Leki na kaszel – rodzaje, substancje czynne, jakie wybrać, co najlepsze?

Leki przeciwkaszlowe – jak działają?

Kaszel to odruch organizmu, którego celem jest udrożnienie dróg oddechowych. Bardzo często jest efektem dostania się ciał obcych do dróg oddechowych. W chorobach dróg oddechowych, np. oskrzeli, płuc, opłucnej i krtani, przez występowanie stanów zapalnych następuje drażnienie zakończeń nerwowych, które wywołują kaszel.

Rodzaje leków na kaszel – przeciwkaszlowe i wykrztuśne

Leki na kaszel stosuje się w kaszlu suchym, który dodatkowo jest napadowy i uporczywy. Przy zalegającej wydzielinie stosuje się leki wykrztuśne. Rodzaj preparatu powinien być odpowiednio dobrany do rodzaju kaszlu.

Leki przeciwkaszlowe dzieli się na leki działające obwodowo i ośrodkowo. Leki o działaniu obwodowym hamują czynność zakończeń nerwowych w drogach oddechowych i należą do nich: benzonatat, lewodropropizyna oraz śluzy roślinne. Leki o działaniu ośrodkowym hamują czynność ośrodka oddechowego oraz ośrodek kaszlu. Wśród nich wyróżniamy następujące substancje: opioidowe o silnym działaniu uzależniającym (morfina, metadon, oksykodon, hydromorfon), opioidowe o słabym działaniu uzależniającym (kodeina, hydrokodon, dihydrokodeina) oraz niepowodujące uzależnienia – dekstrometorfan. Nieopioidowe leki o działaniu ośrodkowym to pentoksyweryna i butamirat.

Wśród leków działających wykrztuśnie wyróżnia się leki o działaniu drażniącym, które wykazują działanie wykrztuśne poprzez drażnienie nabłonka oskrzeli lub błony śluzowej układu pokarmowego. Należą do nich: pochodne gwajakolu, olejki eteryczne, benzoesan sodu oraz saponiny. Z kolei do solnych środków wykrztuśnych należą jodek potasu, wodorowęglan sodu oraz chlorek amonu. W grupie leków działających wykrztuśnie, można wyróżnić także leki, które wywierają działanie mukolityczne. Przykładami leków mukolitycznych są acetylocysteina, karbocysteina, ambroksol czy erdosteina.

Leki na kaszel działające obwodowo – substancje czynne wraz z preparatami

Leki przeciwkaszlowe są dostępne w postaci tabletek, saszetek lub syropów. Forma podania zależy od preferencji, wieku chorego i możliwości przyjmowania przez niego różnych postaci leku.

Wśród preparatów na kaszel bez recepty, o obwodowym mechanizmie działania można wyróżnić:

• syrop Levopront – w składzie leku zawarta jest lewodropropizyna. Syrop jest skuteczny w leczeniu kaszlu suchego, ale również w łagodzeniu objawów związanych z zakażeniami górnych dróg oddechowych np. zapalenie oskrzeli. Syrop można stosować u dorosłych i dzieci od 2 roku życia.

Leki ziołowe działające obwodowo

Leki ziołowe to zazwyczaj syropy lub pastylki do ssania, które stosowane są w łagodzeniu dolegliwości związanych z przeziębieniem tj. kaszel czy ból gardła. Zawierają w swoim składzie śluzy roślinne, które powlekają gardło ochronną powłoką. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów, należą do nich między innymi:

• syrop prawoślazowy – główną substancją czynną preparatu jest korzeń prawoślazu. Łagodzi podrażnienia i jest stosowany podczas suchego kaszlu. Syrop można stosować u dzieci od 3 roku życia;
• syrop Pelavo Kaszel – substancjami w preparacie są korzeń prawoślazu oraz wyciąg z babki lancetowatej, które łagodzą kaszel i uczucie pieczenia oraz ułatwiają odkrztuszanie wydzieliny. Syrop przeznaczony jest dla dzieci powyżej 1 roku życia.

