Co to jest kreatynina?
Kreatynina jest azotowym związkiem organicznym powstającym w procesie metabolizmu zachodzącego w mięśniach człowieka. Powstała kreatynina trafia do krążącej krwi. Z krwią trafia do nerek, a konkretnie do kłębuszków nerkowych, gdzie zostaje przefiltrowana do moczu. Wraz z moczem kreatynina ulega wydaleniu z organizmu człowieka. Wynika z tego, że poziom kreatyniny można oznaczać zarówno w surowicy krwi jak i w moczu.
Ilość kreatyniny we krwi zależna jest od płci, ilości masy mięśniowej konkretnego pacjenta oraz od zdolności filtracyjnej kłębuszków nerkowych. W przypadku kiedy połowa kłębuszków nerkowych ulega unieczynnieniu (zaczynają nieprawidłowo działać) dochodzi do wzrostu poziomu kreatyniny we krwi.
Poziom kreatyniny u każdego człowieka jest wartością stałą zależną od produkcji tego związku w mięśniach oraz zależną od wydalania kreatyniny z moczem. Kontrolowanie poziomu kreatyniny we krwi lub w moczu pozwala na monitorowanie pracy nerek i zdolności filtracyjnej kłębuszków nerkowych. Prawidłowe funkcjonowanie nerek jest bardzo ważnym elementem życia człowieka. Nerki usuwają toksyczne produkty metabolizmu z organizmu człowieka.
Wskazania do badania kreatyniny w surowicy krwi
Wskazaniem do oznaczenia kreatyniny we krwi jest ocena zdolności filtracyjnej nerek. Oznaczone stężenie kreatyniny we krwi przelicza się za pomocą specjalnego wzoru pozwalającego obliczyć GFR – wskaźnik przesączania kłębuszkowego. Wartość GFR określa jaką objętości krwi mogą przefiltrować nerki w ciągu minuty. Kreatynina jest w całości przefiltrowywana z krwi do moczu, nie ulega wchłanianiu zwrotnemu jak np. glukoza. Dlatego też może stanowić doskonały wskaźnik filtracji.
Oznaczenie kreatyniny we krwi stosuje się u:
- pacjentów z chorobami nerek w celu określenia stopnia niewydolności nerek,
- pacjentów, którzy mają być poddani dużym operacjom chirurgicznym z zakresu chirurgii naczyniowej, kardiochirurgii, chirurgii ogólnej,
- pacjentów poddawanych badaniom diagnostycznym – tomografia komputerowa z kontrastem, rezonans magnetyczny z kontrastem, koronarografia, arteriografia,
- pacjentów w ciężkim stanie z niewydolnością wątroby, trzustki, serca w celu wykluczenia niewydolności nerek,
- pacjentów po przeszczepie nerek lub u pacjentów dializowanych w celu określenia zdolności usuwania toksycznych metabolitów z organizmu człowieka.
Poziom kreatyniny we krwi u dzieci i dorosłych
Pacjent na badanie powinien zgłosić się rano, na czczo – należy 8 godzin przed pobraniem krwi nie spożywać żadnych pokarmów i nie pić płynów.
Do wykonania oznaczenia kreatyniny w surowicy krwi należy pobrać próbkę krwi z obwodowego naczynia krwionośnego pacjenta – najczęściej jest to żyła łokciowa. Uzyskaną próbkę krwi należy niezwłocznie przekazać do laboratorium w celu wykonania oznaczenia.
Jak wspomniano powyżej na poziom kreatyniny w surowicy wpływa kilka istotnych czynników. Prawidłowe wyniki można odnieść do poszczególnych grup wiekowych:
- noworodki – norma dla kreatyniny w surowicy – 0,3–1,0 mg/dl,
- niemowlęta – norma dla kreatyniny w surowicy – 0,2–0,4 mg/dl,
- starsze dzieci – norma dla kreatyniny w surowicy – 0,3–0,7 mg/dl,
- młodzież – norma dla kreatyniny w surowicy – 0,5–1,0 mg/dl,
- dorośli – norma dla kreatyniny w surowicy – 0,6–1,3 mg/dl (niektóre źródła podają wartość poniżej 1,5 mg/dl za wartość prawidłową).
Należy mieć na uwadze, iż poziom kreatyniny we krwi jest zależny również od płci pacjenta. U mężczyzn wartości prawidłowe dla kreatyniny są z reguły wyższe, niż u kobiet. Otrzymane wyniki koniecznie należy pokazać swojemu lekarzowi prowadzącemu, aby on zinterpretował ich znaczenie.
Co może oznaczać podwyższony lub obniżony poziom kreatyniny w surowicy krwi?
Podwyższone wartości kreatyniny w surowicy krwi mogą występować:
- podczas odżywiania się pacjenta dużą ilością pieczonego mięsa (błędy dietetyczne),
- w trakcie przyjmowania preparatów suplementujących kreatynę,
- w chorobach mięśni na przykład towarzyszące gigantyzmowi lub akromegalii,
- w trakcie azotemii przednerkowej (wzrost poziomu związków azotowych) najczęściej spowodowanych obniżonym ciśnieniem krwi na skutek niewydolności sercowo-naczyniowej, ostrego krwotoku lub zwężeniem tętnicy nerkowej,
- podczas wzrostu związków azotowych wywołanych niedrożnością moczowodu, uniemożliwiającą odprowadzenie moczu (azotemia pozanerkowa), spowodowaną kamicą nerkową, rozrostem prostaty lub guzami uciskającymi na moczowody,
- w przebiegu postępującego upośledzenia funkcji filtracyjnej miąższu nerek, obniżone przesączanie kłębuszkowe, którego zadaniem jest usuwanie kreatyniny z surowicy krwi do moczu,
- podczas zatrucia związkami organicznymi i nieorganicznymi,
- w trakcie przyjmowania leków przeciwbólowych, niektórych antybiotyków z grupy tetracyklin lub cefalosporyn.
Przyczyn obniżonego poziomu kreatyniny w surowicy jest znacznie mniej i najczęściej stan ten wywołany jest przyjmowaniem niektórych leków sterydowych o działaniu przeciwalergicznym lub przeciwzapalnym. Do obniżenia stężenia kreatyniny we krwi może również przyczynić się zanik mięśni lub restrykcyjna dieta polegająca na głodówce.
