Hipodoncja – przyczyny, objawy i leczenie

Marta Filipowska biolog, diagnosta laboratoryjny 10 września 2021

Zapewne każdy rodzic pamięta okres, kiedy z niecierpliwością czekał na pojawienie się pierwszego ząbka swojego dziecka. Potem pojawiały się kolejne mleczaki, aż do wyrośnięcia kompletu 20 sztuk. Zęby mleczne stopniowo zastępowane były uzębieniem stałym – pełne uzębienie stałe człowieka to 32 zęby. Zdarza się jednak, że niektóre zęby nie wyrastają i wcale nie chodzi tu o trzonowce, zwane „zębami mądrości”. Brakujące zęby mogą świadczyć o schorzeniu zwanym hipodoncją, czyli o wrodzonym braku zębów lub agenezją zębów.

Spis treści

Hipodoncja – co to jest?
Inne wady zębowe towarzyszące hipodoncji
Przyczyny hipodoncji
Hipodoncja – jak rozpoznać?
Jak leczy się hipodoncję?

Hipodoncja – co to jest?

Wrodzony brak zębów to najczęstsze zaburzenie rozwojowe zębów. Charakteryzuje się ono brakiem zawiązków zębowych – jednego lub więcej – i częściej obserwuje się je u dorosłych (9%) niż u dzieci. Dotyczyć może zarówno zębów stałych, jak i mlecznych. W przypadku hipodoncji zębów mlecznych zaburzenie utrzymuje się również w przyszłości w uzębieniu stałym.

Ze względu na ilość brakujących zębów wyróżnia się trzy rodzaje zaburzeń:

hipodoncję – brak jednego lub kilku zębów – występuje najczęściej,
oligodoncję – brak większej ilości zębów (co najmniej 6),
anodoncję – zupełny brak zawiązków zębów – występuje bardzo rzadko.

Hipodoncja dotyczy najczęściej drugich dolnych zębów przedtrzonowych. Często też stwierdza się brak górnych siekaczy bocznych. Badania wykazują też z mniejszą częstotliwością występowanie ubytków innych zębów. Braki zębowe często występują symetrycznie po obu stronach szczęk, równie często w szczęce górnej, jak i w dolnej.

Przeczytaj również: Wypadanie zębów mlecznych – jak przebiega, kolejność, zaburzenia

Inne wady zębowe towarzyszące hipodoncji

Wrodzony brak zawiązków zębowych może stanowić izolowane zaburzenie rozwojowe. Bardzo często jednak mamy do czynienia z tzw. hipodoncją zespołową, czyli współistnieniem agenezji zębowej z innymi zespołami chorobowymi. Wskazano ponad 60 chorób, dla których hipodoncja jest cechą charakterystyczną – są to m.in. zespół Downa, dysplazja ektodermalna, rozszczep warg i podniebienia, zespół Turnera i wiele innych.

Hipodoncji często towarzyszą inne anomalie w budowie zębów:

taurodontyzm – pionowe powiększenie komory zęba trzonowego kosztem długości korzenia;
mikrodoncja – występowanie tzw. miniaturowych zębów (o pomniejszonym rozmiarze), często z zaburzeniem kształtu;
makrodoncja – występowanie zębów o zbyt dużym rozmiarze w stosunku do pozostałych;
zaburzenia kształtu, np. zęby stożkowate;
zaburzenia rozwoju szkliwa (hipoplazja).

To też Cię może zainteresować: Jaki wybrać irygator do zębów?

Przyczyny hipodoncji

Istnieje kilka teorii naukowych dotyczących przyczyn zaburzeń rozwojowych zębów. Anomalie zębowe mogą mieć różne pochodzenie. Istnieje kilka teorii naukowych dotyczących przyczyn zaburzeń rozwojowych zębów. Najczęściej mówi się o przyczynach genetycznych i środowiskowych. Wpływ na rozwój zębów mogą mieć zaburzenia unerwienia podczas rozwoju płodowego. Możliwe też, że wrodzone braki w uzębieniu są elementem zmian filogenetycznych – sugeruje się, że w przyszłości człowiek będzie miał naturalnie zmniejszoną ilość zębów, co byłoby ewolucyjną odpowiedzią na zmieniający się sposób odżywiania.

Zobacz też: Co oznacza swędzenie dziąsła lub zęba?

