Co to jest różyczka?
Różyczka jest chorobą zakaźną powodowaną przez wirusa różyczki, z rodziny Togaviridae, który przenosi się od osoby zakażonej na drodze kropelkowej lub przez łożysko u chorej kobiety ciężarnej. Najczęściej chorują na nią dzieci w wieku przedszkolnym. Okres wylegiwania choroby wynosi najczęściej od 14-21 dni.
Różyczka może przebiegać bezobjawowo lub skąpo-objawowo. U dzieci ma łagodniejszy przebieg. Wśród symptomów choroby może pojawić się: nieżyt górnych dróg oddechowych tj. zaczerwienienie gardła, kaszel, katar, podwyższona temperatura ciała, silne powiększenie węzłów chłonnych za uszami na potylicy, a także charakterystyczna wysypka, która zaczyna się od twarzy i szyi, a następnie w ciągu 24 godzin obejmuje całą powierzchnię ciała. Utrzymuje się zwykle przez 3 dni, lecz znika nie pozostawiając śladów.
Czasami mogą pojawić się powikłania po przebytej chorobie. Na wyróżnienie zasługuje zapalenie spojówek, bóle mięśniowe i stawowe u młodzieży oraz osób dorosłych, zwłaszcza kobiet, zapalenie mózgu. Na wynikach badań laboratoryjnych można zaobserwować obniżony poziom płytek krwi.
Zachorowanie w pierwszym trymestrze ciąży jest niezwykle niebezpieczne, ponieważ może prowadzić do licznych wad rozwojowych, poronienia, a także śmierci płodu. Do najczęściej spotykanych wad rozwojowych należą: wady narządu wzroku (uszkodzenie siatkówki, niedorozwój gałki ocznej), narządu słuchu (niedosłuch, głuchota), choroby układu krążenia (wady serca), układu nerwowego (wodogłowie, zahamowanie rozwoju umysłowego), układu kostnego (deformacje, ubytki kości, niedorozwój kości szczęki) oraz niska masa urodzeniowa, powiększenie śledziony, nieprawidłowe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych prowadzące nawet do cukrzycy.
Przeczytaj: Szczepienie przeciw polio – zwykłe czy skojarzone?
Profilaktyka różyczki
Podstawową profilaktykę różyczki stanowią szczepienia ochronne. W Polsce wykonuje się obowiązkowe szczepienia przeciwko różyczce zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych. Polega ono na podaniu szczepionki poliwalentnej (skojarzonej), w składzie której występują żywe, atenuowane (osłabione) szczepy trzech wirusów chorobotwórczych (odry, świnki, różyczki), w tym szczep wirusa różyczki Wistar RA 27/3. Szczepienie podstawowe wykonuje się w 13-14 miesiącu życia, natomiast uzupełniające w 10 roku życia.
Dzieci urodzone po 31 grudnia 1996 roku, które nie otrzymały 2 dawek szczepionek, powinny uzupełnić brakującą, nie później niż do ukończenia 19 roku życia. Osobom nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych powinny zostać podane dwie dawki szczepionki w odstępie co najmniej 4 tygodniowym.
Do szczepionek zarejestrowanych w Polsce należy:
- Szczepionka MMRVAX Pro (przeciwko odrze, śwince, różyczce),
- Szczepionka Priorix (przeciwko odrze, śwince, różyczce),
- Szczepionka Priorix-Tetra (przeciwko odrze, śwince, różyczce, ospie wietrznej).
Szczepienie przeciwko różyczce wskazane jest wszystkim kobietom, które nie były szczepione, nie chorowały wcześniej na różyczkę lub gdy od szczepienia upłynęło co najmniej 10 lat. Ze względu na większe ryzyko narażenia na wirusa różyczki zalecane jest pracownikom w placówkach medycznych oraz w żłobku, przedszkolu, a także w szkołach.
Kiedy nie należy szczepić przeciwko różyczce?
Przeciwwskazaniem do szczepienia jest uczulenie na którykolwiek ze składników szczepionki, w tym na neomycynę, a także wystąpienie nadwrażliwości po podaniu wcześniejszej dawki. Nie powinno się szczepić osoby z osłabionym układem odpornościowym, który nie potrafi w prawidłowy sposób zareagować, np. w trakcie choroby nowotworowej, białaczki, czynnej nieleczonej gruźlicy, znacznej gorączki, a także w trakcie chemioterapii, leczenia immunosupresyjnego.
Szczepionka również nie powinna zostać podana w trakcie ciąży oraz w okresie 3 miesięcy przed planowaną ciążą. W przypadku transfuzji krwi i osocza lub podawania immunoglobulin, szczepienie powinno być przełożone na późniejszy termin (3-11 miesięcy później). Po szczepieniu nie należy podawać preparatów krwiopochodnych, jeśli jednak taka sytuacja będzie miała miejsce, szczepienie powinno zostać powtórzone w odpowiednim terminie. Krótkotrwałymi przeciwwskazaniem są ostre choroby infekcyjne, a także zaostrzenie chorób przewlekłych.
Szczepionka przeciwko różyczce jest bezpieczna, czasami jednak po jej podaniu mogą pojawić się odczyny poszczepienne, o charakterze miejscowym jak: ból w miejscu podania szczepionki, zaczerwienienie, obrzęk, a także o charakterze ogólnym. W ogólnym u dzieci bardzo często występują łagodnie powiększenie węzłów chłonnych, podwyższona temperatura ciała, zwłaszcza między 6 a 12 dniem po szczepieniu, a także niezbyt często wysypka. U młodzieży i dorosłych obserwuje się dodatkowo bóle stawów, u kobiet obrzęki, bóle i zapalenie stawów pojawiające się miedzy 7 a 21 dniem po szczepieniu. Dolegliwości bólowe stawów po sczepieniu mają łagodniejszy przebieg niż po przebytym zakażeniu.
