Śmierć jest wpisana w życie każdego człowieka. Czasami przychodzi niespodziewanie. Zazwyczaj jednak jest naturalnym zakończeniem starości lub końcem długotrwałej ciężkiej choroby. Są osoby świadome jej nieuchronności i pogodzone z tym. Większość ludzi w ogóle nie myśli o zakończeniu życia. Ale dla niektórych sama myśl o śmierci – własnej lub śmierci bliskich – wywołuje paniczny strach. Zjawisko to określane jest jako tanatofobia – lęk przed śmiercią. Kiedy i czy trzeba zastosować leczenie farmakologiczne?
Tanatofobia – przyczyny, objawy i leczenie lęku przed śmiercią
Spis treści
Czym jest tanatofobia?
Pojęcia tego użył po raz pierwszy Zygmunt Freud, a pochodzi ono z połączenia dwóch greckich słów „thanatos” – śmierć i „phobos” – strach. Tanatofobia to jedna z wielu fobii specyficznych, zaklasyfikowana przez WHO do kategorii zaburzeń nerwicowych, związanych ze stresem i jego postacią somatyczną.
Zaburzenia lękowe w postaci fobii według ICD 10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych) to grupa zaburzeń psychicznych, w których lęk jest wywoływany wyłącznie przez pewne określone sytuacje, w rzeczywistości niegroźne. Oprócz panicznego strachu chory odczuwa też objawy fizyczne, takie jak duszność czy kołatanie serca.
Skąd biorą się fobie?
Za powstawanie zaburzeń lękowych odpowiada obszar ludzkiego mózgu zwany ciałem migdałowatym, powiązany z częścią limbiczną układu nerwowego. Szczególnie istotną rolę odgrywa on w kształtowaniu wspomnień związanych z emocjami. Powstawanie fobii zwykle ma początek w dzieciństwie, kiedy ciało migdałowate rozwija się stosunkowo szybko w stosunku do innych elementów układu limbicznego. Często fobia odczuwana w życiu dorosłym jest pochodną jakiegoś traumatycznego wydarzenia lub wspomnienia z przeszłości. Wykazano, że skłonności do fobii mogą występować rodzinnie.
Paniczny lęk przed śmiercią – tanatofobia i jej przyczyny
Chyba każdy z nas obawia się śmierci swoich bliskich – rodziców, małżonków, dzieci. To naturalny strach. Osoby z tanatofobią boją się natomiast panicznie. Nie tylko śmierci innych, ale i własnej, i są przekonane, że nastąpi ona wkrótce. Jakie mogą być przyczyny tanatofobii?
Chorobliwy lęk przed śmiercią u różnych osób może mieć różny wymiar:
- fizyczny – śmierć to fizyczne umieranie ciała. Ludzie boją się bólu i śmiertelnej choroby, która może wycieńczyć organizm i ograniczyć sprawność. Umieranie może boleć;
- społeczny – ludzie boją się samotności. Z jednej strony obawiają się zostać opuszczonymi przez bliskich, z drugiej – lękiem napawa ich pozostawienie bliskich po własnej śmierci z niedokończonymi sprawami, takimi jak długi czy brak zapewnionej opieki nad dziećmi;
- religijny – ludzie wierzący, niezależnie od wyznania, mają wizję życia po śmierci. Jednak życie wieczne zależy od jakości życia doczesnego – wielu obawia się tego, co spotka ich „po drugiej stronie” – nagroda czy kara? Perspektywa cierpienia w życiu wiecznym może napawać strachem.
Jak rozpoznać tanatofobię? Objawy lęku przed śmiercią
Bardzo często osoba cierpiąca na dolegliwość, jaką jest tanatofobia, nie jest tego świadoma i nie zdaje sobie sprawy z tego, że odczuwany lęk jest niewspółmierny do sytuacji. W rozpoznaniu tej przypadłości pomocna jest obserwacja przez inne osoby.
Objawy tanatofobii
Zachowanie
Osoba cierpiąca na silny lęk przed śmiercią stara się unikać wszelkich sytuacji wyzwalających silny niepokój. Nie chce rozmawiać o śmierci ani miejscach z nią związanych. Nie odwiedza grobów na cmentarzu i nie bierze udziału w pogrzebach. Unika przechodzenia obok cmentarzy czy domów pogrzebowych. W przypadku lęku o osoby bliskie uporczywie sprawdza, czy nic im nie grozi.
