-Stokesa) charakteryzuje się napadami utraty przytomności spowodowanymi przejściowym niedokrwieniem ośrodkowego układu nerwowego. Jest to związane z chwilowym zatrzymaniem (asystolią) lub znacznym spowolnieniem (bradykardią) akcji serca. Objawy zespołu MAS zależą od czasu niedokrwienia. Napadowe omdlenia w wyniku bloku przewodzenia przedsionkowo-komorowego są wskazaniem do implantacji stymulatora serca.
Zespół MAS – przyczyny, objawy, leczenie zespołu Morgagniego-Adamsa-Stokesa
Spis treści
Zespół MAS – blok przewodzenia przedsionkowo-komorowego
Pod pojęciem zespołu MAS w kardiologii (tzw. zespół Morgagniego-Adamsa-Stokesa) rozumie się grupę objawów wywołanych napadowym, przejściowym niedokrwieniem ośrodkowego układu nerwowego (blok przewodzenia przedsionkowo-komorowego). Napady te mogą mieć różny czas trwania – zwykle od kilku do kilkudziesięciu sekund.
Wywołane są zaburzeniami rytmu serca pod postacią asystolii (zatrzymania akcji serca) lub znacznej bradykardii (zwolnienia pracy serca), których efektem jest chwilowe wstrzymanie dostarczania bogatej w tlen krwi do mózgu. W rezultacie chwilowego niedotleniania pojawiają się określone objawy, których charakter uzależniony jest od czasu trwania niedokrwienia.
Ze względu na ryzyko towarzyszące napadom MAS, ich podejrzenie powinno skłonić lekarza do szybkiego i pewnego potwierdzenia rozpoznania. Niezwykle cennych wskazówek dostarcza dokładnie zebrany wywiad, w którym poszukuje się informacji o obecnych lub przebytych chorobach serca, przebytych operacjach czy przyjmowanych lekach.
Jakie są przyczyny zespołu Morgagniego-Adamsa-Stokesa?
Napady MAS pojawiać się mogą w przebiegu różnego rodzaju zaburzeń funkcjonowania układu bodźcotwórczo-przewodzącego serca („sieci elektrycznej” serca, która stymuluje je do skurczów). Ryzyko ich wystąpienia jest szczególnie duże w przypadku utrudnienia przewodzenia impulsu między przedsionkami i komorami serca (tzw. bloki przedsionkowo-komorowe).
Za najbardziej sprzyjający napadom MAS uznaje się całkowity blok serca (blok przedsionkowo-komorowy III stopnia), w którym „komunikacja elektryczna” między przedsionkami i komorami jest całkowicie przerwana, a skurcze przedsionków i komór zachodzą niezależnie od siebie. Pewne ryzyko stwarzają również niektóre rodzaje bloków II stopnia.
W obu tych przypadkach może przejściowo dochodzić do chwilowego zatrzymania pracy serca lub głębokiej bradykardii. Napady MAS mogą więc powstać w wyniku tych samych patologii, które są przyczyną uszkodzenia układu bodźcotwórczo-przewodzącego serca, takich jak:
- wrodzone zaburzenia automatyzmu i przewodzenia impulsów w sercu,
- choroba niedokrwienna serca, zwłaszcza przebyty zawał serca,
- zapalenie mięśnia sercowego (autoimmunologiczne lub na podłożu infekcji) oraz inne choroby zaburzające prawidłową pracę serca (np. kardiomiopatie),
- uszkodzenia jatrogenne układu przewodzącego serca (np. podczas operacji kardiochirurgicznych),
- choroby ogólnoustrojowe, w których może nastąpić uszkodzenie dróg przewodzenia impulsów w sercu (np. sarkoidoza).
Objawy zespołu MAS mogą wystąpić także jako efekt działania niepożądanego leków (zwłaszcza w przypadku przedawkowania), zaburzeń elektrolitowych (szczególnie nieprawidłowego poziom potasu), zaburzeń układu hormonalnego (szczególnie głębokiej niedoczynności tarczycy).
Zespół MAS – objawy: mroczki przed oczami, omdlenia
Prodromalnym objawem zespołu MAS (występującym bezpośrednio przed napadem) jest zblednięcie skóry, po napadzie zaś występuje związane z odruchowym rozszerzeniem naczyń zaczerwienienie twarzy.
