Ankyloza – co to jest, jakie daje objawy i jak leczyć?

Aleksandra Pełczewska fizjoterapeuta 12 marca 2019

Ankyloza to poważne schorzenie układu kostno-mięśniowego, które nie tylko prowadzi do ograniczenia funkcji stawu, ale może sprzyjać niepełnosprawności. Zesztywnienie stawu najczęściej dotyczy stawów dużych, takich jak: biodro, kolano, łokieć czy staw skokowy, ale spotyka się ankylozę stawu skroniowo-żuchwowego, zęba z zębodołem bądź wyrostków kolczystych kręgów kręgosłupa. Ponieważ brak ruchomości stawu, może znacznie ograniczyć codzienne funkcjonowanie, niezmiernie istotna jest wczesna diagnoza oraz rehabilitacja, aby zachować sprawność chorego stawu jak najdłużej.

Spis treści

Czym jest ankyloza?
Jakie są przyczyny ankylozy stawów?
Ankyloza – objawy
Ankyloza – diagnostyka i leczenie
Ankyloza – fizjoterapia i ćwiczenia
Ankyloza zębów

Czym jest ankyloza?

Ankyloza (ankylosis, fuzja śródstawowa) to włókniste zesztywnienie (częściowe) bądź kostne (całkowite) zesztywnienie stawu w jednej pozycji, najczęściej w wyniku schorzeń układu kostno-mięśniowego, unieruchomienia bądź operacji. Zesztywnienie ogranicza ruchomość stawu, co powoduje, że traci on swoja pierwotną funkcję. Ankyloza jest stanem nieodwracalnym, dlatego tak ważna jest profilaktyka i zachowanie ruchomości oraz sprawności chorego stawu. Najczęstszą przyczyną jest RZS, czyli reumatoidalne zapalenie stawów.

Jakie są przyczyny ankylozy stawów?

Przyczyny ankylozy mogą być różnorodne i obejmują m.in.:

choroby układu kostno-mięśniowego (reumatoidalne zapalenie stawów, artroza),
zapalenia stawów i elementów wewnątrzstawowych,
urazy (ciężkie złamania, złamania śródstawowe, urazy przebiegające z krwotokiem wewnątrz stawu),
zabieg operacyjny,
długotrwałe unieruchomienie,
zakażenia wewnątrzstawowe (zwłaszcza ropne, gruźlica kości, gronkowiec),
czynniki genetyczne (zwiększona aktywność osteoblastów),
anomalia wrodzone lub rozwojowe stawów i kości,
powtarzające się mikrourazy.

Ankyloza – objawy

Ankyloza rozpoczyna się stanem zapalnym i obrzękiem tkanek miękkich. Staw może być obrzmiały, zaczerwieniony i ciepły. Ból ogranicza ruchomość stawu, który pracując niewłaściwie, powoduje deformacę powierzchni stawowych. Szpara stawowa ulega zwężeniu, a powstająca wewnątrz niej tkanka włóknista łączy się z chrząstką i błoną maziową wewnątrz stawu. Dochodzi do przykurczy i zaników mięśniowych. Ruchomość stawu znacznie się ogranicza, a zmiany włókniste mogą ulec kostnieniu. Powoduje to całkowite usztywnienie stawu.

Ankyloza dotyczy najczęściej:

biodra,
stawu barkowego,
stawów krzyżowo-biodrowych,
kręgosłupa (trzonów kręgów),
stawu skroniowo żuchwowego,
stawu łokciowego,
stawu skokowego,

Ankyloza – diagnostyka i leczenie

Ograniczona ruchomość stawu, może sugerować przykurcz mięśniowy, dlatego należy ocenić powierzchnie stawowe, najlepiej zdjęciem RTG. Badanie pokaże deformacje na powierzchniach stawu oraz włóknistą lub kostną tkankę, która wypełnia szczelinę stawu. Jeśli szczelina jest mniej widoczna i proces chorobowy zaczyna się toczyć, pomimo że staw jest ciągle ruchomy, warto już wdrożyć odpowiednie leczenie. Leczenie obejmuje farmakoterapię, zwłaszcza niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe oraz iniekcje dostawowe.

