Przyczyny niedokrwistości w ciąży
Ciąża jest stanem, w którym niedokrwistość zdarza się szczególnie często, ponieważ zwiększa się objętość krwi matki, potrzeb płodu i łożyska. Z uwagi na poważne konsekwencje, jakie mogą wywołać niedobory określonych składników, należy zwrócić uwagę na odżywanie, aby ciąża przebiegała prawidłowo.
Wczesne objawy anemii mogą być niezauważalne albo mało specyficzne – zmęczenie, osłabienie, bóle głowy, problemy z koncentracją, łamliwość paznokci, wypadanie włosów. Anemia ciężka z kolei objawia się dusznościami, bladością skóry, przyspieszonym biciem serca, bólami brzucha, niedociśnieniem, zaburzeniami czucia i widzenia.
Anemia może powstać wskutek:
- niedoboru żelaza – spowodowany zbyt małą podażą lub utrudnionym wchłanianiem i niekontrolowaną jego utratą wynikającą z różnych stanów chorobowych (obfite krwawienia miesiączkowe przed zajściem w ciąże, zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego, wymioty, procesy zapalne, choroby nerek, zaniedbania higieniczne jamy ustnej – np. próchnica zębów);
- niedoboru kwasu foliowego,
- obniżonego stężenia witaminy B12.
Przyczyny anemii w ciąży
Najczęstszą przyczyną anemii w ciąży jest jednak niedobór żelaza. Prowadzić on może do poważnych konsekwencji:
- w pierwszym trymestrze wady rozwojowe płodu,
- zaburzenia rozwoju i funkcjonowania łożyska, co może prowadzić do przedwczesnego porodu lub poronienia, obumarcia płodu lub zahamowania jego rozwoju,
- zaburzenia skurczów mięśnia macicy, zatrzymania akcji porodowej,
- osłabienia układu odpornościowego,
- niższa masa urodzeniowa,
- wyższe zagrożenie wystąpienia niedokrwistości w pierwszym roku życia,
- wzrost wystąpienia nadciśnienia tętniczego w późniejszym życiu.
Z kolei niedobór kwasu foliowego może prowadzić do zaburzeń rozwoju cewy nerwowej, nieodwracalnej destrukcji płodu, przedwczesnego oddzielenia łożyska, poronienia lub przedwczesnego porodu.
Anemia w ciąży a żelazo
Profilaktyka anemii w ciąży obejmuje przede wszystkim stosowanie prawidłowo skomponowanej diety dostarczającej odpowiedniej dawki żelaza oraz kwasu foliowego.
Ze względu na zawartość żelaza artykuły spożywcze możemy ogólnie podzielić na:
- produkty o niskiej zawartości żelaza (ok. 1 mg/100 g) np. mleko, ziemniaki, owoce;
- produkty o średniej zawartości żelaza (1-4 mg/100 g) – np. drób, mięso, kasze, warzywa; produkty o wysokiej zawartości żelaza (4 mg/100 g) np. podroby, warzywa strączkowe, natka pietruszki, produkty zbożowe.
Najwięcej przyswajalnego żelaza znajduje się w wątróbce, jednak nie jest ona zalecana dla kobiet w ciąży.
O przyswajalności żelaza w największym stopniu decyduje jego forma chemiczna. Spożywane żelazo można podzielić na hemowe i niehemowe. Żelazo hemowe (występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego – mięso, drób, ryby, owoce morza) jest wchłaniane przez organizm w 20-50%, a żelazo niehemowe (zawarte w produktach roślinnych) jedynie w 1-8%. Istnieją jednak metody na zwiększenie przyswajalności żelaza przez organizm.
W mięsie zwierząt rzeźnych, drobiu i ryb znajduje się tzw. czynnik mięsny, który zwiększa wchłanianie żelaza niehemowego. Tak więc wskazane jest łączenie potraw z warzyw, produktów zbożowych, ziemniaków i nasion roślin strączkowych z produktami mięsnymi. Można w ten sposób poprawić przyswajalność żelaza niehemowego. Kwas askorbinowy jest najbardziej skutecznym związkiem zwiększającym wchłanianie żelaza niehemowego. Poleca się spożywanie produktów będących naturalnym źródłem witaminy C (warzywa i owoce) łącznie z produktami zawierającymi żelazo, np. do ziemniaków i kasz warto dodać natkę pietruszki, koperek, łączyć je z surówkami warzywnymi. Trzeba zrezygnować z czarnej herbaty, kawy, coli i napojów gazowanych, ponieważ zmniejszają wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego.
Anemia w ciąży a kwas foliowy
Kwas foliowy występuje w produktach spożywczych, zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego.Najbogatszymi źródłami folianów są surowe lub krótko gotowane zielone warzywa, takie jak brokuły, brukselka, kapusta włoska, szpinak (ten jednak w czasie ciąży z uwagi na dużą zawartość szczawianów, nie powinien być zbyt często spożywany), szparagi i sałata. Duże ilości kwasu foliowego zawierają także nasiona roślin strączkowych – groch, soja i fasola. Znaczne ilości występują również w pełnych ziarnach zbóż i kiełkach pszenicy. Bardzo dobrym źródłem są warzywa i owoce zawierające także witaminę C lub β – karoten – pietruszka, jarmuż, papryka, kiwi, pomarańcze i maliny. Orzechy także stanowią cenne źródło kwasu foliowego.
Spośród produktów pochodzenia zwierzęcego wysoką zawartością folianów cechuje się wątroba – jednak jest ona niewskazana w czasie ciąży ze względu na nadmierną zawartość witaminy A, która może zaburzyć rozwój płodu. Do innych produktów o umiarkowanej zawartości kwasu foliowego zalicza się chleb, płatki owsiane, ryż brązowy, otręby, ser, jogurty, jaja (większa zawartość kwasu foliowego znajduje się w żółtku), łosoś, mleko, wołowina, makaron z mąki pełnoziarnistej.
W związku z tym, że w okresie ciąży zwiększa się zapotrzebowanie kobiety na żelazo i kwas foliowy, należy zwrócić uwagę na codzienną dietę i wzbogacić ją w produkty bogate w te składniki. Jeśli to nie wystarcza – wskazana jest suplementacja. Już przed planowaną ciążą warto zwrócić uwagę na swoje odżywianie, ponieważ ma również istotny wpływ na późniejsze powstawanie niedoborów w organizmie.
