Rak endometrium – czynniki ryzyka, objawy, jak długo się rozwija, przerzuty, leczenie, rokowanie

Rak endometrium – co to jest?

Rak endometrium to nowotwór złośliwy trzonu macicy. Dotyczy on głównie kobiet w wieku około- i pomenopauzalnym (tj. zazwyczaj 45 lat i powyżej), które dodatkowo często cierpią z powodu cukrzycy i otyłości.

Rak trzonu macicy plasuje się na drugim miejscu wśród nowotworów złośliwych, za rakiem szyjki macicy, pod względem częstości występowania. W krajach rozwiniętych, a takim statusem określana jest Polska, rak ten wyprzedził w statystykach wszystkie inne nowotwory złośliwe narządu rodnego kobiet. Dotyczy on głównie kobiet w wieku około- i pomenopauzalnym.

Stopnie złośliwości i rodzaje raka endometrium

Ginekolodzy wyróżniają dwa typy raka endometrium:

• typ I, którego rozwój zależny jest głównie od niezrównoważonego działania estrogenów na tkankę endometrium, czyli nabłonka pokrywającego ścianę macicy od wewnątrz. Powoduje to rozrost, pogrubienie tegoż nabłonka, a to skutkuje jego nadmiernym złuszczaniem i ostatecznie krwawieniami. Występuje on u kobiet w wieku okołomenopauzalnym (50 lat);
• typ II – występujący u starszych kobiet, którego występowanie nie jest uzależnione od działania hormonów. Jest rakiem gorzej rokującym, którego rzadko kiedy daje się wyleczyć.

Poniżej skupimy się na typie I, który jest częstszy oraz łatwiejszy w leczeniu.

Ponadto wyróżnia się także trzy stopnie złośliwości opisywanego raka, tj.:

• rak endometrium g1 (wysokozróżnicowany) – w tym przypadku rokowania są pomyślne, najlepsze;
• rak endometrium g2 (średniozróżnicowany);
• rak endometrium g3 (niskozróżnicowany) – rokowanie w tym przypadku jest złe.

Przerost endometrium – czy to rak?

Estrogeny są hormonami niezwykle potrzebnymi w organizmie kobiety, bez których nie wykształciłyby się cechy kobiecego ciała. Jednakże stany, w których ich stężenie nie jest zrównoważone mogą prowadzić do nadmiernego rozrostu nabłonka endometrium i zwiększenia tym samym ryzyka rozwoju raka trzonu macicy.

Nie wszystkie rozrosty są traktowane jak stany przedrakowe. Jedynie rozrost tzw. atypowy jest do nich zaliczany. Pozostałe rozrosty mogą powodować jedynie krwawienia i dyskomfort życia pacjentek.

Rak endometrium – czynniki ryzyka

Poniżej wymienione są czynniki predysponujące do rozwoju raka endometrium:

• wczesna pierwsza „miesiączka” i późna ostatnia „miesiączka” w życiu,
• bezdzietność (ciążą i okres karmienia sprzyja mniejszym stężeniom estrogenów zbilansowanym produkcją innego ważnego dla kobiety hormonu – progesteronu),
• stosowanie hormonalnej terapii zastępczej samymi estrogenami,
• otyłość (tkanka tłuszczowa jest miejscem przemiany hormonów),
• cukrzyca,
• zaburzenia miesiączkowania wywołujące zwiększone stężenie hormonów np. zespół policystycznych jajników.

Do rozwoju raka trzonu macicy predysponują także zespoły genetyczne.

Rak endometrium – objawy, przerzuty

Głównym objawem raka trzonu macicy, występującym nawet u 90% kobiet, są nieprawidłowe krwawienia lub plamienia z dróg rodnych. Objawy takie nie są charakterystyczne tylko dla raka, występują również w przebiegu wielu innych chorób ogólnych, np. zaburzeń hormonalnych.

Jakie są objawy raka endometrium?

W przypadku kobiet miesiączkujących należy zainteresować się poważniej krwawieniem, gdy:

• występują nieregularne, obfite „miesiączki”,
• „miesiączki” są skąpe i występują z częstością raz na ponad 35 dni.

U kobiet w okresie po przekwitaniu każde cykliczne lub nieregularne krwawienie powinno niepokoić, szczególnie u osób otyłych i obciążonych chorobami metabolicznymi. Szczyt występowania raka endometrium przypada na 55. do 60. roku życia, później jego częstość wzrasta ponownie u kobiet 70-letnich i starszych.

Krwawienie nie zawsze występuje w przebiegu raka endometrium. Rzadko, w przypadku niedrożności kanału szyjki macicy, krew nie może znaleźć ujścia na zewnątrz i gromadzi się w jamie macicy. Wtedy powstaje krwiak macicy, który wraz z upływem czasu może zmienić się w ropę i wywołać ropomacicze, które objawia się bólem, podwyższeniem temperatury ciała oraz innymi objawami charakterystycznymi dla zapalenia w obrębie miednicy mniejszej.

