Wodonercze można ująć jako powikłanie procesów chorobowych toczących się w drogach moczowych poniżej nerek czyli w moczowodach, pęcherzu moczowym czy cewce moczowej. Jeśli choroba utrudnia odpływ moczu, wówczas prawdopodobnie dojdzie do jednostronnego bądź obustronnego poszerzenia struktur w nerkach.
Wodonercze – jak leczyć zastój moczu w nerce?
Spis treści
Budowa nerki
Aby zrozumieć istotę zjawiska jakim jest wodonercze należałoby poznać budowę nerki. Nerki są parzystymi narządami miąższowymi, znajdującymi się w jamie brzusznej po obu stronach kręgosłupa. Lewa nerka znajduje się nieco wyżej niż prawa. Są jednak w pewnym stopniu ruchome przy zmianach pozycji ciała. Wyżej znajdują się gdy leżymy, niżej w trakcie stania. Ich kształt można określić jako fasolkowaty. Rozmiary są stosunkowo niewielkie bowiem długość wynosi około 10 – 12cm, wymiar poprzeczny 5 – 6 cm, a grubość to zaledwie 3 – 4 cm. Ich masa mieści się między 120 a 200g. Przecinając podłużnie nerkę zauważa się występowanie dwóch warstw: kory oraz rdzenia nerki.
Do wnęki znajdującej się w nerce dociera tętnica nerkowa wraz ze splotem nerwowym, a uchodzi z niej żyła nerkowa oraz moczowód. Tętnica nerkowa rozdziela się na coraz mniejsze naczynia, które w dalszej kolejności tworzą kłębuszek nerkowy będący elementem nefronu. Podstawową jednostką strukturalną, z której składa się miąższ nerki, a zarazem podstawowym elementem funkcjonalnym jest właśnie nefron. Składa się on z kłębuszka nerkowego, do którego wchodzi tętniczka tzw. tętnica wstępująca. Krew przepływająca przez sieć małych naczyń, na które rozdziela się tętniczka jest filtrowana. Oczyszczona krew uchodzi z kłębuszka do tętnicy zstępującej. Wszystko to, co zostało odfiltrowane w kłębuszku z krwi, płynie dalej kanalikami, w których dochodzi do odzyskiwania wody, wymiany jonów oraz odpowiedniego zagęszczania. Końcowym produktem jest mocz ostateczny, który przez miedniczkę nerkową znajdującą się we wnęce dostaje się do moczowodu, spływa do pęcherza, a następnie do cewki moczowej, przez którą jest wydalany.
Wrodzone przyczyny wodonercza
Przyczyny powstania wodonercza możemy podzielić na wrodzone jak i nabyte.
Do przyczyn wrodzonych należą:
- zwężenie w złączu miedniczkowo-moczowodowym, jest to tzw. przeszkoda podmiedniczkowa,
- zwężenie proksymalnego odcinka moczowodu (czyli fragmentu moczowodu znajdującego się bliżej nerki),
- odpływanie wsteczne moczu z pęcherza do moczowodu w dużym nasileniu, jest to tzw. refluks pęcherzowo-moczowodowy,
- zwężenie szyi pęcherza moczowego – jest to miejsce, w którym pęcherz moczowy zwęża się, a następnie przechodzi w cewkę moczową.
Nabyte przyczyny wodonercza
Przyczyny nabyte to:
- kamienie znajdujące się w miedniczce nerkowej, moczowodzie bądź w pęcherzu moczowym,
- skrzepy krwi zamykające światło moczowodu,
- guzy nowotworowe miedniczki nerkowej, moczowodu, pęcherza moczowego i cewki moczowej,
- rak oraz łagodny rozrost gruczołu krokowego u mężczyzn,
- nowotwory narządu rodnego (rak szyjki macicy),
- wypadanie narządu rodnego,
- zmiany nowotworowe znajdujące się w przestrzeni zaotrzewnowej, w której znajdują się również nerki,
- rozmaite zapalenia cewki moczowej, pęcherza moczowego bądź gruczołu krokowego,
- choroby przewodu pokarmowego jak np. choroba Leśniowskiego-Crohna,
- tętniak aorty oraz tętnic biodrowych,
- ciąża,
- zaburzenia czynnościowe (neurogenne) dróg moczowych w postaci zatrzymania moczu bądź niepełnego opróżniania pęcherza moczowego.
