Co to jest czas protrombinowy?
Za zatrzymanie krwawienia w przypadku uszkodzenia naczynia krwionośnego odpowiada szereg procesów, w których m.in. uczestniczą czynniki krzepnięcia krwi. Są to białka, które odpowiadają za prawidłowy przebieg procesu powstawania skrzepu, co umożliwia zatrzymanie krwawienia.
Z krwi pobranej od pacjenta możemy ocenić czas protrombinowy (PT), czyli czas powstawania skrzepu krwi, sprawdzając jak działają czynniki krzepnięcia wchodzące w tzw. zespół protrombiny. Wynik czasu protrombinowego może zostać również przedstawiony w postaci międzynarodowego współczynnika znormalizowanego, czyli INR (ang. International Normalized Ratio). Czas krzepnięcia krwi – PT lub wskaźnik INR pozwalają ocenić siłę działania leków na rozrzedzenie krwi (przeciwkrzepliwych), takich jak warfaryna czy kumarol, które poprzez hamowanie działania witaminy K prowadzą do zaburzenia powstawania prawidłowych czynników krzepnięcia krwi i tym samym wydłużają czas protrombinowy.
Wskazania do badania czasu protrombinowego i INR
Możemy wymienić następujące wskazania do oznaczania czasu protrombinowego lub INR:
- pacjenci po zabiegach kardiologicznych, kardiochirurgicznych oraz z zakresu chirurgii naczyniowej – w przypadku wszczepienia stentów (metalowych rusztowań) czy specjalnych protez naczyniowych, pacjent wymaga przyjmowania leków przeciwkrzepliwych przez określony czas po zabiegu, a w przypadku wszczepienia sztucznych zastawek serca przez całe życie. Wydłużenie krzepnięcia krwi w tych przypadkach jest bardzo ważne ze względu na możliwość wystąpienia na sztucznym materiale skrzeplin, które mogą doprowadzić do powstania zatorów i śmierci chorego,
- podawanie leków przeciwkrzepliwych u pacjentów z migotaniem przedsionków – leki przeciwkrzepliwe zmniejszają ryzyko powstania skrzeplin, które mogą doprowadzić do udaru mózgu czy zatoru płuc,
- u pacjentów z ryzykiem wystąpienia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej – u osób z tą chorobą dochodzi do nieprawidłowości przepływu krwi w żyłach głębokich, najczęściej w obrębie kończyn dolnych. Zaburzenie przepływu krwi może doprowadzić do powstania skrzeplin, które w momencie oderwania od naczynia mogą dostać się do płuc i spowodować zator płuc,
- pacjenci z niewydolnością wątroby – czynniki krzepnięcia są białkami, które powstają w wątrobie. Wydłużenie czasu protrombinowego u takich pacjentów świadczy o upośledzeniu produkcji białka, czyli o niewydolności wątroby,
- pacjenci przed zabiegami operacyjnymi – pacjenci, którzy przyjmują leki z grupy witaminy K powinni mieć oznaczony czas krzepnięcia krwi przed operacją, aby uniknąć nadmiernego krwawienia w trakcie wykonywanego zabiegu,
- diagnostyka chorób krwi, do których należą skazy krwotoczne, czyli zaburzeń w obrębie układu krzepnięcia, co prowadzi do stanów nadmiernego krzepnięcia krwi lub jego nieprawidłowego wydłużenia.
Jak wygląda badanie czasu protrombinowego i INR?
Czas protrombinowy (PT) czy INR możemy oznaczyć w laboratorium analitycznym z krwi pobranej z żyły pacjenta. Istnieje także możliwość oznaczania INR w specjalnych aparatach z krwi pobranej z opuszki palca osoby badanej (zasada działania podobna jak w glukometrze).
We wszystkich w/w przypadkach pacjent nie musi być na czczo (spożycie posiłku przed badaniem nie wpływa na jego wynik). Przed badaniami wymagającymi pobranie krwi zaleca się jednak wypicie szklanki wody, co prowadzi do rozrzedzenia krwi i ułatwia jej pobieranie.
Wartości referencyjne czasu protrombinowego i INR
W każdym laboratorium normy czasu protrombinowego, a także innych badań w nieznaczny sposób różnią się od siebie. Wynika to z metody, jaka została użyta do oznaczenia czasu protrombinowego oraz od rodzaju aparatu, w którym badanie krwi zostało wykonane.
Prawidłowe wartości dla czasu protrombinowego (PT) mieszczą się w zakresie:
- 12-16 s,
natomiast dla wskaźnika INR wynoszą one:
- 0,8-1,2.
Interpretacja wyników badania czasu protrombinowego i INR
Z klinicznego punktu widzenia wyniki czasu protrombinowego oraz wskaźnika INR są istotne powyżej górnej granicy normy.
U osób, które nie przyjmują leków przeciwkrzepliwych każdy wzrost PT lub INR powyżej górnych wartości powinien zostać zweryfikowany. U osób stosujących leki przeciwkrzepliwe (warfaryna, acenokumarol, dikumarol) monitoruje się czas krzepnięcia krwi za pomocą wskaźnika INR, co pozwala na ustawienie odpowiedniej dawki leku.
- INR <2,0: świadczy o nieprawidłowym przyjmowaniu leku lub jego zbyt małej dawce.
- INR 2,0-3,0: jest to tzw. zakres terapeutyczny, który pozwala na wydłużenie czasu krzepnięcia krwi przy niewielkim ryzyku wystąpienia niebezpiecznych dla życia i zdrowia krwotoków. Świadczy o dobrze dobranej dawce leku oraz o prawidłowym sposobie jego przyjmowania,
- INR >5,0:przy takiej wartości wskaźnika istniej zwiększone ryzyko wystąpienia krwotoków. Świadczy o nieprawidłowym przyjmowaniu leku przez pacjenta (zbyt często, za dużo) lub jego niewłaściwej dawce.
Należy pamiętać, że każdy człowiek reaguje w inny sposób na dany lek. Dlatego tak ważna jest współpraca między pacjentem a lekarzem, w celu odpowiedniego dostosowania dawki leku.
