Czym jest torbiel macicy?
Torbiel to szerokie pojęcie, które może oznaczać różne zmiany obecne w narządach. Zmiany te mają jednak charakterystyczny dla siebie wygląd i strukturę. Wspólną cechą wszystkich torbieli jest to, że są one zamkniętymi przestrzeniami wypełnionymi płynem, śluzem lub krwią i otoczone są cienką ścianą. Torbiele macicy najczęściej dotyczą kobiet w wieku rozrodczym. Ich pochodzenie, charakter i wygląd determinują dalsze postępowanie diagnostyczne i lecznicze.
Najczęstszymi torbielami macicy obecnymi u kobiet są, tzw. cysty Nabotha. Są to torbiele o charakterze łagodnym, będące efektem przewlekłego stanu zapalnego. Charakteryzują się tym, że:
zlokalizowane są w obrębie szyjki macicy;
są związane z zablokowaniem ujść gruczołów w wyniku przewlekłych zapaleń;
zablokowanie ujść gruczołów tej okolicy powoduje, że wydzielina śluzowa nie ma ujścia i gromadzi się wewnątrz, tworząc torbiel.
U kobiet chorujących na adenomiozę – chorobę, w przebiegu której komórki błony śluzowej macicy endometrium wrastają w głąb mięśniówki narządu rodnego – mogą powstawać torbiele czynnościowe. Torbiele te są związane z tym, że endometrium obecne w ścianie reaguje na zmiany hormonalne tak, jak w prawidłowej błonie śluzowej: komórki się złuszczają i krwawią podczas miesiączki. Jeśli wytwarzana wydzielina i krew nie mają ujścia, wówczas powstaje jama wypełniona płynną treścią (płynem lub krwią), czyli torbiel.
Niestety, czasami niektóre nowotwory (szczególnie rzadkie postacie raka lub mięsaków) mogą przypominać torbiel w obrazie ultrasonograficznym. Dlatego też niezwykle ważna jest odpowiednia diagnostyka, zanim postawi się rozpoznanie.
Przeczytaj również:
Torbiel jajnika 7 cm – czy trzeba operować?
Rodzaje torbieli w obrębie narządu rodnego
W obrębie miednicy mniejszej najczęściej spotyka się torbiele w jajniku. Takie torbiele często nie dają objawów. Torbiele jajnika charakteryzują się tym, że:
najczęściej występują u kobiet w okresie rozrodczym;
często wykrywane są przypadkowo w USG;
mają niewielkie rozmiary (zazwyczaj).
Torbiele jajnika zwykle mają charakter łagodny. Cechują się tym, że w większości przypadków samoistnie się wchłaniają i dzięki temu dochodzi do całkowitego wyleczenia. Wyróżnia się tu torbiele czynnościowe jajnika, które powstają wskutek nagromadzenia się płynu w pęcherzyku jajnikowym, do którego dochodzi w wyniku zmian hormonalnych.
Wśród torbieli czynnościowych jajnika są:
torbiele folikularne (pęcherzykowe), które powstają z niepękniętego pęcherzyka owulacyjnego (pęcherza Graafa), zawierającego komórkę jajową;
torbiele ciałka żółtego (lutealne), które powstają w II fazie cyklu, po owulacji, gdy ciałko żółte ulega nadmiernemu wypełnieniu płynem lub krwią;
torbiele tekaluteinowe.
W obrębie jajnika mogą tworzyć się także torbiele, które rozwijają się niezależnie od fazy cyklu miesiączkowego. Takim przykładem jest tzw. torbiel czekoladowa, inaczej torbiel endometrialna, tworząca się u kobiet w przebiegu endometriozy. Torbiel czekoladowa jest wynikiem obecności endometrium w jajniku, które cyklicznie pod wpływem hormonów powiększa się i rośnie. Torbiel endometrialna może prowadzić do krwawienia i w efekcie krew przedostaje się do jamy brzusznej.
Czy torbiel 6 cm to duża zmiana?
6-centymetrowa torbiel macicy należy do rzadkości i faktycznie jest to duża zmiana. Zwykle taka torbiel daje już objawy, które są spowodowane uciskiem na sąsiednie narządy. Jednak nie tylko wielkość torbieli ma znaczenie – liczy się także jej pochodzenie i lokalizacja.
W przypadku cysty Nabotha zmiany są zwykle niewielkie i osiągają zazwyczaj kilka milimetrów wielkości. 6-centymetrowa torbiel Nabotha jest zmianą nietypową i w takim przypadku konieczna jest pogłębiona diagnostyka ze względu na ryzyko, że może to być zmiana nowotworowa. Takie schorzenie często objawia się krwawieniami, nie tylko w trakcie menstruacji. Mogą występować także dolegliwości bólowe nasilające się zwłaszcza podczas stosunku płciowego.
6-centymetrowa torbiel Nabotha wymaga leczenia. Leczenie torbieli w tym przypadku polega na jej usunięciu, a dalsze postępowanie uzależnione jest od badania histopatologicznego. Podobne postępowanie jest w przypadku torbieli w adenomiozie.
