PMDD – przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne. Gdy PMS jest chorobliwy

Czym jest PMS – zespół napięcia przedmiesiączkowego?

Na wstępie warto sobie wyjaśnić, czym tak właściwie jest PMS. Zespół napięcia przedmiesiączkowego to zespół objawów somatycznych, jak i psychicznych, które występują w fazie przedmiesiączkowej cyklu i prowadzą do zaburzeń ogólnego funkcjonowania kobiety. Pojawienie się objawów PMS ma miejsce zazwyczaj w okresie dojrzewania, a ustąpienie objawów związane jest z wystąpieniem menopauzy. Co ciekawe, objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego mogą nasilać się po porodzie. Objawy PMS są najbardziej dotkliwe w wieku od 25 do 35 lat i istotnie obniżają jakość codziennego funkcjonowania pacjentek.

PMS – objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego

Do typowych objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego należy:
● zmęczenie, ospałość;
● drażliwość;
● uczucie napięcia, niepokoju;
● zmienność nastroju;
● gniewne nastawienie do otoczenia;
● zaburzenia koncentracji;
● obniżone libido;
● niska samoocena;
● wzdęcia, uczucie pełności;
● bolesne napięcie piersi;
● nadmierny apetyt;
● wymioty, nudności;
● biegunka;
● bóle i zawroty głowy.

PMDD – co to za schorzenie?

PMDD (ang. premenstrual dysphoric disorder )to przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne, czyli bardzo nasilony zespół napięcia przedmiesiączkowego. PMDD dotyka około 2 - 6% kobiet w okresie rozrodczym. Dysforia jest jednym z określonych w psychiatrii zaburzeń nastroju. a ściślej mówiąc stanów obniżonego nastroju. Z osobą w nastroju dysforycznym trudno się porozumieć, jest ona bowiem bardzo drażliwa, rozgoryczona, a czasami nawet agresywna. Przyczyn dysforii wyróżnia się wiele – problem ten może być spowodowany zaburzeniami i chorobami psychicznymi, ale też schorzeniami somatycznymi. Jednym z nich jest własnie PMDD.

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Objawy PMDD, przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych:

Zgodnie z kryteriami, aby rozpoznać przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne należy stwierdzić przynajmniej pięć z poniższych objawów.

● znaczne obniżenie nastroju, definiowane również, jako uczucie beznadziejności oraz braku samoakceptacji;
● podwyższenie poziomu lęku;
● zwiększenie uczucia napięcia, wzmożona wrażliwość;
● znaczna niestabilność afektu, czyli zmienność nastroju;
● utrzymujące się, nasilone uczucie gniewu lub zwiększona drażliwość;
● zmniejszenie zainteresowania codziennymi zajęciami;
● subiektywne uczucie pogorszenia koncentracji;
● brak entuzjazmu, łatwa męczliwość;
● napady niepohamowanego głodu, spożywanie dużej ilości pokarmu, objadanie się;
● zwiększona senność lub bezsenność;
● uczucie braku kontroli lub uczucie przytłoczenia;
● objawy somatyczne takie, jak tkliwość, bolesność piersi, bóle głowy, bóle mięśni lub stawów, uczucie wzdęcia, pełności w jamie brzusznej, zwiększenie masy ciała.

Należy zaznaczyć, że rozpoznanie PMDD wymaga odnotowania przynajmniej jednego objawu z czterech pierwszych wymienionych w powyższej liście.

Aby powiązać wymienione powyżej objawy z PMDD, muszą one wystąpić przynajmniej tydzień przed wystąpieniem menstruacji i ustąpić w przeciągu kilku dni po miesiączce. Takie objawy powinny pojawiać się przynajmniej w dwóch następujących po sobie cyklach miesiączkowych. Oznacza to, że wystąpienie tego rodzaju zespołu objawów tylko raz nie uprawnia do rozpoznania PMDD.

Zespół napięcia przedmiesiączkowego: PMS i PMDD – przyczyny

Mimo wielu badań, dokładna etiopatogeneza zespołu napięcia przedmiesiączkowego i przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych nie została jeszcze do końca poznana. Przyczyny tych stanów upatruje się w cyklicznych zmianach stężeń żeńskich hormonów płciowych, czyli estrogenów i progesteronu, co potwierdza fakt, iż PMDD nie występuje przed okresem dojrzewania i po menopauzie. Jednak nie wszystkie kobiety, które są w wieku rozrodczym cierpią na PMS i PMDD.

Publikacje donoszą, że możliwą przyczyną tego stanu rzeczy jest indywidualna odpowiedź kobiety na zmiany stężeń hormonów płciowych oraz pewne predyspozycje genetyczne. Kolejną nieprawidłowością stwierdzoną u kobiet z PMS/PMDD jest obniżenie stężenia serotoniny we krwi w fazie lutealnej. Faza lutealna to ostatnia faza cyklu, która poprzedza wystąpienie krwawienia miesięcznego. Wynika z tego, iż za pojawienie się PMS/PMDD mogą odpowiadać nieprawidłowości w układzie serotoninergicznym. Hipotezę tę potwierdza fakt, iż leki nazywane inhibitorami zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) istotnie łagodzą objawy tego schorzenia. Leki te zwiększają stężenie neuroprzekaźnika serotoniny w ośrodkowym układzie nerwowym. SSRI są lekami powszechnie wykorzystywanymi w psychiatrii, między innymi w terapii depresji.