Objawy somatyczne
Jak dla każdej innej fobii, tak i w tym przypadku charakterystyczne jest pojawianie się objawów somatycznych, które towarzyszą napadowi panicznego strachu. U osoby cierpiącej na tanatofobię w sytuacjach wyzwalających lęk będą pojawiały się:
- przyspieszone bicie serca,
- przyspieszony oddech,
- nadmierna potliwość,
- drżenie rąk,
- duszność,
- ucisk w gardle,
- zawroty głowy,
- bóle głowy,
- omdlenia.
Są to normalne reakcje organizmu na strach i zagrożenie, ale w przypadku tanatofobii pojawiają się nawet na samą myśl o śmierci, pogrzebie czy wizycie na cmentarzu.
Lęk przed śmiercią – czy jest konieczne leczenie?
Tanatofobia jest oficjalną jednostką chorobową i jako taka podlega leczeniu. Jeśli specyficzne objawy lękowe i somatyczne utrzymują się ponad 6 miesięcy i znacząco przeszkadzają w codziennym funkcjonowaniu – warto skorzystać z pomocy specjalisty. Odpowiednią osobą będzie lekarz psychiatra, który zaleci odpowiednią terapię oraz leki.
W leczeniu fobii z powodzeniem stosuje się terapię poznawczo-behawioralną, pozwalającą „oswoić” sytuacje wywołujące lęk. Kontrowersyjną wśród psychologów jest metoda NLP – programowania neurolingwistycznego, która odnosi również skutki w leczeniu fobii. Każda z metod terapii powinna być dopasowana indywidualnie do osoby chorej i prowadzona regularnie.
Tanatofobia w przypadku silnych napadów lęku może wymagać leczenia farmakologicznego. Zwykle stosuje się różne leki antydepresyjne.
Wierzącym pomóc mogą też konsultacje religijne z osobą duchowną.
Każdy zapewne zdaje sobie sprawę z nieuchronności śmierci, ale i z jej zagadkowości. Nikt jeszcze nie opisał w sposób potwierdzony, co się dzieje z człowiekiem po zakończeniu życia. Co jest „po drugiej stronie”? Lęk przez nieznanym jest całkowicie naturalny. Ważne jest jednak zachowanie równowagi między życiem „tu i teraz”, a myśleniem o przyszłości.
Szczególnie ciężki dla wrażliwych psychicznie osób może być okres jesienny, kiedy to – nie tylko w Polsce – wspomina się zmarłych. Na każdym kroku można natknąć się na elementy związane z wizytami na cmentarzach – znicze i dekoracje, w mediach pełno jest wspomnień i nastrojowych programów. W połączeniu z jesiennymi chłodami i coraz dłuższymi wieczorami, tworzy to atmosferę sprzyjającą rozwojowi lęków i depresji. W tym okresie warto szczególnie uważnie obserwować bliskie osoby ze swojego otoczenia, aby w porę zauważyć ewentualny problem i spróbować pomóc im odzyskać radość życia.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- ICD-10 Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Wydane przez Światową Organizację Zdrowia w 2009 r.;
- Ruciński, J. et al. Ciało migdałowate a zaburzenia lękowe. Zagadnienia aktualnie poruszane przez młodych naukowców. 1 (2015) 65-69;
- Ifdil, et al. Thanatophobia and its Treatment Using Neurolinguistic Programming. Addictive Disorders & Their Treatment, 2020, 19.2: 84-87.
Opublikowano: 13.06.2022;
aktualizacja: 29.10.2024
Oceń:
5.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marta Filipowska
biolog, diagnosta laboratoryjny
Z wykształcenia magister biologii i diagnosta laboratoryjny. Od ponad 10 lat pracuje w laboratorium diagnostycznym, badając próbki krwi z całej Polski. Poza zagadnieniami zawodowymi dokształca się w dziedzinie dietetyki i zdrowego odżywiania. W wolnym czasie lubi czytać kryminały i wędrować po górach.
5
Komentarze i opinie (0)