Co to jest artroza (stawu, kolana, biodra) – objawy i leczenie

Co to jest artroza?

Artroza to choroba zwyrodnieniowa, która obecnie nie jest możliwa do wyleczenia. Dotyka najczęściej tych stawów, które są nadmiernie obciążane masą ciała, rodzajem wykonywanej pracy i sportem. Zwykle pojawia się zwyrodnienie stawu kolanowego i biodrowego, jednak choroba obejmuje także ręce, stopy oraz kręgosłup szyjny i lędźwiowy.

Przyczyną artrozy są skomplikowane zjawiska biochemiczne zachodzące w kościach. U ich podstawy leży postępująca utrata chrząstki stawowej, która pokrywa oraz ochrania powierzchnie stawowe. Głównymi składnikami chrząstki są: woda, białka, proteoglikany, glukozamina i chondroityna.

Jej ochronę zapewnia płyn stawowy w którym znajduje się kwas hialuronowy. Na skutek zaburzenia syntezy białek dochodzi do włóknienia i pękania chrząstki.

Dodatkowo rośnie w niej zawartość wody. Chrząstka ulega ścieraniu, w wyniku czego odsłonięte zostają powierzchnie stawowe. Te z kolei stają się szorstkie i zaczynają się o siebie ocierać. Tworzą się osteofity, czyli narośla kostne.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Jakie są przyczyny artrozy?

Zmiany w obrębie odsłoniętych powierzchni stawowych powodują ból, zapalenie błony maziowej stawu i zwłóknienie torebki stawowej. Wskazuje się wiele czynników odpowiedzialnych za proces chorobowy. Wśród najczęstszych przyczyn artrozy wymienia się:

• naturalne zużywanie i starzenie się elementów narządu ruchu;
• zaawansowany wiek;
• mikrourazy i przeciążenia elementów kostno-mięśniowych;
• wpływ czynników genetycznych (związanych z budową kolagenu i metabolizmem chrząstki stawowej);
• choroby ogólnoustrojowe (zaburzenia metaboliczne i endokrynologiczne, cukrzyca, otyłość, reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa);
• wady wrodzone i rozwojowe (różna długość kończyn, nadmierna ruchomość stawów);
• urazy i odmrożenia;
• zakażenia.

Sprawdź również: Ból kolana – co robić, jakie badania?

Jak objawia się artroza?

Objawy zwyrodnienia stawów są dość charakterystyczne. U pacjentów cierpiących na artrozę pojawiają się takie symptomy, jak:

• ból stawów (głęboki, tępy i narastający podczas aktywności fizycznej lub zmiany pogody);
• sztywność stawów;
• odczuwalne trzeszczenie, blokowanie lub tarcie w stawie podczas ruchu;
• zaniki mięśni na skutek unikania ruchu;
• przykurcze mięśniowe;
• ograniczenie ruchomości stawów.

Na pierwszym etapie schorzenia często nie obserwuje się typowych objawów artrozy. Jedynym sygnałem, który może zaniepokoić chorego jest tzw. trzeszczenie stawów, jednak często dolegliwość ta jest ignorowana. Z czasem pojawiają się kolejne objawy, które coraz bardziej utrudniają sprawne funkcjonowanie.

Aby prawidłowo zdiagnozować chorobę zwyrodnieniową stawów, lekarz powinien zbadać chore stawy i wykluczyć inne poważne patologie. Potwierdzeniem artrozy jest badanie RTG, które uwidoczni nierówne, zniekształcone powierzchnie stawowe z naroślami kostnymi oraz zwężenie szpary stawowej pomiędzy nimi.

Jakie stawy atakuje artroza?

Zmiany zwyrodnieniowe stawów najczęściej dotyczą rąk, bioder, kolan, stóp oraz kręgosłupa.

