Badanie pola widzenia – kiedy się przeprowadza, co oznaczają wyniki?

Pole widzenia – co to właściwie jest?

Odpowiednie pole widzenia jest niezwykle istotnym aspektem codziennego życia każdego z nas. To obszar obejmujący wszystkie bodźce wzrokowe, które jesteśmy w stanie dostrzegać bez ruchu gałek ocznych i głowy. Obuoczne pole widzenia powstaje przez nałożenie się pól widzenia obojga oczu.

Pole widzenia u osób zdrowych określane jest w stopniach i wynosi:

• 55–60° od strony nosa,
• 85–90° od strony skroni,
• 45–55° od góry,
• 65–70° od dołu.

Prawidłowe pole widzenia świadczy o:

• zachowaniu czynności siatkówki;
• prawidłowym przewodzeniu bodźców z siatkówki do mózgu przez włókna nerwu wzrokowego;
• prawidłowej percepcji bodźców wzrokowych w polach wzrokowych w płacie potylicznym mózgowia.

Zaburzenia pola widzenia mogą świadczyć o wielu patologiach – od jaskry, po uszkodzenia nerwu wzrokowego, aż po zmiany w obrębie układu nerwowego.

Badanie pola widzenia – czym jest?

Badanie pola widzenia pozwala na stwierdzenie, czy u pacjenta występują ubytki w polu widzenia. Określa ono, jaki obszar pacjent jest w stanie objąć wzrokiem bez poruszania gałką oczną. Badanie to pomaga stwierdzić, czy pacjent ma ograniczone pole widzenia.

Wyżej wymienione badanie jest niezwykle istotnym narzędziem diagnostycznym przy podejrzeniu chorób siatkówki, a także np. w diagnostyce jaskry.

Badanie jest bezinwazyjne oraz bezbolesne, ale wymaga od pacjenta współpracy z osobą badającą.

Badanie pola widzenia – na czym polega i jak wygląda?

Pole widzenia można badać na kilka sposobów. W zależności od objawów występujących u danego pacjenta oraz od możliwości danej pracowni okulistycznej można wykonać:

• konfrontacyjne badanie pola widzenia,
• perymetrię kinetyczną,
• perymetrię statyczną.

Konfrontacyjne badanie pola widzenia

Konfrontacyjne badanie pola widzenia jest najprostszym badaniem, które wykryje duże ubytki w polu widzenia.

Aby je wykonać, muszą oni ustawić się naprzeciwko siebie – w odległości jednego metra – a ich oczy powinny znajdować się na tym samym poziomie. Każdy zasłania jedno oko przeciwległe. Pacjent okiem badanym powinien patrzeć na znajdujące się przed nim odsłonięte oko badającego. Badający powinien trzymać w ręce po stronie odsłoniętego oka przedmiot (np. długopis) w kolorze kontrastującym z kolorem otoczenia. Badający musi ustawić przedmiot w połowie odległości pomiędzy sobą a osobą badaną. Badany przesuwa przedmiot po wszystkich zasadniczych osiach: pionowej, poziomej i skośnych – od obwodu do centrum. Badanie powinno się wykonać dla obu oczu po kolei.

Jeśli badający i badany nie dostrzegą przedmiotu w tym samym momencie można stwierdzić u badanego duże ubytki, takie jak np. niedowidzenie połowicze lub „lunetowe pole widzenia”.

Perymetria

Perymetria jest ilościowym badaniem pola widzenia za pomocą specjalnego aparatu. Wyróżniamy dwa rodzaje tego badania: perymetrię statyczną oraz perymetrię kinetyczną.

Perymetria zautomatyzowana – czyli innymi słowy statyczna – polega na tym, że aparat do badania prezentuje pacjentowi bodźce świetlne o odpowiedniej sile, rzutując je na odpowiednie miejsca siatkówki i określając w każdym z nich poziom jej czułości w porównaniu z normą dla danego wieku. Po prostu w metodzie statycznej punkt świetlny znika i się pojawia.

Perymetria statyczna jest metodą, która eliminuje wpływ badającego na wynik badania, a także wykrywa błędy popełniane przez badanego. Ze względu na to jest to metoda dokładniejsza i bardziej szczegółowo ukazuje ubytki w polu widzenia pacjenta.

Perymetria izopterowa – czyli innymi słowy kinetyczna – polega na tym, że pacjent siedzi naprzeciwko specjalnej maszyny i nie rusza głową. Przy metodzie kinetycznej punkt przemieszcza się od części obwodowej w kierunku centralnej. Zadaniem pacjenta jest śledzenie go i sygnalizowanie w odpowiedni sposób momentu jego zauważenia.

Warto dodać, że by dobrać odpowiednią intensywność sygnału świetlnego, przed perymetrią wykonywane jest również badanie ostrości wzroku. A podczas samej perymetrii każde oko badane jest oddzielnie.

