Wampiryzm psychiczny to potoczna nazwa psychologicznego zjawiska, polegającego na manipulowaniu emocjami ludzi poprzez próby dominacji i kontroli, albo wchodzenie w rolę ofiary i wykorzystywaniu wywołanego w ten sposób uczucia litości. Wampirami psychologicznymi są najczęściej osoby o niskiej samoocenie lub cierpiące na depresję.
Wampir energetyczny – kto to? Jak go rozpoznać i jak się bronić?
Spis treści
Kim jest wampir energetyczny?
Większość ludzi miało kontakt z osobami, które w tajemniczy sposób pozbawiają innych energii, radości życia i poczucia własnej wartości. Osoby takie manipulują uczuciami, stosują szantaż emocjonalny. Są często tak wytrawnymi graczami, że inni często nie mają świadomości tego, co się wokół nich dzieje i nie umieją się temu przeciwstawić.
Wampiry energetyczne szukają ofiary, która spełni ich narcystyczne oczekiwania. Najczęściej więc ofiarami wampirów energetycznych (inne synonimiczne nazwy to wampiry emocjonalne lub wampiry psychiczne) padają osoby wrażliwe, empatyczne, skłonne do pomagania innym.
Eric Berne w swoim bestsellerze pt. „W co grają ludzie” stwierdził, że gry psychologiczne są nieodłącznym elementem komunikacji międzyludzkiej. Według Berne’a, aby przeżyć, wszyscy potrzebujemy uwagi innych, czyli tzw. „głasków” (słów, gestów, kontaktu wzrokowego) pozytywnych, albo – gdy tych zabraknie – negatywnych. Najgorszą karą jest bycie niewidzialnym dla innych, izolacja, np. zamykanie więźniów w pojedynczych celach, bez możliwości kontaktu z innymi uważa się za tortury.
Każdy człowiek ma inne zapotrzebowanie na „głaski” (jeśli większe, zostaje np. aktorem), ale aby przeżyć, wszyscy potrzebujemy uwagi ze strony innych.
„By przeżyć potrzeba nam czterech uścisków dziennie. By zachować zdrowie – ośmiu. By się rozwijać, potrzebujemy dwunastu uścisków każdego dnia” – twierdzi amerykańska terapeutka Virginia Satir.
Wampiryzm energetyczny – przyczyny
Osoby zwane wampirami emocjonalnymi zdobywają uwagę innych poprzez próby siłowego wymuszenia, czyli dysfunkcjonalnego wzorca zaspokajania potrzeb, wyniesionego najczęściej z domu rodzinnego.
„Niegrzeczne dziecko” otrzymujące za mało zainteresowania i miłości ze strony dorosłych może nauczyć się, że jest w stanie pozyskiwać ich uwagę wtedy, kiedy jest nieposłuszne, sprawia problemy, albo kiedy jest smutne i nieszczęśliwe. W ten sposób uczy się manipulować otoczeniem. W oparciu o ten wzorzec kształtuje się osobowość niedojrzała. W dorosłym życiu osoba taka będzie stosowała te same sposoby zdobywania uwagi.
Wampir emocjonalny traktuje ludzi instrumentalnie. Odczuwa wewnętrzną pustkę, więc tworzy relacje w taki sposób, żeby uzależnić innych od siebie. Nie potrafi obdarzyć partnera dojrzałym uczuciem. Zaburzone relacje charakteryzują się tym, że wampir emocjonalny nie tylko nie szanuje, ale i nie wyczuwa granic drugiej osoby. Wiecznie żąda wsparcia dla siebie, ale sam nie umie go dać drugiej osobie. W relacji skupia się wyłącznie na sobie, nie jest zdolny do empatii i przyjmuje postawę roszczeniową. Świat musi kręcić się wokół niego.
