Erozja szkliwa – przyczyny, objawy i leczenie erozji zębów

Erozja szkliwa – na czym polega?

Erozja szkliwa jest kwasowym uszkodzeniem najtwardszej tkanki ludzkiego organizmu – pokrywającej ząb. Zmiany erozyjne należą do ubytków niepróchnicowego pochodzenia, a kwasy rozpuszczające szkliwo nie są produkowane przez bakterie, jak w przypadku próchnicy.

Problem erozji zębów znany jest od dawna, jednakże w ostatnich latach wzrasta częstość jej występowania – szczególnie u dzieci i młodzieży, co ma silny związek ze zmianami nawyków dietetycznych. Prawidłowe wydzielanie śliny ma działanie ochronne przeciw powstawaniu kwasowej erozji szkliwa.

Erozja zębów – jakie są przyczyny erozji szkliwa?

Powstawanie erozji zębów jest wieloczynnikowe. Najczęstszym powodem powstawania ubytków erozyjnych są nieodpowiednie nawyki żywieniowe – spożywanie nadmiernych ilości kwaśnych pokarmów, takich jak owoce (szczególnie cytrusy), soki owocowe, napoje gazowane czy energetyzujące, wina, sosy (winegret, majonez, keczup).

Dodatkowym błędem jest szczotkowanie zębów bezpośrednio po spożyciu kwaśnego posiłku – zalecane jest najpierw wypłukanie jamy ustnej wodą bądź płukanką i dopiero dokładne umycie zębów – najwcześniej po godzinie.

Do innych, zewnątrzpochodnych przyczyn erozji szkliwa (spoza organizmu), należą m.in.:

• czynniki zawodowe: praca przy produkcji baterii, broni czy nawozów sztucznych, przy galwanizacji, w laboratoriach badawczych,
• leki: toniki zawierające żelazo, witamina C, aspiryna w postaci tabletek do ssania, płukanki do jamy ustnej zapobiegające odkładaniu się kamienia zawierające EDTA.

Wśród wewnątrzpochodnych czynników uszkodzenia i erozji szkliwa zębów wymienia się np.: refluks żołądkowo-przełykowy, przewlekłe zapalenie żołądka, wrzody trawienne, zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja), wymioty spowodowane stresem, kwasica ketonowa w przebiegu niekontrolowanej cukrzycy oraz wymiotne działanie uboczne leków.

Erozja szkliwa zębów – objawy

Pierwszym objawem erozji jest charakterystyczny, wypolerowany wygląd szkliwa. W dalszej fazie pojawiają się na powierzchniach gładkich płytkie, ale szerokie zagłębienia o kształcie miseczki z zaokrąglonymi brzegami.

Na powierzchniach żujących obserwuje się zaokrąglone bruzdy i guzki z wyraźnym przeświecaniem bardziej żółtawej zębiny przez jaśniejsze szkliwo lub nawet jej odsłonięciem. W okolicy przyszyjkowej, tuż przy dziąśle pozostaje typowy "rąbek” bez utraty szkliwa.

W zaawansowanym stadium stwierdza się niekiedy całkowite wygładzenie guzków z nieckowatym zagłębieniem oraz całkowicie odsłoniętą zębiną. Może pojawić się wówczas nadwrażliwość zębów na zimno lub ciepło.

Tzw. erozje dietetyczne na skutek nadmiernego spożywania kwaśnych pokarmów obserwowane są głównie na powierzchniach wargowych zębów przednich szczęki. U pacjentów z refluksem czy bulimią mamy do czynienia z charakterystycznym umiejscowieniem ubytków erozyjnych na powierzchniach podniebiennych zębów przednich szczęki oraz żujących i policzkowych zębów bocznych żuchwy (tzw. perimolysis).

Ze względu na cieńsze i mniej zmineralizowane szkliwo zęby mleczne są bardziej podatne na szybszą jego utratę i tym samym wcześniejsze odsłonięcie zębiny.

Kwasowa erozja szkliwa – zapobieganie

Profilaktyka ubytków erozyjnych musi uwzględniać: ograniczenie ilości spożywanych kwaśnych pokarmów, nieszczotkowanie zębów bezpośrednio po spożyciu kwaśnych posiłków, jak również systematyczne używanie płukanek i past z fluorem.

Aby uniknąć kwasowej erozji szkliwa, można też żuć bezcukrowe gumy po posiłku przez około 15 minut – w celu pobudzenia wydzielania śliny, która rozcieńcza i neutralizuje kwasy dostarczone z jedzeniem.

Jak leczyć erozję szkliwa?

Niepróchnicowe ubytki zębów odbudowuje się podobnie jak te próchnicowe – najpierw oczyszcza się ubytek, a następnie wypełnia dostępnymi materiałami zależnie od sytuacji. Przy rozległym uszkodzeniu zębów zamiast odbudowy zachowawczej można rozważyć leczenie protetyczne (korony, licówki).

Natomiast nadwrażliwość zębów znosi się poprzez stosowanie past do zębów zawierających związki potasu, jak i lakierów fluorkowych. Jednak leczenie erozji nie powinno się skupiać tylko na odtworzeniu zniszczonych tkanek zęba czy zniesieniu dolegliwości ze strony odsłoniętej zębiny, ale przede wszystkich powinno być ukierunkowane na ustalenie przyczyny i związane z tym działanie zapobiegawcze.

Erozja szkliwa – powikłania

Nieleczona kwasowa erozja szkliwa może przyczynić się do znacznego osłabienia zęba, nadwrażliwości zębiny, a – w skrajnych przypadkach – nawet do obnażenia i stanu zapalnego miazgi. Szczególnie istotne jest zapobieganie i wczesne leczenie ubytków erozyjnych, gdyż zaawansowane zmiany mogą skończyć się utratą zęba.

Przy niedostatecznym oczyszczaniu z płytki nazębnej może dojść do przebarwień zębów czy też stanu zapalnego dziąseł. Częsta ekspozycja szkliwa na kwasy wiąże się także z jego osłabieniem i szybszym ścieraniem się w kontaktach zębów z ciałami obcymi, jak włosie szczoteczki z pastą do zębów (tzw. abrazja) czy nawet w samych kontaktach ząb o ząb (tzw. atrycja).

W przypadku nadmiernych sił żucia występujących przykładowo w bruksizmie (zgrzytaniu zębami) obserwuje się ubytki przyszyjkowe o ostrych brzegach z mikrowyłamaniami szkliwa (tzw. abfrakcja), ułatwiające tym samym rozwój erozji.

Mimo że klinicznie wyróżnia się różne rodzaje ubytków niepróchnicowych, to tak naprawdę wpływają one na siebie i wspólnie powodują patologiczne starcia zębów. Wówczas często możliwe jest zaburzenie warunków zgryzowych skutkujące dolegliwościami bólowymi ze strony mięśni żwaczy bądź stawów skroniowo-żuchwowych (ból żuchwy).