Wraz z większym poziomem zaawansowania raka pojawiają się ogólne objawy, takie jak: bóle w obrębie miednicy oraz kręgosłupa, ubytek wagi ciała, złe samopoczucie i ogólne zmęczenie.

Rak endometrium – przerzuty

Objawem raka endometrium może być dyskomfort oraz ból podczas załatwiania potrzeb fizjologicznych (świadczące o zajęciu pęcherza moczowego i odbytnicy przez proces nowotworowy). Dzieje się tak ponieważ przerzuty w tym przypadku tworzone są na odbytnicę oraz pęcherz.

Rak endometrium a cytologia i inne badania

W momencie, kiedy kobieta stwierdza nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych (m.in. inne niż dotychczas, każde po menopauzie, które są opisane dokładniej powyżej) niezwłocznie powinna zgłosić się do swojego ginekologa. Rak endometrium daje dość wcześnie pierwsze objawy, co powoduje, że zwiększają się szanse na wczesne wykrycie nowotworu. Podstawą podczas wizyty u lekarza jest szczegółowy wywiad z pacjentką, który powinien przedstawić dotychczasowe problemy zdrowotne chorej. Ginekolog powinien również spytać o narażenie na czynniki predysponujące do wystąpienia raka endometrium.

Kolejnym etapem jest dwuręczne badanie kliniczne, które pozwala stwierdzić większość nieprawidłowości w obrębie dróg rodnych pacjentki. Najważniejszym i koniecznym w tym przypadku, jest badanie dodatkowe jakim jest ultrasonografia. Głowica urządzenia wprowadzana jest do pochwy, dzięki czemu możliwa staje się ocena grubości i stanu endometrium. Badanie jest nieinwazyjne i zazwyczaj bezbolesne, a może dostarczyć kluczowych informacji o patologiach istniejących wewnątrz jamy macicy.

W przypadku wątpliwości, lekarz może zlecić kolejne badania, które odpowiedzą na nurtujące go pytania. Pacjentka może zostać skierowana do szpitala na zabieg abrazji, czyli pobrania kawałków endometrium do badania histopatologicznego np. za pomocą specjalnie wyprofilowanej „łyżki” (łyżeczkowanie jamy macicy). Drugą opcją jest zabieg histeroskopii, podczas którego lekarz wprowadza kamerę do jamy macicy i może dokładnie ją obejrzeć od środka. Dodatkowymi badaniami służącymi do diagnostyki raka endometrium są tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

Opisywanego raka nie wykryje z kolei cytologia. Badanie to sprawdzi się natomiast w czasie diagnostyki raka szyjki macicy.

Czytaj również: Gruczolakorak (adenocarcinoma) – co to jest, diagnostyka, dziedziczność, leczenie, rokowanie

Rak trzonu macicy – leczenie

Im szybciej chora z niepokojącymi objawami zgłosi się do lekarza, tym większa jest jej szansa na całkowite wyleczenie. W niezaawansowanych przypadkach wystarcza wycięcie macicy, często z usunięciem węzłów chłonnych miednicy mniejszej, w których mogą lokalizować się pierwsze przerzuty. W przypadkach bardziej zaawansowanych konieczna staje się czasami radioterapia, która polega na naświetlaniach promieniowaniem jonizującym obszarów miednicy mniejszej.

W ciężkich przypadkach, gdy szanse wyleczenia są nikłe, można stosować chemioterapię. Inną jeszcze opcją, mało popularną, ryzykowną i stosowaną w szczególnych przypadkach, jest terapia hormonalna.

Rak trzonu macicy – profilaktyka

Istnieją również czynniki, które mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka endometrium u kobiety. Do grupy tej należy:

• wczesna menopauza i późna pierwsza „miesiączka”,
• wcześniejsze ciąże,
• zbilansowana terapia estrogenami wraz z progestagenami,
• hormonalna antykoncepcja,
• aktywność fizyczna,
• spożywanie owoców i warzyw.

Co ciekawe można tu zaliczyć również palenie tytoniu (można powiedzieć, że jest to wyjątek wśród nowotworów złośliwych, palenie bowiem ogromnie zwiększa ryzyko występowania innych raków np. płuca czy nerki).

Rak endometrium – rokowanie

Dane statystyczne wskazują na 5-letnie przeżycia wśród pacjentek w Polsce na poziomie 75%. W przypadkach szybko wykrytych i mało zaawansowanych zmian, wartości te sięgają nawet do powyżej 90%. Jednakże im bardziej posunięty proces nowotworowy, tym trudniej doprowadzić do całkowitego wyleczenia, a proces terapeutyczny staje się bardziej dokuczliwy i powoduje gorszy standard życia pacjentek.

Profilaktyka oraz kontrolne wizyty u ginekologa, wydają się być zatem kluczem do wczesnego wykrycia raka endometrium i uratowania własnego życia.