Ważnym elementem leczenia ankylozy jest fizjoterapia, która pozwala zachować ruchomość stawu jak najdłużej. Zdarza się, że zmiany szybko progresują, a terapia nie pomaga, więc jedyną możliwością leczenia zesztywniałego stawu jest zabieg operacyjny. Pacjentowi proponuje się osteotomię korekcyjną, czyli wycięcie kostnego lub włóknistego zespolenia i ustawienie stawu w bardziej komfortowej dla pacjenta pozycji. Można również wykonać plastykę chorego stawu, więc po usunięciu zmian patologicznych wewnątrz jamy stawu, nakłada się na powierzchnie stawowe sztuczne warstwy. Efekty operacji zależą od stopnia deformacji stawu oraz od ogólnej sprawności fizycznej pacjenta.

Ankyloza – fizjoterapia i ćwiczenia

Fizjoterapia to podstawowy element leczenia, który pomimo początków procesów kostnienie wewnątrzstawowego w ankylozie, jest w stanie zatrzymać rozwój patologicznych zmian. Przede wszystkim należy oszczędzać chory staw i chronić go przed dodatkowymi przeciążeniami, związanymi np. z postawą ciała, rodzajem wykonywanej pracy czy z aktywnością sportową. Może w tym pomóc stosowanie odpowiedniego sprzętu zaopatrzenia ortopedycznego, który odciąży chory staw lub zabezpieczy go z odpowiedniej pozycji.

Właściwie wykonywane ćwiczenia lecznicze pomogą zachować lub poprawić ruchomość stawu oraz zapobiegną powstawaniu kolejnych deformacji na powierzchniach stawowych. Ćwiczenia wspomogą zabiegi fizykalne, takie jak m.in. laseroterapia, ultradźwięki, jonoforeza z jodkiem potasu czy okłady parafinowe. Inną formą terapii jest również terapia manualna, w postaci trakcji, mobilizacji czy manipulacji, które poprawią ruchy pomiędzy powierzchniami stawowymi. Dzięki kompleksowej rehabilitacji, możemy poprawić funkcję stawu oraz sprawność ogólną, co ułatwi funkcjonowanie w życiu codziennym.

Ankyloza zębów

Opisywane pojawia się nie tylko w kontekście chorób stawów. Jest to termin stosowany w stomatologii. Ankyloza zębów (zesztywnienie) to stan, który diagnozowany jest po urazie, np. po wykonaniu replantacji zęba, ale także w wyniku stanów zapalnych i infekcji.

Ankylozę można zdefiniować jako połączenie cementu i/lub zębiny z tkanką kostną. Powstaje na skutek resorpcji wymiennej. Wymiana ta w konsekwencji prowadzi do zrośnięcia cementu korzeniowego i zębiny z kością wyrostka zębodołowego.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Benateau H., Chatellier A., Caillot A., Diep D., Temporo-mandibular ankylosis, Revue de Stomatologie, de Chirurgie Maxillo-faciale et de Chirurgie Orale, 2016, September; 117 (4), 245–255,
Van Lotten ML., Schreinenmakers JR., van Noort A., Bilateral scapulohumeral ankylosis after prolonged mechanical ventilation, Clinics in Orthopedic Surgery, 2016, September, 8 (3), 339–344,
Vaishya R., Singh A.K., Agarwal A.K., Bilateral spontaneous bony ankylosis of the elbow following burn: a case report and review of the literaturę, Journal of Orthopedic Case Reports, 2018, September-October, 8 (5), 43–46,

Opublikowano: 12.03.2019;

Oceń:

4.8

Aleksandra Pełczewska

Fizjoterapeutka

Magister fizjoterapii, absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Pracuje w Łodzi w poradni rehabilitacyjnej. Współpracuje z fundacją, mającą pod opieką osoby po uszkodzeniach rdzenia kręgowego oraz wykłada w studium medycznym. Indywidualnie podchodzi do pacjenta i prowadzonej terapii. Jest certyfikowanym terapeutą metody Mc Kenzie, terapii manualnej wg Mulligana oraz PNF Basic. W swojej pracy wykorzystuje i łączy wiedzę z kursów, szkoleń i specjalistycznych kursów zawodowych. Prowadzi terapię pacjentów ortopedycznych oraz neurologicznych. Interesuje się medycyną niekonwencjonalną i szeroko pojętym zdrowym stylem życia. W chwilach wolnych od pracy odpoczywa przy dobrej literaturze, jeździ na snowboardzie oraz biega.