Strategie stosowane przez wampira emocjonalnego
Jak rozpoznać wampira energetycznego? Najostrzejszą forma gry jest stosowanie przemocy psychicznej poprzez tyranizowanie, upokarzanie i zastraszanie otoczenia. Dominacja fizyczna i psychiczna stosowana jest często w relacjach szef – podwładny, ale także rodzic – dziecko i w relacji małżeńskiej. Poprzez groźby, upokarzanie i manipulowanie poczuciem winy wampiry energetyczne pochłaniają i odbierają energię życiową innym. Przejmowanie władzy i kontroli nad drugim człowiekiem powoduje chwilową poprawę samopoczucia oprawcy, daje mu poczucie siły i znaczenia.
Wampiry energetyczne podporządkowują sobie ludzi również poprzez wyszukiwanie ich słabości. „Śledczy” kontroluje intymny świat innych ludzi, by znaleźć ich słaby punkt. Osoba kontrolowana stara się zadowolić prześladowcę, by zmniejszyć krytykę i w ten sposób również przekazuje mu energię.
Kolejną strategią obliczoną na pozyskiwanie energii od innych ludzi jest ukrywanie przed nimi swoich myśli i uczuć. Prezentowanie siebie jako osobę zagadkową i tajemniczą zmusza innych do ciągłego zastanawiania się nad tym, jakie są prawdziwe intencje danej jednostki, jej uczucia. Dochodzi więc do próby „rozszyfrowania jej”, czyli w efekcie do skupiania na niej swojej uwagi.
Biernym sposobem pozyskiwania energii jest przyjmowanie pozy ofiary i stosowanie szantażu emocjonalnego. Osoba taka ustawiczne narzeka na swój los, aby wzbudzić w innych chęć pomocy lub poczucie winy. Tworzy melodramaty i chaos wokół siebie oraz obwinia innych za swoje niepowodzenia. Oczekuje od otoczenia poświęcenia jej całkowitej uwagi. Lubi, gdy ludzie wokół niej odczuwają negatywne emocje – złość, żal, smutek.
Ludzie, którzy wpadli w sidła szantażysty uczuciowego, często doznają fizycznego uczucia osłabienia, „wypompowania energii”.
Miałam pacjentkę, którą regularnie odwiedzała kuzynka mieszkająca w innym mieście. Zacytuję fragment jej wypowiedzi, ponieważ przykład ten obrazuje opisane przeze mnie strategie.
„Po wizycie Anki przez kilka dni nie miałam siły się podnieść. Całymi dniami narzekała na wszystko: na pogodę «za zimno» albo «za ciepło», na zły los: «zamiast wygrzewać się na plaży pod palmą, muszę spędzać wakacje u ciebie». Chciała, żebym ją woziła samochodem, a podczas jazdy ciągle słyszałam, ze jestem fatalnym kierowcą i ona boi się ze mną jeździć. Kiedy byłam na tyle zmęczona, że przestałam reagować na jej żądania, demonstrowała złe humory, chodziła zła i nadąsana. Krytykowała sposób, w jaki wychowuję syna, wytykała jego i moje wady. Kiedy poczuła, że przesadziła, nagle zmieniała się o 180 stopni, opowiadała mi jak bardzo jest bardzo nieszczęśliwa, chora samotna, bo nikt jej nie kocha. Jakie to szczęście, że w końcu wyjechała. Teraz czuje się trochę lepiej, ale nadal jestem wyczerpana i rozdrażniona. Wzięłam urlop na czas wizyty Anki, ale była to parodia wypoczynku”.
Jak się bronić przed wampirem energetycznym?
Przed wampirami emocjonalnymi należy się bronić, ponieważ efekty ich działań mogą być dla nas wycieńczające i rozpraszające. Tacy ludzie zabierają nasz czas i wymagają ciągłej uwagi, nic nie dając w zamian.
Pomocne jest zwracanie uwagi na to, co dzieje się wokół nas i świadomość, że nikt nie ma prawa żądać od nas, żebyśmy brali na siebie jego kłopoty i słabości.
Najlepszymi sposobami radzenia sobie z wampirami energetycznymi są:
- wykluczenie ich ze swojego życia;
- asertywne reagowanie, czyli szczere i uczciwe wyrażenie swoich myśli emocji, np. „nie chcę zajmować się tylko tobą”;
- rozbrajanie manipulacji poprzez demaskowanie gier, np. „to, że czujesz się biedna i skrzywdzona, nie zwalnia cię z codziennych obowiązków, konieczności zarabiania, opieki nad starzejącymi się rodzicami” itp.