W pewnym przybliżeniu najczęstsza jest następująca sekwencja objawów przy napadzie MAS:
- zblednięcie skóry wywołane zmniejszeniem przepływu krwi,
- mroczki przed oczami i zawroty głowy (3–5 sekund niedokrwienia),
- utrata świadomości (10–15 sekund niedokrwienia),
- drgawki związane z pogłębiającym się niedotlenieniem ośrodkowego układu nerwowego (20–30 sekund niedokrwienia),
- zatrzymanie oddechu (powyżej 30 sekund),
- trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego lub śmierć w przypadku przedłużania się napadu MAS, czyli w praktyce zatrzymania krążenia (powyżej 3 minut).
U osób predysponowanych napady mogą wystąpić w każdej sytuacji, niezależnie od pory dnia, aktywności fizycznej czy innych czynników.
Ze względu na wysokie ryzyko zgonu w przebiegu napadu pełnoobjawowego zespołu MAS, w każdym przypadku jego stwierdzenia obowiązuje jak najszybsze wdrożenie leczenia.
Diagnostyka zespołu MAS – EKG w zaburzeniach rytmu serca
Tak jak w przypadku innych zaburzeń automatyzmu i przewodnictwa impulsów w sercu, podstawę rozpoznania stanowi badanie elektrokardiograficzne (EKG). W zespole MAS zaburzenia rytmu serca często pojawiają się okresowo, pomiędzy nieraz długimi sekwencjami rytmu prawidłowego.
Dlatego w ich diagnostyce najbardziej przydatny jest ciągły, 24-godzinny (lub dłuższy) zapis EKG – tzw. EKG Holter. Tak długa rejestracja rytmu pozwala zwiększyć prawdopodobieństwo rozpoznania nieprawidłowych fragmentów zapisu, na podstawie których można postawić diagnozę. Szczególnie wartościowy jest zapis EKG wykonany w czasie napadu.
Może się zdarzyć, że nawet mimo wykonania EKG Holter nie udaje się znaleźć zapisu typowego dla napadu MAS (przejściowa asystolia).
Jednak nawet w takim przypadku odnalezienie usposabiających do MAS zaburzeń rytmu (blok III, ewentualnie II stopnia) w połączeniu z opisem przez pacjenta charakterystycznych dla napadu MAS objawów pozwala uznać je za wysoce prawdopodobne i uzasadnia wdrożenie adekwatnego leczenia.
Niekiedy diagnostykę rozszerza się o badanie z tzw. rejestracją zdarzeń lub badania inwazyjne (jak badanie elektrofizjologiczne serca). Ze względu na poważne ryzyko ciężkich powikłań po napadzie MAS, postępowanie diagnostyczne często prowadzi się w warunkach szpitalnych.
Stymulator serca – leczenie zespołu MAS
Ryzyko poważnych powikłań zespołu MAS – w tym zgonu – jest na tyle duże, że leczenie powinno być podjęte szybko i z możliwie wysoką skutecznością.
W każdym przypadku obowiązuje eliminacja ewentualnych odwracalnych czynników ryzyka, takich jak nieprawidłowy poziom potasu we krwi czy stosowanie leków wpływających hamująco na przewodzenie pobudzenia w sercu. Nawet szeroko zakrojone postępowanie zachowawcze jest jednak w większości przypadków mało efektywne.
Z tego względu leczeniem z wyboru w przypadku napadów MAS jest wszczepienie stymulatora serca. Urządzenie to umieszcza się w tzw. loży, wytwarzanej najczęściej w mięśniach klatki piersiowej, a jego elektrody wprowadza się do jam serca (przedsionków, komór lub obu tych jam, zależnie od typu stymulatora).
W przypadku dysfunkcji przewodzenia bodźców w sercu, stymulator nadaje sercu prawidłowy rytm, zapobiegając wystąpieniu napadu.
Bibliografia:
"Interna Szczeklika. Mały podręcznik. 2016/17", Medycyna Praktyczna, 2016, Choroby układu krążenia - Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia, s. 219-225.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2272057
https://www.bmj.com/content/324/7336/535/rapid-responses
https://circ.ahajournals.org/content/circulationaha/23/2/253.full.pdf
Opublikowano: 08.12.2017;
aktualizacja: 05.01.2018
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Miłosz Turkowiak
Lekarz
Absolwent kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W czasie studiów zaangażowany w pracę kół naukowych i organizacji studenckich. Medycynę uważa za swoją pasję. Szczególnie zainteresowany jest zagadnieniami z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii, medycyny ratunkowej, chirurgii i kardiologii.
470
Komentarze i opinie (0)