Ból podczas stosunku – dyspareunia
Ból podczas stosunku określany jest jako dyspareunia. Jest często pojawiającym się objawem nie zawsze świadczącym o obecności choroby. Przyczyny bólu przy stosunku są bardzo zróżnicowane i obejmują podrażnienia mechaniczne, choroby zapalne, nowotworowe, zaburzenia endokrynologiczne oraz problemy natury psychicznej. Aby ustalić, dlaczego stosunki są bolesne, zawsze konieczna jest wizyta u lekarza.
Niezależnie od przyczyny ból w czasie stosunku stanowi poważny problem, który znacznie pogarsza jakość życia dotkniętych nim kobiet. Stan ten nigdy nie powinien być zbagatelizowany i zawsze powinien doprowadzić do wizyty u ginekologa, w celu wykluczenia chorób okolic intymnych. Każda kobieta ma inny próg bólu, a kontakt z odpowiednim specjalistą niemal zawsze pozwala usunąć przyczyny dyskomfortu.
Potencjalne przyczyny bólu w trakcie współżycia to:
- suchość pochwy – spowodowana zarówno lekami, jak i trwająca w okresie menopauzy,
- zapalenie szyjki macicy,
- infekcje pochwy,
- infekcje układu moczowego,
- endometrioza.
Suchość pochwy – przyczyna bólu i pieczenia w czasie stosunku
Niewystarczające nawilżenie ścian pochwy, czyli tzw. zaburzenia lubrykacji, może wywoływać ból i pieczenie podczas stosunku. Przyczyną dolegliwości w tym przypadku jest podrażnienie spowodowane tarciem, prowadzące do powstawania przekrwienia, a czasami nawet nadżerek na ścianie pochwy. Kobiety skarżą się wówczas na ból pochwy podczas stosunku, zwłaszcza przy intensywnym współżyciu. Utrudniona penetracja może wywoływać także ból w czasie współżycia u mężczyzny.
Zaburzenia lubrykacji pojawiają w różnorodnych sytuacjach i są uzależnione od wielu czynników. Do najbardziej z prozaicznych powodów suchości w pochwie należy stan niewystarczającego pobudzenia seksualnego podczas stosunku (brak ochoty na współżycie). To także częsta przyczyna bólu w trakcie stosunku po menopauzie. W tym okresie jajniki zakończyły już swoją funkcję w zakresie prokreacji na co reakcją jest zmniejszenie ilości produkowanych estrogenów (hormony żeńskie) oraz zmiany w obrębie zewnętrznych narządów płciowych. Pochwa ulega obkurczeniu, wargi sromowe zanikowi, a produkcja śluzu wyraźnie się zmniejsza nawet pod wpływem dużej ilości bodźców erogennych. W obu tych przypadkach bardzo pomocna jest przedłużona gra wstępna lub zastosowania szeroko dostępnych na rynku żeli intymnych lub lubrykantów.
Suchość pochwy i ból przy stosunku u dziewcząt i młodych kobiet może być sygnałem obniżenia stężanie krążących we krwi estrogenów. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku zespołu policystycznych jajników, chorób wątroby, zaburzeń miesiączkowania, chorób przysadki mózgowej oraz w niektórych chorobach genetycznych. Stanów tych nie wolno bagatelizować i powinny podlegać uważnej kontroli lekarskiej.
Co wywołuje ból pochwy i podbrzusza przy stosunku?
Częstym powodem konsultacji ginekologicznych jest ból podbrzusza podczas stosunku oraz ból w podbrzuszu po współżyciu. Czynnikiem wywołującym dolegliwości może być w tym wypadku zapalenie pochwy i warg sromowych, np. w postaci zakażenia grzybiczego. Bolesnym stosunkom towarzyszą wówczas upławy oraz swędzenie i pieczenie pochwy. Ból w wielu przypadkach wskazuje na zakażenie cewki moczowej. Przyczyną są przede wszystkim bakterie obecne fizjologicznie w przewodzie pokarmowym, które z powodu nieprawidłowej higieny okolic narządów płciowych przedostają się do dróg moczowych wywołując zapalenie. Inne drobnoustroje przedostają się do cewki z pochwy objętej infekcją. Ból podczas stosunku i oddawania moczu bywa oznaką zapalenia pęcherza moczowego.
Zakażenia pochwy skutkujące bólem podczas stosunku w podbrzuszu najczęściej wywołują chlamydie i gonokoki (te ostatnie są przyczyną rzeżączki). Bakterie te przenoszone są drogą płciową (częściej) oraz przez kontakty z przedmiotami osobistymi osób zakażonych np. wspólne ręczniki (rzadziej). Infekcja taka przebiega z obecnością świądu, pieczenia bólu i upławów, czyli okresowo wydostających się z pochwy porcji wydzieliny, która może być ropna lub nie. Do najczęstszych niebakteryjnych sprawców zapalenia pochwy należy rzęsistek pochwowy.