• W przypadku artrozy w obrębie rąk charakterystyczne są guzki Heberdena i Bucharda na grzbietowej stronie stawów międzypaliczkowych dalszych i bliższych. Towarzyszą im nadżerki, stan zapalny, ból, zniekształcenia oraz utrudnienie wykonywania czynności manualnych.
• Zmiany w zwyrodnieniu stawu biodrowego (koksartroza) ograniczają ruchomość i prowadzą do utykania oraz szurania, przyjmowania bezbólowej pozycji chorej kończyny w zgięciu i rotacji zewnętrznej. Ból stawu biodrowego pojawia się po zewnętrznej i wewnętrznej stronie biodra, promieniuje do pachwiny, pośladków lub kolan oraz utrudnia siadanie i wstawanie.
• Zwyrodnienie stawu kolanowego (gonartroza) objawia się bólem, sztywnością i ograniczeniem ruchomości stawu. Artroza kolana skutkuje szpotawością.
• W artrozie stóp charakterystyczny jest paluch sztywny i koślawy.
• Zwyrodnienie kręgosłupa określane jest także jako spondyloartroza. Zmiany rozwijają się w przestrzeniach międzykręgowych na stawach międzywyrostkowych, na bocznych powierzchniach kręgów pojawiają się osteofity, które mogą uciskać i drażnić nerwy, powodować dyskomfort oraz silny ból kręgosłupa. W skrajnych przypadkach może dojść do zaburzeń neurologicznych. W odcinku szyjnym pojawiają się bóle, którym towarzyszą zawroty głowy oraz zaburzenia widzenia. Jeśli zwyrodnienie rozwija się w odcinku lędźwiowym – promieniowanie bólu wzdłuż nogi, aż do stopy i zaburzenia oddawania moczu lub stolca.

Co pomaga na artrozę?

Aby złagodzić dolegliwości towarzyszące chorobie zwyrodnieniowej stawów, należy podjąć kilka działań, które obejmują:

• unikanie przeciążeń, odpoczynek oraz stosowanie pomocniczych urządzeń, np. kul, lasek, opasek i aparatów stabilizujących chore stawy w czasie nasilenia dolegliwości i stanu zapalnego;
• fizykoterapię – wybrane zabiegi mają działanie przeciwbólowe oraz przeciwzapalne; najlepsze efekty przynoszą: krioterapia, ultradźwięki, laseroterapia oraz pole magnetyczne;
• kinezyterapię – wskazane są delikatne ćwiczenia lecznicze, aby zachować ruchomość bolesnych i usztywnionych stawów;
• terapię manualną – odpowiednia technika mobilizacyjna lub manipulacyjna odblokowuje chory staw i poprawia lub przywraca ruchomość oraz zmniejsza ból stawów;
• kinesiotaping – plastrowanie odciąży staw w okresie jego ostrych dolegliwości i zmniejszy stan zapalny oraz ból podczas czynności ruchowych;
• redukcję masy ciała – jeśli występuje nadwaga lub otyłość;
• unikanie przebywania w zimnie i wilgoci.

Leki na stawy – co wybrać przy zwyrodnieniu?

Niestety, przyczynowe leczenie artrozy nie jest możliwe. Do dyspozycji pozostaje tylko postępowanie objawowe. Celem farmakoterapii jest nie tylko zmniejszenie natężenia bólu, ale także poprawa ruchomości stawów i ogólnego komfortu życia pacjenta. Chorym zaleca się:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwbólowe oraz glikokortykosteroidy;
• leki modyfikujące chrząstkę stawową, zawierające siarczan glukozaminy, które do pewnego stopnia zahamują degradację chrząstki stawowej, wspomogą jej odbudowę i zmniejszą dolegliwości bólowe;
• dostawowe preparaty zawierające kwas hialuronowy;
• inne preparaty, które regenerują chrząstkę stawową: amid kwasu nikotynowego, selen, rifamycynę, składniki awokado i soi oraz preparaty z rabarbaru.

Pacjentom z silnym bólem, nawracającymi stanami zapalnymi, wysiękami, zaawansowaną degeneracją chrząstki i znacznymi naroślami kostnymi proponuje się oczyszczenie stawu lub jego wymianę.

Podczas oczyszczenia usuwa się zniszczoną błonę maziową w obrębie stawu, likwiduje to ból, poprawia funkcję stawu i opóźnia procesy destrukcyjne. Endoprotezoplastyka, czyli wymiana stawu polega na wycięciu jego chorego fragmentu i wszczepieniu elementu sztucznego (protezy), który przejmuje funkcję uszkodzonej struktury.