Przyczyny genetyczne

Wrodzone braki w uzębieniu najczęściej wynikają ze zmian genetycznych. Dowodzi tego częste występowanie hipodoncji u bliźniąt oraz jej pojawianie się w kolejnych pokoleniach. Wyodrębniono już wiele genów odpowiedzialnych za te anomalie, najczęściej mutacje dotyczą genów MSX1 i PAX9. Dziedziczenie może być autosomalne lub sprzężone z płcią, o charakterze recesywnym lub dominującym.

Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie

Przyczyny środowiskowe

Środowisko oddziałuje na rozwój zawiązków zębowych już na etapie życia płodowego. Choroby matki, niewłaściwe odżywianie oraz przyjmowanie leków (np. przeciwpadaczkowych) mogą zaburzyć rozwój zawiązków zębów.

We wczesnym dzieciństwie zniszczenie zawiązków może być wynikiem przebytych urazów. Niszczący wpływ na rozwój uzębienia ma chemioterapia i naświetlanie promieniami X.

Sprawdź również: Języczek podniebienny – co to jest i jakie pełni funkcje?

Hipodoncja – jak rozpoznać?

Każda niewłaściwa ilość zębów stwierdzona po zakończeniu okresu naturalnego wyrzynania powinna być diagnozowana pod kątem hipodoncji. Objawy hipodoncji często są widoczne gołym okiem podczas przeglądu stomatologicznego. Podejrzewać ją można w przypadku zaobserwowania opóźnienia i zmienionej kolejności wyrzynania zębów u dzieci, istnienia dużych przerw między zębami oraz zachowania zębów mlecznych po 12. roku życia.

Badaniem potwierdzającym diagnozę jest zdjęcie RTG zębów, najlepiej pantomograficzne. Pozwala ono zaobserwować istnienie uwapnionych zawiązków zębowych w szczęce lub ich brak.

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

Jak leczy się hipodoncję?

Niemal wszystkie osoby, u których stwierdzono hipodoncję, mają też mniej lub bardziej poważną wadę zgryzu. Często następuje upośledzenie prawidłowego żucia oraz występują trudności w mówieniu – szczególnie w przypadku dużych ubytków zębowych. Wszystko to może odbijać się niekorzystnie na psychice, szczególnie u dzieci.

Leczenie hipodoncji odbywa się w gabinecie ortodontycznym, często przy współpracy protetyka i chirurga. Metody leczenia zależą od wieku pacjenta.

Przeczytaj też: Jak leczyć paradontozę?

Hipodoncja zębów mlecznych

U pacjentów kilkuletnich ważne jest, aby prawidłowo rozwijała się funkcja żucia. U dzieci ze stwierdzonymi brakami w uzębieniu mlecznym stosuje się ruchome protezy, które są dostosowywane na bieżąco do zmieniających się kształtów i rozmiarów szczęk.

Hipodoncja mieszana

W okresie wymiany zębów mlecznych na stałe w dalszym ciągu można stosować protezy ruchome, ale często też stosuje się nadbudowę koron zębowych. Ważne jest kontrolowanie przesuwania się nowo wyrastających zębów w obrębie szczęki.

Hipodoncja zębów stałych

U dorosłych, kiedy okres rozwoju szczęk został już zakończony, leczenie hipodoncji jest trudne. Można stosować implanty w miejsce uzupełnienia pojedynczych zębów lub mosty i protezy w miejscach większych braków.

Najnowsza metoda leczenia hipodoncji, nad którą pracują naukowcy, polega na zastosowaniu embrionalnych komórek macierzystych.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Al-Ani, Azza Husam et al. „Hypodontia: An Update on Its Etiology, Classification, and Clinical Management” BioMed research international vol. 2017 (2017): 9378325
Biedziak, B. „Etiologia i występowanie agenezji zębów – przegląd piśmiennictwa” Dental and Medical Problems 2004, 41, 3, 531–535
Jędryszek A., Kmiecik M., Paszkiewicz A.: „Przegląd współczesnej wiedzy na temat hipodoncji” Dental and Medical Problems 2009, 46; 1:118-125.
Kielan-Grabowska, Z. Kawala, B. Antoszewska-Smith, J. „Hipodoncja – problem nie tylko ortodontyczny”. Dental and Medical Problems 2019, vol. 56, nr 4, p. 373–377

Opublikowano: 10.09.2021;

Oceń:

5.0

Marta Filipowska

biolog, diagnosta laboratoryjny

Z wykształcenia magister biologii i diagnosta laboratoryjny. Od ponad 10 lat pracuje w laboratorium diagnostycznym, badając próbki krwi z całej Polski. Poza zagadnieniami zawodowymi dokształca się w dziedzinie dietetyki i zdrowego odżywiania. W wolnym czasie lubi czytać kryminały i wędrować po górach.