Latające kleszcze – czy są groźne? Jakie są objawy ugryzienia i jak je leczyć?

Jak wyglądają latające kleszcze?

Prawidłowa nazwa „latających kleszczy” to strzyżak sarni lub strzyżak jeleni (Lipoptena cervi). Ten niewielki owad o wielkości około 5 mm należy do rzędu muchówek. Ciało strzyżaków ma kolor brunatny, jest spłaszczone i bogate w liczne szczecinki. Ich charakterystyczną cechą są stosunkowo długie skrzydła, które służą owadom do aktywnego przemieszczania się. W momencie znalezienia żywiciela skrzydła przestają być potrzebne i są odrzucane. W wyglądzie strzyżaków uwagę zwracają także 3 pary masywnych odnóży, zakończonych pazurkami.

Jak odróżnić strzyżaka jeleniego od kleszcza?

Wbrew nazwie zwyczajowej strzyżaki jelenie w niczym nie przypominają prawdziwych kleszczy . Warto pamiętać, że są to 2 zupełnie odrębne grupy zwierząt: kleszcze to pajęczaki natomiast strzyżaki należą do owadów.

Różnicę tę można uchwycić na pierwszy rzut oka ponieważ kleszcze mają 4 pary odnóży, natomiast strzyżaki jedynie 3. W odróżnieniu od kleszczy strzyżaki są również znacznie mniej niebezpieczne, nie przenoszą boreliozy , choć ich ugryzienia mogą być wyjątkowo dokuczliwe, swędzące i wywołać reakcję alergiczną. Ostatecznie są jednak zupełnie niegroźne dla człowieka.

Kleszcze i strzyżaki poszukują swojego żywiciela również w zupełnie odmienny sposób. Kleszcze czatują na ofiarę na liściach traw lub niewielkich drzewach, a przy potrąceniu biernie na nią spadają. Natomiast strzyżaki sarnie aktywnie poszukują potencjalnego żywiciela używając skrzydeł, które w późniejszym okresie wtórnie tracą.

Gdzie można spotkać latające kleszcze?

„Latające kleszcze” występują pospolicie w większości krajów Europy, gatunek ten został też zaintrodukowany do Stanów Zjednoczonych.

W Polsce strzyżaki spotykane są na terenie całego kraju, szczególnie w lasach i na ich obrzeżach. Najbardziej sprzyjającym okresem rozmnażania tych owadów jest lato, jednak w sprzyjających warunkach i cieplejszym klimacie mogą żerować nawet do października.

Głównym żywicielem strzyżaków są leśne zwierzęta: sarny, łosie, jelenie lub borsuki. Jeśli jednak człowiek pozostaje przez dłuższy czas w ich naturalnym środowisku (np. podczas grzybobrania lub pikniku) może również zostać pokąsany.

Krew żywiciela jest niezbędna strzyżakom do przeprowadzenia cyklu rozwojowego. Owady te są jajożyworodne, a po kopulacji przyczepiają się do swojej ofiary i składają na niej larwy. Larwy rosnąc spadają na ziemię, gdzie dojrzewają i w kolejnym sezonie stają się dorosłymi strzyżakami. Dla strzyżaków człowiek jest jednak zwykle żywicielem pośrednim, co oznacza, że nie składają na nim larw, jedynie pożywiają przed znalezieniem nowej ofiary.

Czy latający kleszcz jest groźny?

Latające kleszcze mogą atakować całym rojem i wchodzić do wszystkich dostępnych otworów i zakamarków ciała: do oczu, uszu lub nosa. Kiedy przyczepią się do owłosionej skóry (np. na głowie) może być trudno je usunąć.

Objawy ugryzienia strzyżaków są zauważalne zwykle dopiero na drugi dzień. Miejsce ukąszenia zaczyna intensywnie swędzieć, pojawia się ból, a na skórze pojawia się często wypukła grudka świadcząca o miejscowym stanie zapalnym.

Powstała wypukłość może utrzymywać się od 2 tygodni do nawet kilku miesięcy lub roku. U osób wrażliwszych ugryzienie strzyżaków może również prowadzić do wystąpienia reakcji alergicznej w postaci silnego zaczerwienienia skóry (tzw. rumienia) utrzymującego się przez dłuższy czas. Ich ukąszenia mogą być niebezpieczne dla małych dzieci cierpiących na alergię, u których mogą wystąpić nawet problemy z oddychaniem.

Strzyżaki przenoszą bakterie powodujące zakażenia skórne i inne choroby utrudniające gojenie ranki. Nie wykazano jednak, że owady te mogą przenosić krętki boreliozy, podobnie jak kleszcze.

Leczenie ugryzień strzyżaków opiera się głównie na stosowaniu maści przeciwhistaminowych i łagodzących skutki podrażnienia skóry.

Czego nie lubią strzyżaki?

Wybierając się na wycieczkę do lasu lub jego rejony warto zadbać o profilaktykę, aby zapobiec przykrym ugryzieniom. Na rynku dostępnych jest wiele preparatów – repelentów w formie rozpylaczy, maści lub plastrów, zarówno naturalnych jak i chemicznych.

Jednym z najskuteczniejszych związków, który odstrasza zarówno komary, kleszcze, meszki, jak i strzyżaki, jest DEET (N,N-dietylo-m-toluamid). Jego działanie polega na zaburzaniu zmysłu węchu owadów, które tracą zdolność wyczuwania potu potencjalnej ofiary. Innymi słowy, tak jak długo utrzymuje się działanie specyfiku (w przy wyższych stężeniach nawet do 12 godzin), stajemy się dla pasożytów „niewidzialni”.

Niestety, środki zawierające DEET mogą być szkodliwe dla dzieci i kobiet w ciąży. Strzyżaki sarnie, podobnie jak większość leśnych pasożytów, nie lubią także zapachów naturalnych olejków eterycznych. Są to m.in.: olejek goździkowy, eukaliptusowy, olejek z mięty pieprzowej, olejek lawendowy. Odpowiednio rozcieńczone olejki eteryczne mogą być znacznie bezpieczniejszym, skutecznym składnikiem preparatów odstraszających kleszcze.

Dodatkowo, należy pamiętać, żeby zadbać o odpowiednie ubranie chroniące przed nieproszonymi gośćmi: bluzkach i spodniach z długim rękawem, unikaniu głębokich dekoltów. Owady nie lubią również jasnych tkanin oraz śliskiego materiału.