Leki na przerost prostaty (łagodny rozrost stercza) – jakie są najlepsze?

Problemy z oddawaniem moczu – objawy przerostu prostaty

Co to jest prostata? Prostata, określana także jako stercz czy gruczoł krokowy, to męski gruczoł, który w przebiegu różnych chorób może ulec powiększeniu. Powiększający się gruczoł krokowy uciska na cewkę moczową i moczowód (cewka i moczowód są zwężone przez uciskającą prostatę). Charakterystycznym objawem powiększenia prostaty, niezależnie od jego przyczyny, jest zwężenie i osłabienie strumienia moczu, oddawanie moczu małymi porcjami, trudności w rozpoczęciu mikcji pomimo uczucia wypełnienia pęcherza moczowego. Chory często odczuwa uciążliwe dolegliwości, jak uczucie parcia na mocz (raz na 2 godziny lub częściej). Mogą też wystąpić u niego parcia naglące (nagłe uczucie potrzeby pilnego oddania moczu). Pojawia się również nykturia (częste oddawanie moczu w nocy).

Objawem powiększonego gruczołu krokowego może być także uczucie dyskomfortu, niepełnej mikcji, zalegania moczu w pęcherzu i pieczenia podczas oddawania moczu. Zdarza się, że pacjenci cierpiący na powiększenie prostaty mają zatrzymanie moczu lub nietrzymanie moczu z przepełnienia. Łagodny przerost prostaty w wielu przypadkach niekorzystnie odbija się na życiu seksualnym chorego.

Objawy powiększenia stercza mogą bardzo znacząco obniżać jakość życia chorego i negatywnie wpływać na jego zdrowie psychiczne.

Farmakoterapia w łagodnym rozroście starcza

Większość pacjentów ze stwierdzonym łagodnym rozrostem stercza w pierwszej kolejności leczona jest przy pomocy leków. To efekt łatwej dostępności tych preparatów, ich wysokiej skuteczności i łatwej dostępności. Wysoka efektywność leczenia doprowadziła do spadku prawie o połowę liczby operacji wykonywanych z powodu łagodnego rozrostu stercza.

W terapii wykorzystuje się dwie grupy leków:

1. inhibitory receptora alfa-adrenergicznego (α-blokery, alfa-blokery),
2. inhibitory 5-alfa-reduktazy.

α-blokery – leki blokujące alfa-receptory

W szyi pęcherza moczowego, cewce moczowej oraz torebce stercza znajdują się mięśnie gładkie, których napięcie regulowane jest przez układ nerwowy za pośrednictwem tzw. receptorów alfa adrenergicznych. Blokowanie tych receptorów przez leki z tej grupy (α-blokery) prowadzi do rozluźnienie mięśni wokół cewki moczowej, co skutkuje łatwiejszym opróżnianiem pęcherza moczowego i zmniejszeniem dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych.

Alfa-blokery to podstawowa grupa leków stosowana w celu łagodzenia objawów rozrostu gruczołu krokowego. Efekt działania tych leków (prawidłowe funkcjonowanie prostaty) widoczny jest już po kilku lub kilkunastu dniach. Leczenie można skutecznie prowadzić przez wiele lat.

W tej grupie dostępne są następujące substancje chemiczne:

• alfuzosyna,
• doksazosyna,
• tamsulosyna (tamsulozyna),
• terazosyna.

Receptory alfa znajdują się również w mózgu, rdzeniu kręgowym, mięśniach gładkich innych narządów, a także w naczyniach krwionośnych. Może to prowadzić do występowania po przyjmowaniu leków z tych grup działań niepożądanych, najczęściej zawrotów głowy (dotyczą one ok. 15% pacjentów).

Pozostałe objawy niepożądane to:

• przyspieszenie akcji serca,
• spadek ciśnienia krwi,
• świąd skóry,
• obrzęk błony śluzowej nosa,
• zaburzenia wytrysku.

Objawy niepożądane występują rzadko i mijają szybko po odstawieniu leku. Najważniejszym działaniem niepożądanym jest obniżenie ciśnienia tętniczego krwi ze względu na rozluźnienie mięśni naczyń krwionośnych.

Dlaczego leki z tych grup należy przyjmować wieczorem, przed snem? By uniknąć nagłego spadku ciśnienia tętniczego, co może spowodować zasłabnięcie u niektórych starszych chorych. Jeżeli u chorego wystąpi opisane działanie niepożądane, podczas gdy będzie on leżał w łóżku, nie dojdzie do negatywnego następstwa nagłego spadku ciśnienia krwi, czyli np. upadku.

Alfa-blokery mogą również powodować powikłania zabiegów okulistycznych (tzw. zespół wiotkiej tęczówki). Biorąc pod uwagę, że leczenie dotyczy głównie mężczyzn w wieku podeszłym, u których występuje ryzyko zaćmy i ewentualnej operacji z tego powodu, lekarz powinien zapytać chorego podczas zbierania wywiadu o ewentualne choroby oczu i planowane zabiegi. W takich przypadkach należy odroczyć włączenie farmakoterapii α-blokerami do czasu wykonania operacji. W każdym przypadku zabiegu operacyjnego lekarz operator powinien mieć wiedzę na temat wszystkich schorzeń operowanego chorego, a także leków, które przyjmuje.

