Dieta w kamicy struwitowej i cystynowej

Czym jest kamica nerkowa?

Kamica nerkowa polega na tworzeniu się w nerkach złogów z substancji chemicznych. Do wytrącania się kamieni dochodzi w sytuacji, gdy w moczu przekroczony zostanie próg rozpuszczalności dla związków, które w warunkach prawidłowych się w nim rozpuszczają. Kamica nerkowa dotyczy około 5% populacji, przy czym dwukrotnie częściej występuje u mężczyzn.
U wielu osób choroba przebiega bezobjawowo z okresowymi silnymi dolegliwościami w okolicy lędźwiowej, określanymi jako kolka nerkowa. W 50% przypadków kamica ma przebieg nawrotowy. Wczesne rozpoznanie przyczyny i swoiste leczenie w istotny sposób poprawia rokowania, zwłaszcza w przypadku kamicy nawrotowej.
Do czynników sprzyjających powstawaniu kamieni nerkowych należą: zwiększone wydalanie z moczem substancji tworzących kamienie: wapnia, kwasu szczawiowego, fosforanów, moczanów, cystyny, zmiana odczynu moczu, niedobór związków ograniczających krystalizację składników moczu np. magnezu, cytrynianów, zbyt mała ilość płynów w diecie lub nadmierna ich utrata, przewlekłe zakażenie układu moczowego. W etiopatogenezie kamicy nerkowej postuluje się również wpływ uwarunkowań genetycznych.
Kamienie występujące w drogach moczowych można podzielić na:

• szczawianowo-wapniowe,
• fosforanowo-wapniowe,
• z kwasu moczowego,
• struwitowe (fosforanowo-magnezowo-amonowe),
• cysty nowe.

Znaczenie diety w kamicy nerkowej

Postępowanie dietetyczne stanowi bardzo istotny element zarówno w profilaktyce jak i leczeniu kamicy nerkowej. Lekarz ustala przyczynę powstania kamicy nerkowej, jej rodzaj oraz postępowanie dietetyczne.
W leczeniu oraz zapobieganiu kamicy ważną rolę odgrywają:

• dopasowanie diety do rodzaju kamicy nerkowej i specyficznych zaburzeń metabolicznych,
• płyny – pacjenci z kamicą nerkową powinni spożywać duże ilości płynów, dzięki czemu zmniejsza się stężenie składników moczu, co zapobiega ich wytrącaniu w postaci kryształków. Wypijanie dostatecznej ilości płynów znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia lub nawrotu kamicy nerkowej. Zalecane płyny to woda stołowa, wody mineralne, woda przegotowana, napar z brzozy, słaba herbata. Ważne są płyny podawane przed snem, które rozcieńczają mocz w godzinach nocnych.
• ograniczenie spożycia soli kuchennej – promotorem kamicy szczawianowo-wapniowej jest sód, gdyż zwiększa on wydalanie wapnia i moczanu sodu. Istotne więc jest ograniczenie soli kuchennej, przetworów z dodatkiem soli i zawierających glutaminian sodu, a także produktów bogatych w kwas szczawiowy. W niektórych przypadkach należy zwrócić uwagę na podaż wapnia, fosforu, magnezu
  i białka. Powstawianiu kamicy może również sprzyjać dieta bogata w białko zwierzęce,
• zwiększenie spożycia potasu – zbyt mała ilość potasu w diecie wpływa na zwiększenie wydalania wapnia z moczem oraz przypuszczalnie zmniejsza ilość wydalanych cytrynianów,
• dostosowanie ilości spożywanego białka zwierzęcego do zapotrzebowania organizmu – wysokie spożycie białka prowadzi do zakwaszenia moczu i sprzyja zwiększonemu wydalaniu kwasu moczowego, kwasu szczawiowego i wapnia, obniżenia wydalania cytrynianów. Podaż białka w diecie powinna wynosić 0,8-1,0 g na kg masy ciała,
• brak drastycznych ograniczeń odnośnie podaży wapnia – znaczne ograniczenie spożycia wapnia może prowadzić do wtórnego nadmiernego wydalania z moczem kwasu szczawiowego i utraty masy kostnej, z której wapń będzie pobierany do wyrównania braków.

Konkretne i szczegółowe zalecenia dietetyczne powinny być dostosowane do rodzaju kamicy.

Czym jest kamica struwitowa?

Kamienie wytrącają się tu w moczu alkalicznym, podczas zakażenia układu moczowego bakteriami wytwarzającymi ureazę. Ten typ kamicy występuje częściej u kobiet, które często chorują na choroby infekcyjne układu moczowego.
W takiej sytuacji dochodzi do alkalizacji moczu (pH>8), a utworzony przez bakterie amoniak z mocznika sprzyja powstawaniu kamieni złożonych z fosforanu magnezowo-amonowego (struwitu) i apatytów węglanowych.

Postępowanie dietetyczne w kamicy struwitowej

• W diecie stosowanej w tym rodzaju kamicy ograniczyć należy fosforany, których źródłem są:
  sery dojrzewające, sery topione, mleko, żółtka jaj, mięso i jego przetwory, podroby, ryby, konserwy, produkty zbożowe gruboziarniste, suche nasiona roślin strączkowych, kakao, czekolada, orzechy.
• Należy zwiększyć ilość wypijanych płynów do ponad 2l na dzień. Jeśli w moczu występuje niskie stężenie cytrynianów i magnezu, zwiększa się w diecie ilość wypijanych soków i spożywanych owoców cytrusowych oraz warzyw bogatych w magnez, a zwłaszcza kukurydzy.

Czym jest kamica cystynowa?

Tworzenie się kamieni cystynowych jest konsekwencją wrodzonej choroby zwanej cystynurią, polegającej na upośledzeniu zwrotnego wchłaniania w nerkach jednego z aminokwasów – cystyny, która w dużych ilościach zostaje wydalana z moczem.

Postępowanie dietetyczne w kamicy cystynowej

• Najważniejszym zaleceniem żywieniowym jest ograniczenie podaży w diecie takich aminokwasów, jak cystyna oraz metionina, której znaczna ilość metabolizowana jest do cystyny. Do produktów ubogich w te aminokwasy należą mleko i przetwory mleczne oraz produkty pochodzenia roślinnego.
• Ograniczyć należy spożycie mięsa i jego przetworów. Spożycie białek powinno być ograniczone do 0,8 g na kg masy ciała – ułatwia to alkalizację moczu i zmniejsza podaż metioniny.
• Należy zwiększyć ilość wypijanych płynów do dwukrotnej objętości normalnego zapotrzebowania – dziennie nawet do 6l (w miarę tolerancji pacjenta), wypijanych w równych porcjach, również w nocy.