Torbiele jajnika, jak już wspomnieliśmy, w prawidłowych warunkach samodzielnie się wchłaniają. Dotyczy to zwykle mniejszych zmian. W przypadku znacznych rozmiarów mogą natomiast ulec różnym powikłaniom – powodować skręcenie jajnika czy też pęknąć. W celu łatwiejszego decydowania o operacyjnym usunięciu torbieli, Królewskie Kolegium Położników i Ginekologów w Wielkiej Brytanii stworzyło specjalne wytyczne. Bierze się w nich pod uwagę, m.in:
wygląd torbieli w badaniu USG;
wiek pacjentki;
towarzyszące objawy.
Wytyczne lekarzy ginekologów z Wielkiej Brytanii zawierają następujące informacje:
• torbiel prostą o średnicy <7 cm u kobiet w wieku rozrodczym powinno się obserwować i wykonywać co jakiś czasu kontrolne USG;
• torbiel >7cm wymaga pogłębienia diagnostyki i często także operacji;
• jeśli zmiana się powiększa przez kolejne cykle, powinna zostać usunięta chirurgicznie.
Przeczytaj również:
USG macicy – jak wygląda, kiedy robić, jak się przygotować, co wykrywa?
Objawy torbieli – kiedy dają o sobie znać?
Torbiele narządu rodnego są zwykle bezobjawowe. Objawy pojawiają się zwykle wtedy, gdy torbiel osiąga znaczne rozmiary i uciska na sąsiednie narządy. Do możliwych objawów torbieli narządów rozrodczych u kobiet zalicza się:
bolesne miesiączki;
dolegliwości bólowe jamy brzusznej;
wczesne uczucie sytości;
ból w trakcie stosunku;
problematyczny poród;
problemy z zajściem w ciążę;
nieregularne krwawienia;
uczucie pełności brzucha;
wzdęcia;
wymioty, nudności;
inne zaburzenia dotyczące przewodu pokarmowego, np. zaparcia;
utratę apetytu;
wyczuwalny guz w jamie brzusznej;
częste oddawanie moczu spowodowane uciskiem torbieli na pęcherz.
Jednym z bardzo niebezpiecznych powikłań stanowiących zagrożenie życia u kobiet jest pęknięcie torbieli. Objawia się ono:
silnym bólem brzucha;
nudnościami i wymiotami;
obecnymi objawami otrzewnowymi.
W przebiegu pęknięcia torbieli dochodzi do krwawienia, które może wiązać się z utratą dużej ilości krwi i spadkiem ciśnienia tętniczego.
W przypadku zmian nowotworowych objawy często pojawiają się dopiero wtedy, gdy proces nowotworowy jest znacznie zaawansowany. Pojawiające się objawy zwykle są identyczne do tych wywołanych przez torbiele. Dodatkowo pacjentki mogą zaobserwować:
osłabienie;
utratę masy ciała;
powiększenie obwodu brzucha;
powiększenie węzłów chłonnych.
Przeczytaj również:
Macica – budowa, funkcje, choroby
Diagnostyka torbieli macicy i jajnika
Diagnostyka torbieli macicy i torbieli jajnika obejmuje:
szczegółowy wywiad przeprowadzony przez lekarza ginekologa;
badanie ginekologiczne;
badanie USG;
badania laboratoryjne, które są analizowane pod kątem występowania zaburzeń hormonalnych, niedokrwistości, markerów nowotworowych;
w przypadku torbieli szyjki macicy może być konieczna kolposkopia;
w niepewnych przypadkach (np. podejrzenie endometriozy) – rezonans magnetyczny, laparoskopia diagnostyczna;
badanie histopatologiczne po usunięciu zmiany.
Metody leczenia torbieli
Lekarz dobiera leczenie w zależności od:
wieku pacjentki,
typu torbieli,
objawów,
ryzyka pęknięcia.
Po przeanalizowaniu badań lekarz dobiera odpowiednią strategię leczenia. Może to być:
• obserwacja – polega na powtarzaniu badania USG co 3-6 miesięcy. Zwykle dotyczy torbieli prostych, czynnościowych, torbieli Nabotha;
• leczenie farmakologiczne – stosowane jest np. w przypadku torbieli w adenomiozie czy też torbieli dających objawy. Podawane są w tym przypadku leki hormonalne i leki przeciwbólowe;
• leczenie operacyjne – decyduje się na nie w przypadku torbieli o podejrzanym wyglądzie, o dużych rozmiarach, wysokim ryzyku pęknięcia i dających wiele dokuczliwych objawów, takich jak silne dolegliwości bólowe;
w przypadku zmian w szyjce macicy możliwe jest wykonanie konizacji;
złotym standardem leczenia operacyjnego torbieli jajników jest laparoskopia.
Czy torbiel 6 cm trzeba usuwać?
Krótka odpowiedź brzmi: to zależy. 6-centymetrowa torbiel macicy raczej nie ulegnie samoistnemu zanikowi, więc ze względu na ryzyko powikłań i uciążliwe objawy, zwykle jest usuwana. Małe torbiele zazwyczaj samoistnie się wchłaniają. Jednakże wraz ze wzrostem ich wielkości maleje szansa na ich zanik.
W przypadku torbieli jajnika podręczniki dla specjalistów z ginekologii mówią, iż torbiele, które mają >7 centymetrów powinny być usunięte. Bezzwłocznej interwencji wymagają także torbiele mniejsze, jeśli:
występuje silny ból sugerujący skręt torbieli lub pęknięcie;
istnieje podejrzenie nowotworu jajnika;
występują powikłania, takie jak skręt szypuły jajnika, krwawienie lub pęknięcie torbieli.
