Statystyki gwałtów
Dane statystyczne na całym świecie są przytłaczające. Według Departamentu Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych w USA co 90 sekund dochodzi do gwałtu, we Francji co roku ofiarą gwałtu pada 25 tysięcy kobiet (Europejskie Lobby Kobiet, 2001 r.), a w Turcji 35,6 procent kobiet doświadczyło gwałtu w małżeństwie. W Polsce średnio na policję zgłaszanych jest 5 gwałtów dziennie. Niestety większość ofiar ukrywa swoją tragedię, często powodem jest strach przed tym jak zostaną ocenione i potraktowane na policji oraz podczas rozprawy sądowej. Internet a nawet informacje przekazywane drogą pantoflową przepełnione są dramatycznymi historiami o tym, co spotkało ofiary przemocy seksualnej na policji. Niestety, sporo w tym prawdy, ale na całe szczęście przez ostatnie lata dużo się w tej kwestii zmieniło.
Prawa ofiary gwałtu
Gwałt nie jest przestępstwem ściganym z urzędu. To ofiara gwałtu musi złożyć wniosek o jego popełnieniu, może się również z niego wycofać. Dlatego pierwszym krokiem jest złożenie doniesienia o przestępstwie i wniosku o ściganie. Na komisariacie ofiara ma pełne prawo wymagać odpowiedniego traktowania, które jest z góry ustalone poprzez odpowiednie przepisy. Kobieta ma prawo odmówić składania zeznań jeżeli przesłuchiwać ją ma mężczyzna, na większości komisariatów do tego zadania z góry powinna zostać przydzielona kobieta, jeżeli jednak tak się nie stanie, ofiara ma prawo o nią poprosić. Przesłuchanie powinno odbyć się w warunkach jak najbardziej komfortowych, to znaczy z pomieszczeniu gdzie nie ma osób trzecich (tylko przesłuchujący i przesłuchiwana), gdzie nikt nie będzie wchodzić i przeszkadzać, a także gdzie ofiara nie będzie widziana przez inne osoby. Jeżeli w pomieszczeniu będą się znajdowały przedmioty, które mogłyby przeszkadzać lub mieć charakter erotyczny (np. kalendarz z kobietami ukazanymi w sposób seksualny), ofiara ma prawo prosić o ich usuniecie. Przesłuchująca ma obowiązek traktować zgłaszającą przestępstwo z szacunkiem, nie ma prawa oceniać jej wyglądu, zachowania, a wszystkie pytania, które zadaje mają mieć na celu złapanie przestępcy. Ofiara może zażądać utajnienia swoich danych osobowych, jeżeli ma obawy dotyczące jej bezpieczeństwa.
Badanie lekarskie ofiary gwałtu
Następnym krokiem jest badanie lekarskie, które w świetle nowych przepisów ma nie tylko potwierdzić dokonanie gwałtu, ale także dostarczyć materiału dowodowego i objąć ofiarę długoterminową opieką medyczną, jeżeli wyrazi taką wolę. Taka pomoc musi zostać udzielona bezpłatnie, ofiara może sama udać się do ginekologa albo może poprosić policję, żeby zawiozła ją do szpitala. Lekarz ginekolog po wykonaniu badania przekazuje materiał policji, a ofiara gwałtu zostaje ponownie przewieziona na komisariat. Ofiara ma prawo poprosić, żeby lekarz był kobietą, do jego obowiązków należeć będzie:
- dokonanie obdukcji i zabezpieczenie materiału dowodowego np. włosów, nitek. Określenie czy doszło do stosunku, jakiego był typu, stwierdzenie, czy doszło do obrażeń ciała i okolic narządów płciowych,
- zabezpieczenie materiału do dalszych badań diagnostycznych, zabezpieczenie materiału do badań genetycznych, wymaz do badań bakteriologicznych,
- sprawdzenie, czy pacjentka podczas gwałtu była w ciąży, ocena ryzyka czy mogła w nią zajść w wyniku przestępstwa, jeżeli pacjentka wyrazi chęć - podanie antykoncepcji po stosunku, czyli tabletki wczesnoporonnej, pod warunkiem, że od gwałtu nie minęły 72 godziny,
- diagnostyka - sprawdzenie czy w wyniku gwałtu kobieta nie została zarażona chorobą weneryczną, ma ona prawo, do dostępnych testów np. w celu wykluczenia zarażenia wirusem HIV, jeżeli testy okażą się pozytywne – do leczenia; lekarz może też zastosować profilaktyczną kurację antybiotykami,
- na życzenie kobiety wypisanie wniosku o aborcję (jest ona wykonywana bezpłatnie i legalnie jeżeli do zapłodnienia doszło w wyniku gwałtu).