Objawy PMS / PMDD są również rozpatrywane, jako wynik silnego stresu i napięcia emocjonalnego. Co więcej, wystąpienie PMS / PMDD może być również związane z zaburzeniem ilości neurotransmitera, nazywanego kwasem gamma-aminomasłowym (GABA). Jest to neurotransmiter, który działa hamująco na przekaźnictwo w ośrodkowym układzie nerwowym. U kobiet z PMS / PMDD zauważono zmniejszone stężenie kwasu GABA w fazie lutealnej, w porównaniu do kobiet bez PMS / PMDD.

PMS/PMDD a choroby psychiczne

Uznaje się, że dolegliwości związane z zespołem napięcia przedmiesiączkowego predysponują do nasilenia objawów innych chorób psychicznych. Występowanie PMS/PMDD zwiększa ryzyko pojawienia się depresji poporodowej i depresji, występującej w okresie okołomenopauzalnym. Co więcej, związek PMS/PMDD z chorobami psychicznymi potwierdza fakt, iż nawet u 30% kobiet cierpiących na to schorzenie miało w przeszłości epizod depresyjny lub stany lękowe.

PMS a PMDD – różnicowanie

Co niezwykle ważne, podczas diagnostyki w kierunku PMS / PMDD należy wykluczyć inne jednostki chorobowe, które mogą dawać podobne objawy. Przede wszystkim należy wykluczyć:
● depresję;
● zaburzenia lękowe;
● zaburzenia osobowości;
● zaburzenia funkcjonowania tarczycy;
● endometriozę - czyli schorzenie, którego istotą jest występowanie błony śluzowej macicy (endometrium) poza prawidłową lokalizacją, a więc poza jamą macicy;
● choroby autoimmunologiczne.

PMDD – leczenie niefarmakologiczne

Warto zacząć od metod niefarmakologicznych, które powinny być stosowane przez kobiety cierpiące zarówno na PMDD, jak i PMS. Do niefarmakologicznych sposobów leczenia tych zaburzeń należy przede wszystkim:
● zmniejszenie spożycia soli (szczególnie w drugiej połowie cyklu, a więc w fazie lutealnej) - pozwala to na ograniczenie zatrzymywania wody w organizmie;
● zmniejszenie spożycia cukrów, alkoholu, kawy oraz napojów gazowanych, szczególnie tych, zawierających kofeinę;
● wprowadzenie do codziennego życia takich aktywności, jak joga, bieganie, pływanie, ćwiczenia relaksacyjne - pozwoli to na rozładowanie napięcia i stresu;
● terapia poznawczo - behawioralna - badania pokazują, że ten rodzaj terapii poprawia tolerancję objawów PMS/PMDD.

PMDD – leczenie farmakologiczne

PMDD, będące najcięższą postacią zespołu napięcia przedmiesiączkowego może wymagać terapii z wykorzystaniem leków, bowiem sama zmiana stylu życia nie wystarcza w przypadku nasilonych objawów somatycznych i psychicznych. W terapii PMDD wykorzystuje się:
● suplementację witamin i minerałów, przede wszystkim wapnia, magnezu, cynku i witaminy E i witaminy z grupy B;
● selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) - są to leki pierwszego rzutu w PMDD, pozwalają na szybkie zmniejszenie objawów psychicznych, jak i somatycznych. Leki te można stosować w sposób ciągły lub wyłącznie w fazie lutealnej, czyli od 15 do 28 dnia cyklu;
● doustne leki antykoncepcyjne - są lekami drugiego rzutu w leczeniu PMS/PMDD. Leki te hamują owulację;
● plastry z estradiolem oraz gestageny stosowane doustnie;
● analogi GnRH - czyli tak zwane analogi gonadoliberyny – prowadzą one do hamowania pulsacyjnego uwalniania gonadoliberyny, hamując tym samym wydzielanie lutropiny i folikulotropiny przez przysadkę mózgową. Prowadzi to do zahamowania cyklu jajnikowego i ustąpienia objawów PMS / PMDD. Leki te są lekami drugiego, a nawet trzeciego rzutu, bowiem stosuje się je tylko w najcięższych postaciach PMDD, ponieważ ich stosowanie wiąże się z objawami ubocznymi takimi, jak uderzenia gorąca, suchość błony śluzowej pochwy, bóle mięśniowe i stawowe, czy nawet osteoporoza. Analogi GnRH prowadzą do pojawienia się objawów menopauzy;
● alprazolam - jest to lek drugiego rzutu, należący do benzodiazepin, czyli leków powszechnie stosowanych w celu krótkotrwałego leczenia umiarkowanych lub ciężkich stanów lękowych. Alprazolam może łagodzić napięcie, drażliwość i lęk związany z PMDD. Leki te należy stosować z ostrożnością, ponieważ charakteryzują się potencjałem uzależniającym.

Czytaj również: SSRI najpopularniejsze antydepresanty – czy należy się ich obawiać?

Ostatecznością jest leczenie operacyjne, polegające na przezbrzusznym usunięciu macicy wraz z przydatkami. Pozwala to na trwałe zahamowanie owulacji i wyeliminowanie na stałe objawów PMS / PMDD. Jednak jest to operacja bardzo inwazyjna, dlatego jest uznawana za terapię ostatniego rzutu. Operacji nie powinno się przeprowadzać, jeśli nie próbowano wcześniej ograniczyć występowania objawów za pomocą leczenia farmakologicznego, w tym leczenia z użyciem analogów GnRH.