Ofiarami manipulatorów psychicznych padają najczęściej osoby, które przeszły podobny trening w dzieciństwie, np. ich rodzice angażowali je w swoje sprawy i „dorosłe” problemy. Dzieci takich emocjonalnie niedojrzałych rodziców czuja się wtedy w szczególny sposób dowartościowane, ważne dla rodzica poprzez uczestniczenie w trudnych aspektach jego życia. W wieku dorosłym nadal chętnie pełnią rolę wybawców i pocieszycieli, angażując się w problemy innych. Zarówno prześladowca jak i ofiara mają problem z wytyczaniem granic emocjonalnych.
Wampiryzm psychiczny w aspekcie społeczno-kulturowym
W ostatnich latach narodziła się w pop kulturze nowa postać –celebryta, której najbardziej charakterystyczną cechą jest bycie „znaną z tego, że jest znana”.
Osoby takie karmią się psychicznie zainteresowaniem i uwagą innych na zasadzie: „niech mówią co chcą, byleby mówili” i wkładają w to wiele energii i wysiłku, poprzez m.in. budowanie kontrowersyjnych wypowiedzi i noszenie niekonwencjonalnych strojów, uczestniczenie w skandalach obyczajowych, pozyskując w ten sposób energię, stopniowo coraz bardziej uzależniając się od sławy i popularności.
Skutki takiej formy pozyskania energii są mniej szkodliwe niż w przypadku manipulacji pojedynczymi osobami, ponieważ następuje tu wymiana. Świat karmi się plotką, na czym zarabiają sprzedawcy tabloidowych dzienników, a celebryci wydatkują dużo energii, aby zdobyć zainteresowanie, płacąc za to wysoką cenę poprzez wystawianie się na krytykę i ataki ze strony publiczności.
Etyka w stosunkach z ludźmi
Czym jest etyczne postępowanie w relacjach z ludźmi, będące przeciwieństwem manipulacji i gier psychologicznych? Ważne jest, aby w uczciwy sposób przekazać sobie jak najwięcej informacji, na temat tego, co czujemy i czego potrzebujemy.
W kontakcie z dziećmi najgorsze jest pozbawianie ich energii pod pozorem korygowania ich wad, czyli stosowanie gier kontroli. Dzieci powinny brać udział w rozmowach, zwłaszcza kiedy te rozmowy ich dotyczą. Ważne jest poświęcanie im uwagi i mówienie prawdy, oczywiście w zrozumiałym dla nich języku. Wtedy nie mają potrzeby udawania i wymuszania uwagi.
Uczciwe związki to takie, w których ludzie potrafią się w pełni odsłonić, wyjaśnić, dlaczego postępują tak, jak postępują. Mamy wtedy możliwość poznać prawdziwe oblicze partnera, odrzucić fantazje i idealizacje.
Opublikowano: 11.09.2013;
aktualizacja: 07.04.2023
Oceń:
4.7
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Aleksandra Kijewska
Psycholog
Jestem psychologiem. Ukończyłam UAM w Poznaniu ze specjalnością psychologia kliniczna. Doświadczenie zawodowe zdobywałam pracując w Ośrodku Psychoterapii w Poznaniu, a następnie współpracując ze szpitalem Wojewódzkim w Koszalinie i z Gdańską Wyższą Szkołą Humanistyczną prowadząc zajęcia dla studentów. Mam prywatną praktykę – Gabinet Psychoterapii w Koszalinie. Udzielam konsultacji psychologicznych oraz prowadzę terapię indywidualną, rodzinną i terapię par. Specjalizuję się w leczeniu zaburzeń lękowych i zaburzeń nerwicowych. Pomagam w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych wynikających z sytuacji kryzysowych występujących na różnych etapach życia. W swojej pracy łączę podejście ericksonowskie i poznawczo behawioralne.
282
Komentarze i opinie (4)
opublikowany 17.01.2019
opublikowany 04.01.2024
opublikowany 01.05.2019
opublikowany 11.03.2023