Jakie są wskazania do badania pola widzenia?

Wskazania do wykonania badania pola widzenia obejmują wszelkiego rodzaju schorzenia, które mogłyby doprowadzić do jego zawężenia.

Są to choroby takie jak:

• Jaskra – w nieleczonych przypadkach może prowadzić do nieodwracalnej ślepoty. Jest bardzo podstępna, gdyż potrafi rozwijać się nawet przez 15 lat, nie dając żadnych objawów. Objawy pojawiają się, dopiero gdy dojdzie już do uszkodzenia nerwu wzrokowego i gdy zmiany, które w nim zaszły, są już zaawansowane. Do nietypowych objawów jaskry należą: poranne bóle głowy o dużym natężeniu często przechodzące w bóle migrenowe. Dochodzi do pogorszenia jakości i ostrości widzenia. W polu widzenia mogą się pojawić tęczowe plamki, które z czasem powiększają się. Mogą występować: zawroty głowy, mdłości, a nawet zaburzenia równowagi. Następuje częściowa utrata pola widzenia, a gdy dojdzie do zaniku nerwu wzrokowego, pojawia się całkowita utrata wzroku. Do głównych przyczyn jaskry należy wzrost ciśnienia ocznego oraz niedokrwienie nerwu wzrokowego. Istnieje kilka odmian klinicznych jaskry, różnią się one: objawami, czynnikami wywołującymi, a także rokowaniem. Najbardziej niebezpieczną odmianą jaskry jest jaskra z wąskim kątem przesączania. Bardzo ważne jest wykrycie choroby na wczesnym etapie jej rozwoju i jak najszybsze zastosowanie leczenia.
• Choroby nerwu wzrokowego – do chorób nerwu wzrokowego należy m.in. zapalenie nerwu wzrokowego. Charakterystyczne objawy to: zaburzenia ostrości wzroku, upośledzenie widzenia barw, zmiany w polu widzenia, brak reakcji na światło, odczuwany ból przy ucisku na gałkę oczną lub nawet przy jej poruszaniu. Objawy takie wymagają jak najszybszej konsultacji okulistycznej, ponieważ może dojść do zaniku nerwu wzrokowego i trwałego uszkodzenia wzroku. Zapalenie nerwu wzrokowego występuje najczęściej w przebiegu: chorób zakaźnych, neurologicznych – (stwardnienie rozsiane), reumatycznych, w cukrzycy, w zatruciach – np. alkoholem metylowym.
• Choroby siatkówki – takie jak retinopatia cukrzycowa czy AMD. Do chorób siatkówki należy też m.in. odwarstwienie siatkówki. Charakterystyczne objawy to: widzenie błysków, mętów lub mgły a także pojawienie się tzw. zasłony ograniczającej pole widzenia. Do odwarstwienia siatkówki może dojść po przebytym urazie oka lub głowy, po przebytych operacjach zaćmy, a także u osób z wysoką krótkowzrocznością powyżej -6D i u tych, u których odwarstwienie występuje wśród członków rodziny. Występuje ono między 40. a 70. rokiem życia.
• Choroby neurologiczne, takie jak np. guzy wewnątrzczaszkowe lub migrena.
• Bóle głowy nieznanego pochodzenia;
• Cukrzyca.

Jak przygotować się do badania pola widzenia?

Badanie pola widzenia nie wymaga od pacjenta żadnych specjalnych przygotowań. Warto jednak na badanie przyjść w pełni wypoczętym, ponieważ wymaga ono współpracy osoby badanej z lekarzem.

Jeśli nosisz okulary korekcyjne powinieneś zabrać je ze sobą na badanie.

Jak interpretować wyniki badania pola widzenia?

Wyniki badania pola widzenia mogą być przedstawione na różne sposoby:

• w formie graficznej przedstawiającej pole widzenia za pomocą dziewięciu stopni szarości;
• w formie wydruku cyfrowego podającego wartości progowe czułości siatkówki w decybelach;
• w formie wydruku z zastosowaniem symboli graficznych (kwadratów) o wzrastającym stopniu zacienienia;

• w formie krzywej Bebiego.

Interpretacji wyników badania pola widzenia dokonuje lekarz, który je przeprowadzał. Na podstawie lokalizacji ubytków pola widzenia można podejrzewać, które struktury uległy uszkodzeniu:

• ubytki obwodowe mogą świadczyć o dysfunkcji siatkówki lub nerwu wzrokowego; występują także np. w jaskrze (tzw. widzenie tunelowe);
• ubytki centralne sugerują nieprawidłowe funkcjonowanie plamki żółtej lub siatkówki;
• skotoma, czyli obecność lokalnych plam w polu widzenia, może świadczyć o zapaleniu nerwu wzrokowego lub migrenie;
• hemianopsja, czyli utrata widzenia w jednej połowie pola widzenia, może świadczyć o uszkodzeniu mózgu np. w wyniku udaru.