Leki na kaszel działające ośrodkowo – substancje czynne i przykładowe preparaty

Leki przeciwkaszlowe działające ośrodkowo są duża grupą leków. Należą do nich między innymi leki o działaniu opioidowym, które mogą prowadzić do uzależnienia (np. kodeina). Wśród leków na kaszel o działaniu ośrodkowym wyróżnia się też bezpieczne, nieopioidowe leki. Przykładowe preparaty na kaszel z tej grupy leków to:

• tabletki przeciwkaszlowe Thiocodin – substancjami czynnymi w tym leku są kodeina i sulfogwajakol. Preparat działa na kaszel suchy i jest stosowany w uporczywym kaszlu. Sulfogwajakol działa na zalegającą wydzielinę, upłynniając ją. Można więc stosować go na kaszel suchy i mokry. Thiocodin może być stosowany u dorosłych i dzieci powyżej 12 roku życia;
• tabletki Acodin – substancją czynną preparatu jest dekstrometorfan, który jest stosowany do hamowania odruchu kaszlu, np. podczas przeziębienia. Może być stosowany u młodzieży powyżej 12 roku życia i dorosłych;
• syrop na kaszel Sinecod – jest produktem leczniczym, działającym na kaszel suchy różnego pochodzenia. Substancją czynną leku jest butamirat. Może być stosowany u dzieci powyżej 3 roku życia oraz u osób dorosłych;
• syrop Supremin – produkt zawiera butamirat. Stosowany na suchy kaszel, ostry i nieproduktywny. Można go stosować już od 2 roku życia.

Leki wykrztuśne – preparaty z substancjami czynnymi

Leki wykrztuśne są stosowane w celu odkrztuszenia zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Rozrzedzają ją i chronią przed ponownym zaleganiem. Żadnych preparatów wykrztuśnych nie należy przyjmować przed snem, ze względu na wzmożony odruch kaszlu po zastosowaniu. Niektóre z preparatów wykrztuśnych dostępnych w aptekach to:

• syrop Mucosolvan – substancją czynną preparatu jest ambroksol. Wskazaniem do stosowania są ostre i przewlekłe choroby płuc i oskrzeli, w których występuje zaburzenie wydzielania i transportu śluzu. Może być stosowany u dorosłych i dzieci od 1 roku życia;
• syrop Flegamina – lek zawiera bromoheksynę, która ułatwia odkrztuszanie zalegającej wydzieliny i jest stosowana na kaszel mokry. W zależności od dawki, można stosować w różnych grupach wiekowych. Dostępnych jest również kilka smaków syropu;
• tabletki ACC – produkt leczniczy rozrzedza zalegającą wydzielinę i ułatwia jej odkrztuszanie. Tabletki przed spożyciem rozpuszcza się w wodzie. ACC stosuje się na mokry kaszel.

Leki przeciwkaszlowe a ciąża

Stosowanie leków, nie tylko na kaszel, w czasie ciąży wymaga zachowania szczególnej ostrożności. Wiele leków przeciwkaszlowych oraz wykrztuśnych jest przeciwwskazana do stosowania w trakcie ciąży. O wyborze leków powinien zadecydować lekarz. Jeśli chodzi o leki, które bezpiecznie można stosować w okresie ciąży to takie na bazie roślin np. porostu islandzkiego. Preparaty na kaszel dozwolone do stosowania podczas ciąży to m.in. Prenalen lub Pelafen Mama.

Kodeina a uzależnienie

Kodeina jest słabym lekiem opioidowym, który oprócz działania przeciwkaszlowego wywiera także działanie przeciwbólowe i euforyzujące. Kodeina jest stosowana w bólach o umiarkowanym i silnym nasileniu. Oddziałuje na receptory opioidowe, tak samo jak morfina, jednak jej działanie jest nieco inne, stąd wykazuje słabsze działanie uzależniające.

Leczenie środkami z kodeiną, w tym lekami przeciwkaszlowymi, powinno być możliwie jak najkrótsze i ograniczać się najlepiej do kilku dni. Ze względu na nadużywanie stosowania kodeiny, w aptekach, od 2017 roku obowiązują ograniczenia w jej sprzedaży. Przy jednorazowej transakcji farmaceuta lub technik farmaceutyczny może wydać 1 preparat, który zawiera maksymalnie 240 mg kodeiny w opakowaniu.

W przypadku przedawkowania kodeiny mogą wystąpić następujące reakcje, które są niebezpieczne dla zdrowia, a nawet życia:

• nudności, wymioty;
• depresja oddechowa;
• spadek ciśnienia tętniczego krwi;
• bezdech;
• drgawki;
• niewydolność krążeniowa i oddechowa.