Utrudnione oddawanie i przepływ moczu
Gdy u pacjenta występuje utrudnienie oddawania moczu, najczęściej w przebiegu którejś z powyższych chorób, można się spodziewać, że nerka w szybkim czasie będzie wyłączona ze swojej funkcji. Tak się jednak nie dzieje. Istnieje bowiem ciekawe zjawisko, w którym to mocz jest zwrotnie wchłaniany przez cewki oraz tkankę śródmiąższową nerki, a następnie siecią naczyń żylnych oraz chłonnych jest przekazywany do drugiej nerki, która jeśli nie posiada na swojej drodze przeszkód, może wydalić mocz.
Pomimo, iż druga nerka jest w stanie odciążyć w pewien sposób tę, która ma na swojej drodze utrudnienie przepływu moczu, to zachodzą w niej zmiany związane ze wzrostem ciśnienia w obrębie tego narządu. Następuje poszerzenie zarówno miedniczki, jak i kielichów nerkowych. W początkowym etapie następuje też przerost błony mięśniowej miedniczki, potem jednak mięśniówka ulega stopniowemu zanikowi. Następnie dochodzi do zaniku miąższu nerki oraz ucisku na naczynia znajdujące się w jej rdzeniu. Efektem tego są zaburzenia w zagęszczaniu moczu. W następstwie tych zmian uruchomiona zostaje reakcja zapalna w tkance śródmiąższowej, która prowadzi do włóknienia, które jest już procesem nieodwracalnym.
Objawy wodonercza
W zależności od umiejscowienia przeszkody w wyprowadzaniu moczu, oraz od tego czy powstała ona nagle czy stopniowo, objawy wodonercza mogą być różnorako nasilone. W ostrej niedrożności dróg wyprowadzających mocz mamy do czynienia z bólem w okolicy lędźwiowej, który promieniuje wzdłuż moczowodu. Jeśli przyczyną niedrożności są kamienie w moczowodzie, to dołączają się objawy kolki nerkowej.
Rozumiemy pod tym pojęciem bardzo silne bóle w okolicy lędźwiowej. Pacjent nie potrafi znaleźć dla siebie dogodnej pozycji, aby uśmierzyć ból. Do tego dołączają się objawy żołądkowo – jelitowe pod postacią mdłości, wymiotów oraz wzdęcia brzucha. Wodonercze umiejscowione z jednej strony może osiągać dość spore rozmiary, jednak przez dłuższy czas ze względu na wspomniane, zbawienne działanie drugiej nerki, pozostaje bezobjawowe.
Oczywiście w przypadku obustronnego wodonercza objawy pojawiają się szybciej i jest to wpierw trudność w zagęszczaniu moczu, której objawem jest częste oddawanie moczu (poliuria) oraz nocne oddawanie moczu (nocturia). Jeśli natomiast występuje obustronne, całkowite zamknięcie dróg moczowych występuje bezmocz (anuria), ewentualnie skąpomocz (oligouria). Ponadto pacjenci z wodonerczem często cierpią również na nadciśnienie.
Leczenie wodonercza
Leczenie wodonercza jest oczywiście ściśle uzależnione od przyczyny jego powstania. Jeśli jest to wodonercze wrodzone, a zatem występuje przeszkoda anatomiczna, konieczne jest w zdecydowanej większości przypadków leczenie chirurgiczne. Polega ono na wycięciu zwężonego fragmentu, dokonaniu plastyki poszerzonej miedniczki nerkowej oraz zespoleniu dróg moczowych. W skrajnych przypadkach wodonercza jedynym wyjściem może okazać się całkowite usunięcie nerki.
