Czym jest kreatynina?
Kreatynina należy do grupy związków organicznych. Powstaje w wyniku przemian biochemicznych w mięśniach człowieka z fosforanu kreatyny. Stężenie powstałej kreatyniny oznacza się w moczu lub surowicy pacjenta, w zależności od wskazań.
Stężenie kreatyniny wydalanej z organizmu człowieka jest zależne od płci pacjenta oraz jego masy mięśniowej. Jest to stężenie stałe dla każdego człowieka jeśli nerki prawidłowo funkcjonują.
Powstała kreatynina jest prawie całkowicie usuwana przez nerki. Nie podlega procesowi zwrotnego wchłaniania jak to ma miejsce w przypadku np. glukozy czy aminokwasów. W niewielkim stopniu kreatynina może być również wydzielana do moczu przez nerki.
Oznaczenie kreatyniny w moczu pozwala na ocenę funkcjonowania nerek, ocenia się przesączanie kłębuszkowe nerek, a zatem można wykazać na ile są wydolne nerki do oczyszczania organizmu z toksycznych metabolitów. Ocenia się tzw. klirens kreatyniny. Do jego obliczenia potrzebne jest oznaczenie stężenia kreatyniny w moczu oraz w surowicy krwi. Następnie poprzez zastosowanie odpowiedniego wzoru oblicza się wartość klirensu kreatyniny. Otrzymany wynik pozwala na ocenę funkcjonowania nerek.
W jakim celu przeprowadza się oznaczenie kreatyniny w moczu?
Oznaczone stężenia kreatyniny w moczu wykonane z dobowej zbiórki moczu jest przydatne do obliczenia klirensu kreatyniny. Przed zakończeniem dobowej zbiórki moczu pobiera się od pacjenta niewielką ilość krwi do oznaczenia kreatyniny w surowicy. Następnie używając odpowiedniego wzoru oraz podstawiając te dwie oznaczone wartości – kreatyninę zawartą w moczu oraz w surowicy, można obliczyć klirens kreatyniny.
Ocenę stężenia kreatyniny w moczu w przypadkowej próbce moczu można zastosować jako wstępną ocenę funkcjonowania nerek. Przy wyniku wątpliwym należy przeprowadzić inne badania w celu wyjaśnienia nieprawidłowego wyniku.
Przy założeniu, że nerki pacjenta funkcjonują prawidłowo wydalanie kreatyniny z moczem jest stałe dla każdego człowieka zależne od masy mięśniowej pacjenta. Informacja ta pozwala na sprawdzenie czy w dobowej zbiórce moczu znajduje się całkowita przewidywana ilość kreatyniny. Tym samym można ocenić czy dobowa zbiórka moczu została zebrana prawidłowo i całości. Dzięki temu można uniknąć zafałszowania wyników opartych na analizie dobowej zbiórki moczu.
Kreatynina w moczu – jak wykonać badanie?
Pacjent przed wykonaniem oznaczenia kreatyniny w moczu powinien unikać intensywnego wysiłku fizycznego. Zaleca się również odstawić leki moczopędne po wcześniejszym porozumieniu się z lekarzem.
Do oznaczenia kreatyniny w moczu niezbędne jest wykonanie dobowej zbiórki moczu. Pacjent przeprowadzający dobową zbiórkę moczu powinien zaopatrzyć się w duży, jałowy pojemnik. Można go otrzymać w poradni lub kupić w aptece.
Zaleca się, aby przed wykonaniem badania przespać spokojnie całą noc. Rano pierwszy mocz należy oddać do toalety, a każdy następny, po wykonanej wcześniej toalecie miejsca intymnego do pojemnika zbiorczego. Po kolejnej przespanej nocy należy oddać ostatnią porcję moczu do pojemnika i zakończyć dobową zbiórkę. Następnie należy zmieszać zebrany mocz i oddalać wymaganą ilość moczu do mniejszego pojemnika. Uzyskany materiał biologiczny należy niezwłocznie przekazać do laboratorium w celu wykonania oznaczenia kreatyniny w moczu.
Kreatynina w moczu – wyniki prawidłowe
Norma dla kreatyniny w moczu jest zależna od płci, wynosi dla:
- mężczyzn – 1100–2000 mg/dobę lub 10–18 mmol/dobę,
- kobiet – 800–1350 mg/dobę lub 7–12 mmol/dobę.
Obniżona i podwyższona kreatynina w moczu
Obniżona wartości kreatyniny w moczu w porównaniu z masą ciała oraz wzrostem pacjenta wskazuje na nieprawidłowo zebraną dobową zbiórkę moczu. Najprawdopodobniej nie była kompletnie zebrana.
Obniżony klirens kreatyniny może pojawić się:
- w przebiegu zastoinowej niewydolność serca, nie pozwalającej na dostateczny dopływ krwi do nerek,
- zablokowaniu krążenia krwi w obrębie nerek,
- w przebiegu ostrej niewydolności nerek,
- w przebiegu przewlekłej choroby nerek,
- w przypadku zakażeń w drogach moczowych.
- podczas stosowania niektórych leków np. antybiotyków amino glikozydowych, cymetydyny lub cisplatyny stosowanej w chemioterapii.
Podwyższony klirens kreatyniny może pojawić się w wyniku:
- spożywania dużej ilości mięsa,
- intensywnego wysiłku,
- ciąży u kobiet,
- stosowania leków moczopędnych.