Bolesny stosunek wywołany nadżerką
Poza infekcjami dróg moczowych i pochwy, ból w trakcie stosunku może być spowodowany również zapaleniem szyjki macicy. W odróżnieniu od poprzednich najczęściej nie jest ono następstwem infekcji, czyli nie jest wywołane przez działanie żadnego drobnoustroju. Powodem jej powstawania jest tak zwana ektopia, czyli pojawienie się na powierzchni tarczy szyjki macicy nabłonka charakterystycznego dla jej kanału.
Sytuacja ta sama w sobie nie wywołuje żadnych negatywnych następstw i według wielu ginekologów nie wymaga leczenia. Nie jest również czynnikiem ryzyka raka szyjki macicy, choć przekonanie to jest szeroko rozpowszechnione w społeczeństwie, również wśród lekarzy. Należy jednak zwrócić uwagę, iż choć ektopia (przez pacjentki określana jako nadżerka) nie predysponuje do rozwoju wspomnianych schorzeń to powstają one prawie wyłącznie na jej podłożu.
W przypadku raka szyjki macicy jak i innych nowotworów tej okolicy ból podczas stosunku również jest obecny, ale pojawia się dopiero w późnym stadium zaawansowania choroby. W niektórych przypadkach, kiedy kobieta nie korzysta regularnie z badań przesiewowych umożliwiających wczesne wykrycie raka szyjki macicy ból jest niestety jednym z pierwszych objawów sugerujących obecność choroby.
Endometrioza a ból przy stosunku
Endometrioza jest stanem, w którym nabłonek pokrywający wnętrze jamy macicy (tzw. endometrium) występuje w innych miejscach w organizmie. Jej obecność może wiązać się z występowaniem bolesnych kontaktów seksualnych. Najczęściej występuje w otrzewnej, ale może pojawiać się również w jajnikach, pochwie, na szyjce macicy, w narządach jamy brzusznej lub w innych odległych lokalizacjach.
Pomimo, iż teorii na temat mechanizmu powstawania endometriozy jest wiele, żadna nie została do końca potwierdzona. Występująca w nieprawidłowej lokalizacji tkanka endometrium również podlega działaniom hormonów płciowych, przez co może krwawić, a także boleć. Leczenie i diagnostyka tego schorzenia jest obecnie jednym z głównych problemów współczesnej ginekologii. Endometrioza może być uwidoczniona przy pomocy aparatu ultrasonograficznego (USG), jednak może ona przypominać wiele innych schorzeń i ostateczne i stuprocentowe potwierdzenie może być uzyskane tylko podczas laparoskopii ginekologicznej.
Jest to badanie inwazyjne, w trakcie którego przez drobne otwory w brzuchu wprowadza się kamerę i narzędzie do wnętrza jamy brzusznej. W trakcie laparoskopii, po stwierdzeniu obecności endometriozy można od razu wyciąć zmiany i oddać je do badania histopatologicznego. W mniej zaawansowanych przypadkach próbuje się terapii farmakologicznej, jednak nie da się w ten sposób wyleczyć endometriozy, a jedynie złagodzić jej objawy, np. w postaci bólu podczas współżycia. Niestety nawet po zabiegu laparoskopowym, wycięte ogniska endometriozy nawracają, mogąc powodować zrosty.
Ból w trakcie współżycia przy zaburzeniach psychicznych
Ból podczas stosunku nie musi stanowić objawy chorób dróg rodnych, może pojawić się jedynie jako następstwo zaburzeń psychicznych. Obawa przed bólem podczas współżycia, zwłaszcza przed pierwszym stosunkiem, stres oraz trudne przeżycia emocjonalne mogą oddziaływać na kobietę na tyle silnie, że pojawiający się ból może znacznie utrudnić, a nawet uniemożliwić odbycie stosunku.
Tego rodzaju obaw nie należy utożsamiać z chorobą psychiczną. W wielu przypadkach dolegliwości ustępują wraz z kolejnymi stosunkami. O wszystkich swoich niepokojach warto rozmawiać z partnerem. Pozwoli to na stworzenie między kochankami więzi nie tylko fizycznej, ale także emocjonalnej. Warto rozpocząć współżycie od dłuższej gry wstępnej. Pośpiech w tych przypadkach działa jedynie na niekorzyść obojga partnerów. W bardziej skomplikowanych sytuacjach problem powinna rozwiązać wizyta u seksuologa, psychologa lub psychoterapeuty.