Gdy mamy natomiast do czynienia z nabytymi przyczynami wodonercza, którymi najczęściej są kamienie dróg moczowych, zwężenia po przebytym stanie zapalnym dróg moczowych czy nowotwory dróg moczowych, ewentualnie układu rodnego u kobiet, leczenie jest wówczas związane bezpośrednio z przyczyną. Więc w przypadku kamieni, będzie to usunięcie złogu. Najczęściej wykorzystywaną metodą jest litotrypsja czyli zabieg polegający na kruszeniu kamieni nerkowych i moczowodowych falami uderzeniowymi generowanymi pozaustrojowo. Istnieją też metody bardziej inwazyjne w postaci leczenia endoskopowego oraz tradycyjnego usuwania operacyjnego. Gdy mamy do czynienia z ostrym czyli szybko postępującym wodonerczem, konieczne jest leczenie w trybie pilnym.
Wodonercze może dawać rozmaite powikłania. Najważniejsze z nich to:
- zakażenie układu moczowego,
- odmiedniczkowe zapalenie nerek,
- kamica nerkowa spowodowana nieprawidłowym zakwaszaniem moczu.
Czytaj również: Przeszczep nerki – wskazania, przeciwwskazania, powikłania
Wodonercze – wypowiedź nefrologa
Zdaniem eksperta
Niedrożność jedno lub dwustronna dróg moczowych powoduje gromadzenie się moczu powyżej przeszkody, czego konsekwencją jest poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego – taki stan nazywa się wodonerczem. Brak szybkiego udrożnienia dróg moczowych zaburza czynność nerek i może doprowadzić nawet do schyłkowej ich niewydolności.
Objawy kliniczne zależą od miejsca i przyczyny niedrożności, jej stopnia (niedrożność całkowita lub częściowa) oraz czasu jej rozwoju (niedrożności ostra bądź przewlekła).
Przyczyny niedrożności górnych dróg moczowych można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne. Wewnętrzne to najczęściej: kamica moczowodowa, skrzepy krwi w moczowodzie, a także jego zwężenie w wyniku procesów zapalanych, martwica brodawek nerkowych (demarkujące brodawki wpadają do moczowodu co zaburza odpływ moczu) oraz zwężenie połączenia moczowodowo-pęcherzowego.
Zewnętrzne przyczyny wynikają z ucisku zewnętrznego, który może być powodowany: przyczynami naczyniowymi (tętniaki uciskające moczowody, krwiaki zaotrzewnowe, guzy w obrębie jamy brzusznej, także te zaotrzewnowe), endometriozą, ropniem okołowyrostkowym, zwłóknieniem zaotrzewnowym, ciążą oraz podwiązaniem moczowodów w czasie zabiegu w obrębie miednicy małej.
Przyczyny niedrożności dolnych dróg moczowych mogą powodować wodonercze obustronne. Pośród nich należy wymienić: te wynikające z patologii cewki moczowej - stulejka, zwężenie np. gonokokowe; kamicę w obrębie cewki, uchyłki lub zastawki, gruczoł krokowy, rozrost łagodny, rak oraz ropień. W samym pęcherzu moczowym może to być: pęcherz neurogenny, dysfunkcja szyi pęcherza, kamica, czy rak. Również urazy miednicy powodujące ucisk na drogi moczowe bądź ich przerwanie mogą być przyczyną wodonercza. Znieczulenie lędźwiowe, choć rzadko, również może być powodem opisywanego zaburzenia.
Opublikowano: 05.02.2014;
aktualizacja: 07.11.2017
Oceń:
4.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marek Rębowski
Lekarz
Absolwent Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. W czasie studiów uczestnik studenckiego koła naukowego z dziedziny chirurgii.Obecnie odbywa staż podyplomowy w Szpitalu Klinicznym NR 1 w Łodzi im. N. Barlickiego. Od wczesnych lat studiów zainteresowany chirurgią oraz pulmonologią. W wolnych chwilach uprawia sporty siłowe, biegi oraz jazdę na rowerze.
130
Komentarze i opinie (0)