Jak objawia się zespół policystycznych jajników?
Zespół objawów występujących u chorych pacjentek jest bardzo zróżnicowany. Natężenie oraz ilość dokuczliwych symptomów może być bardzo różna. Część pacjentek cierpi z powodu bardzo nasilonego zespołu jajników policystycznych. Natomiast u innych zespół ten może przebiegać wyjątkowo łagodnie. Objawy zespołu mogą być ogromnym psychicznym obciążeniem dla chorej:
- trądzik,
- hirsutyzm,
- owłosienie typu męskiego,
- niepłodność.
Mogą być przyczyną kompleksów, a czasami nawet stanów depresyjnych. Wtedy niezbędna może okazać się pomoc psychologa lub psychiatry.
Jak leczyć zespół policystycznych jajników?
Zespół policystycznych jajników jest chorobą, której nie można wyleczyć (lecz nie jest chorobą śmiertelną). Leczenie jest jedynie objawowe, ale służy zapobieganiu negatywnym skutkom choroby oraz poprawie stanu klinicznego pacjentek. Strategia leczenia polega na uświadomieniu sobie, co jest najistotniejsze dla pacjentki w danym momencie. Decyzja o leczeniu powinna być zależna od jej potrzeb i zdania.
Pacjentka cierpiąca na zespół policystycznych jajników powinna odpowiedzieć sobie na jedno pytanie: czy w najbliższym czasie planuję ciążę? Od tego zależy, jaki typ terapii może zostać zastosowany. Kolejnymi czynnikami, które bierze się pod uwagę przed rozpoczęciem terapii są: występowanie trądziku czy hirsutyzmu, potrzeba uregulowania cykli, zmniejszenie insulinooporności i masy ciała.
Poniżej opisane są metody i leki używane w leczeniu zespołu PCOS. Podstawą leczenia jest zmniejszenie szkodliwego działania nieprawidłowych stężeń hormonów w organizmie.
Ciąża a zespół policystycznych jajników
Dla wielu pacjentek najbardziej istotną dolegliwością jest niepłodność i niemożność zajścia w ciążę. Chore cierpią na oligoowulację lub brak owulacji. Większość z nich ma nieregularne miesiączki (zazwyczaj rzadkie), czasami krwawienia miesięczne nie występują przez wiele miesięcy.
Warto zaznaczyć, że nie wszystkie kobiety z zespołem wielotorbielowatych jajników nie zachodzą w ciążę. Część z nich bez problemu posiada potomstwo. Jednak dla tych, które mają problemy z płodnością, odpowiednie leczenie jest niezbędne. Konieczna jest wówczas stymulacja jajeczkowania. Powszechnie do tego stosowanym preparatem jest lek pobudzający jajeczkowanie. Stosuje się go w okresie od 5. do 9. dnia cyklu. Pacjentki, które nie odpowiadają na tego typu terapię, mogą być leczone za pomocą kontrolowanej stymulacji jajników FSH i następczą procedurą in vitro. Ostatecznością powinny być operacyjne metody leczenia. Możliwością leczenia niepłodności jest zabieg laparoskopowej kauteryzacji jajników (nakłucie, elektrokoagulacja pogrubiałej torebki narządu). Umożliwia to prawidłową owulację w następnych cyklach. Jednak efekt ten jest zauważalny jedynie około roku po wykonaniu zabiegu. Klinowa resekcja jajników należy już do operacji o charakterze historycznym. Jej konsekwencje w postaci zwiększonego ryzyka zrostów pooperacyjnych oraz obciążenie pacjentki doprowadziły do stopniowego odchodzenia od stosowania tej metody.
W przypadku pacjentek z otyłością, insulinoopornością, cukrzycą skuteczna bywa w leczeniu metformina. Nie jest ona jednak zarejestrowana we wszystkich krajach w leczeniu PCOS, a jej efektywność nie została jeszcze dowiedziona przez duże randomizowane badania kliniczne.
Gdy pacjentka nie chce zajść w ciążę, a chce regularnie miesiączkować i pozbyć się części dolegliwości, rozsądne jest przepisanie jej doustnej antykoncepcji estrogenowo-gestagenowej. Ma to istotne znaczenie w przypadku bardzo rzadko miesiączkujących chorych. Regularne krwawienia pozwalają na łuszczenie się warstwy endometrium i zapobiega jej hyperplazji. Ochronnie na endometrium działają również preparaty zawierające same gestageny. Można je przyjmować co parę tygodni celem wywołania krwawienia.
Stosowanie antykoncepcji hormonalnej ma jeszcze jedną zaletę. Nie wszystkie kobiet z zespołem policystycznych jajników są niepłodne. Oczekują one możliwości planowania swojej rodziny. Ich choroba powoduje, iż stosowanie naturalnych metod antykoncepcji jest niemożliwa. Zatem stosowanie antykoncepcji hormonalnej jest dobrą alternatywą dla kobiet, które nie chcą mieć w danym momencie dzieci.
Wszelkie objawy zespołu policystycznych jajników mogą się cofnąć całkowicie lub częściowo pod warunkiem odpowiedniej diety (m.in. owoce, warzywa, mniej węglowodanów prostych pochodzących ze słodyczy) oraz aktywnego trybu życia (wysiłek fizyczny, pozbycie się zbędnych kilogramów). Mogą wtedy uregulować się miesiączki i owulacje, zmniejszyć trądzik czy hirsutyzm. Efekt ten jednak jest najbardziej zauważalny u pacjentek z otyłością i nadwagą, wtedy kiedy obniżają ciężar swojego ciała.
Zespół policystycznych jajników a trądzik i hirsutyzm
Istotnym problemem kobiet dotkniętych zespołem policystycznych jajników są powikłania androgenizacji ustroju pod postacią trądziku i hirsutyzmu. Są to trudne do wyleczenia dolegliwości. Nawet jeśli podczas odpowiedniej terapii objawy te się zmniejszają, zazwyczaj po ustaniu przyjmowania leków - nawracają. Powszechnie stosowane są w takich sytuacjach tabletki antykoncepcyjne zawierające cyproteron. Należy unikać przyjmowania antykoncepcji hormonalnej, w której skład wchodzą progestageny o charakterze androgennym. W leczeniu hirsutyzmu stosowane są również takie leki jak flutamid, nilutamid. Ponadto spironolakton wykazuje działanie przeciw owłosieniu androgennemu. Skuteczne bywają również leki będące blokerami 5alfa-reduktazy. Jest to enzym, który przekształca testosteron w dihydrotestosteron, hormon wpływający na mieszki włosowe i skórę, co wywołuje ich androgenizację.
Rokowanie pacjentek z PCOS
Rokowanie pacjentek z zespołem policystycznych jajników jest zmienne. Wiele pacjentek spontanicznie zachodzi w ciążę, nie ma problemów z androgenizacją czy otyłością. Jednak część pacjentek cierpi na niepłodność, ma problemy z utrzymaniem ciąży. Z powodu cech androgenizacji pod postacią nieprawidłowego owłosienia i trądziku chore skarżą się na niską samoocenę i inne problemy natury psychicznej. Otyłość i insulinooporność stanowią ryzyko choroby wieńcowej, nadciśnienia i powikłań zakrzepowych.