Bezpieczniejszymi lekami są tzw. α-blokery uroselektywne, obejmujące preparaty tamsulosyny. Są one lepiej tolerowane przez chorych, ponieważ blokują podtyp receptorów α1A, który znajduje się głównie w sterczu, a więc nie powinny wywoływać spadku ciśnienia krwi. Nowoczesne α-blokery to preparaty o przedłużonym uwalnianiu lub o zmodyfikowanym uwalnianiu. Oznacza to, że tabletka skonstruowana jest w taki sposób, by uwalniała stopniowo substancję leczniczą, co pozwala na dawkowanie 1 raz na dobę, pomimo krótszego czasu działania leku.

Alfa-blokery łagodzą objawy (obniżają IPSS – kwestionariusz objawów mikcyjnych), poprawiają jakość życia chorych, zwiększają przepływ cewkowy, jednak nie zmniejszają wielkości gruczołu krokowego.

Inhibitory 5-alfa reduktazy

Metabolizm testosteronu ma wpływ na rozwój łagodnego rozrostu stercza. W komórkach gruczołu krokowego testosteron pod wpływem enzymu 5-alfa reduktazy przekształcany jest w postać aktywną – dihydrotestosteron, który łączy się z receptorami w jądrach komórek, co prowadzi do ich namnażania się i powiększenia się gruczołu krokowego.

Blokowanie tego mechanizmu powoduje zahamowanie powiększania się stercza, a nawet prowadzi do zmniejszenia objętości stercza o 20-30 %. Efekt działanie leku obserwuje się po 3-4 miesiącach stosowania.

Dostępne są następujące substancje chemiczne w tej grupie:

• finasteryd,
• dutasteryd.

Leki z tej grupy stosuje się wyłącznie u chorych z powiększonym gruczołem krokowym, ponieważ korzyści z farmakoterapii wynikają ze zmniejszenia się stercza. Inhibitory 5-alfa reduktazy hamują progresję choroby, zmniejszają ryzyko zatrzymania moczu oraz zmniejszają odsetek zabiegów chirurgicznych.

Należy pamiętać, że leki z tej grupy obniżają poziom PSA w surowicy krwi. W przypadku podwyższenia poziomu PSA, a więc podejrzenia rozwoju raka stercza, nie należy stosować inhibitorów 5-alfa reduktazy, ponieważ dalsze monitorowanie chorych przy użyciu PSA nie będzie możliwe.

Innym mechanizmem działania inhibitorów 5-alfa reduktazy jest hamowanie wydzielania czynnika wzrostu śródbłonka naczyń krwionośnych. Prowadzi to do zahamowania rozwoju nowych naczyń w powiększającym się gruczole krokowym i jest skutecznym sposobem zapobiegania krwawieniom ze stercza. Stosowanie leków z tej grupy przed zabiegiem przezcewkowej elektroresekcji stercza ogranicza krwawienie śródoperacyjne i zmniejsza ryzyko konieczności przetoczenia krwi po zabiegu.

Leki antycholinergiczne

Leki antycholinergiczne obejmują preparaty blokujące receptory muskarynowe. Stosowane są w leczeniu pęcherza nadreaktywnego, hamują skurcze mięśnia wypieracza. U chorych z objawami ze strony dolnych dróg moczowych (fazy napełniania), u których nie stwierdza się zalegania moczu w pęcherzu, stosowanie tych leków może przynieść korzyść. Prowadzone są badania kliniczne dotyczące skuteczności leków antycholinergicznych w leczeniu mężczyzn z łagodnym rozrostem stercza.

Leczenie skojarzone

Stosowanie α-blokerów w połączeniu z inhibitorami 5-alfa reduktazy jest skuteczniejszą metodą leczenia łagodnego rozrostu stercza niż monoterapia którymkolwiek z leków. Leczenie skojarzone w sposób znaczący obniża ryzyko wystąpienia zatrzymania moczu oraz konieczności leczenia chirurgicznego z powodu łagodnego rozrostu stercza.

Leczenie operacyjne przerostu gruczołu krokowego

Zabiegowe leczenie przerostu prostaty (łagodnego rozrostu stercza) wskazane jest w stadium zalegania moczu oraz w stadium dekompensacji. Aktualnie wyróżnia się następujące zabiegowego metody leczenia chorych z łagodnym rozrostem stercza (z przerostem prostaty):

1. leczenie zabiegowe małoinwazyjne,
2. przezcewkowa elektroresekcja stercza (TURP – Transurethral Resection of the Prostate),
3. operacyjne usunięcie stercza (adenomektomia).

W stadium bezobjawowym łagodnego rozrostu stercza oraz w stadium podrażnienia postępowaniem z wyboru jest leczenie zachowawcze. Dalszy rozwój choroby zmusza lekarza oraz chorego do podjęcia decyzji o postępowaniu zabiegowym. Takie leczenie powinno być poprzedzone rozmową z chorym, podczas której lekarz przedstawi choremu korzyści jakie może przynieść dane postępowanie, a także omówi ryzyko powikłań, które są nieodłącznym elementem leczenia chirurgicznego.

Lekarz proponuje dostępne metody leczenia zgodnie ze wskazaniami medycznymi, a chory dokonuje wyboru metody leczenia w oparciu o wiedzę dotyczącą konsekwencji danego postępowania i ewentualnego zaniechania leczenia.

współpraca: lek. Agnieszka Zaremba-Wilk