Ofiara gwałtu a konfrontacja z podejrzanym
Dopiero po badaniu ginekologicznym ofiara gwałtu składa szczegółowe zeznania na policji, które są zbierane przez prokuratora. Dobrze, jeżeli podczas rozmowy obecny będzie psycholog, może to zmniejszać stres u kobiety, ponadto będzie on mógł udzielić jej wsparcia i profesjonalnej pomocy. Obecność psychologa jest obowiązkowa w przypadku przesłuchania osoby nieletniej. Ostatni etap stanowi tak zwane okazanie, podczas którego kobieta może za pośrednictwem lustra weneckiego wskazać gwałciciela. Do ewentualnej konfrontacji między podejrzanym a pokrzywdzoną może dojść tylko za jej zgodą. Podczas przesłuchania kobieta ma prawo nie być pewna, mówić: „Nie wiem, nie widziałam, nie pamiętam”, a także ma prawo do nanoszenia poprawek w spisanym raporcie.
Obowiązkiem policji czy prokuratury jest pomoc ofierze np. transport, zapewnienie pomocy psychologicznej, powiadomienie bliskich, jeżeli będzie tego chciała, wskazówki co dalej może zrobić np. podanie kontaktów z organizacjami pozarządowymi. A przede wszystkim wytłumaczenie co, kiedy i jak będzie się działo podczas śledztwa i ewentualnego procesu.
Gwałt a ściganie sprawcy
Szacuje się, że w Polsce zgłasza się jedynie do ośmiu procent ofiar przestępstw na tle seksualnym, o ściganiu gwałciciela zawsze decyduje sama ofiara. Dla wielu kobiet przeprowadzenie procesu sądowego i w konsekwencji odsiadka sprawcy może mieć znaczenie terapeutyczne, daje poczucie kontroli, a świadomość, że przestępca jest „za kratkami” może zwiększyć poczucie bezpieczeństwa. Niestety, lwia część ofiar rezygnuje ze swoich praw, choć statystyki mówią, że wykrywalność gwałtów jest duża. W 2009 roku wykryto ponad 82 procent sprawców, a rok wcześniej - 81,1 procent. Mimo, że wyroki nadal nie są zadowalające, a sędziowie niechętnie wymierzają najwyższe kary, wyrok sądowy jest swego rodzaju stygmatyzacją, na którą sprawca zasłużył. Dodatkowo, jest to też szansa na uchronienie innych kobiet przed podobnym losem.
Gwałt - gdzie szukać pomocy?
Bez względu na to czy kobieta zdecyduje się zgłosić sprawę na policję czy nie, ma prawo do bezpłatnej pomocy medycznej i psychologicznej. Pomocy na obowiązek udzielić lekarz ginekolog w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, na taką wizytę można się zapisać bez skierowania w dość szybkim terminie. Lekarz powinien wykonać takie same czynności jak te opisane wyżej, z tym, że nie może bez zgody pokrzywdzonej przekazać materiału dowodowego ani kontaktować się z policją.
Bezpłatną pomoc psychologiczną oferują Miejskie bądź Gminne Ośrodki Interwencji Kryzysowej, dodatkowo pomocy można szukać na Niebieskiej Linii (organizacja specjalizująca się w udzielaniu pomocy ofiarom przemocy). Dodatkowo w większych miastach funkcjonują fundacje i stowarzyszenia, które oferują pomoc psychologiczną, prawną, a w niektórych przypadkach nawet materialną.
