Obieg krwi w ciele człowieka dorosłego – krążenie płucne i systemowe
Układ krążenia u człowieka dorosłego składa się z dwóch obiegów – małego (krążenie płucne) i dużego (krążenie systemowe). W dużym obiegu krwi panuje wysokie ciśnienie, a w małym obiegu krwi, krążeniu płucnym, niskie. Organem, w którym łączą się te obiegi jest czterokomorowe serce, zbudowane z dwóch przedsionków i dwóch komór.
Mięsień lewej komory serca tłoczy krew utlenowaną do dużego obiegu (systemowego) przez otwierającą się podczas skurczu komór zastawkę aortalną. Układ tętniczy składa się z aorty i jej odgałęzień. Najdrobniejsze tętniczki, znajdujące się w tkankach łączą się z żyłami tworząc układ kapilar. Ich ściany są bardzo cienkie, co umożliwia przechodzenie tlenu z krwi do tkanek i dwutlenku węgla z tkanek do krwi. Stamtąd krew bogata w dwutlenek węgla a uboga w tlen płynie coraz większymi żyłami do żyły głównej dolnej lub górnej i do prawego przedsionka serca. Z prawego przedsionka podczas jego skurczu trafia, przez otwartą wtedy zastawkę trójdzielną, do prawej komory serca, w której rozpoczyna się mały obieg krwi.
Gdy mięsień komory prawej kurczy się, odtlenowana krew jest pompowana do tętnicy płucnej przez zastawkę trójdzielną, następnie do coraz mniejszych tętnic, a w końcu do kapilar płucnych. W nich, analogicznie do dużego obiegu zachodzi wymiana gazowa – z krwi do pęcherzyków płucnych trafia dwutlenek węgla, a z pęcherzyków płucnych do krwi tlen.
Bogata w tlen krew wraca żyłami płucnymi do lewego przedsionka serca, a stamtąd podczas skurczu przedsionków, przez otwartą wtedy zastawkę mitralną, do lewej komory. Z lewej komory krew płynie do aorty i tym samym obieg krwi w ciele człowieka się zamyka.
Zobacz, co oznacza przetrwały przewód Botalla
Krążenie płodowe – cechy
Krążenie u płodu wygląda zupełnie inaczej. Przez płuca przepływa bardzo niewielka ilość krwi, a ich rolę spełnia łożysko. Poprzez łożysko płód otrzymuje od matki tlen i substancje odżywcze, a wydala dwutlenek węgla i zużyte produkty przemiany materii. Płód jest połączony z łożyskiem pępowiną, którą tworzą dwie tętnice pępkowe i jedna żyła pępkowa. Z łożyska krew bogata w tlen płynie żyłami pępkowymi (najpierw dwoma, potem tylko jedną, bo prawa żyła pępkowa szybko zarasta) poprzez pierścień pępkowy do organizmu płodu.
Następnie część krwi przepływa przez krążenie wrotne wątroby, a część,,na skróty" przewodem żylnym bezpośrednio do żyły głównej dolnej. Z żyły głównej dolnej, podobnie jak u człowieka dorosłego krew płynie do prawego przedsionka serca, jednak w przeciwieństwie do krążenia dojrzałego jest ona bogata w tlen (pochodzącego z łożyska). W prawym przedsionku droga krwi wygląda inaczej niż po urodzeniu – dzięki specjalnej zastawce żyły głównej dolnej krew płynie bezpośrednio do lewego przedsionka serca przez otwór w przegrodzie międzyprzedsionkowej zwany otworem owalnym. Tam miesza się z odtlenowaną krwią pochodzącą z żył płucnych. Z lewego przedsionka trafia do lewej komory, stamtąd do aorty i analogicznie do opisanego powyżej układu krążenia do tętnic, tętniczek i kapilar całego organizmu.
Od tętnic biodrowych wewnętrznych (będących odgałęzieniami tętnic biodrowych wspólnych, a te rozgałęzieniami aorty brzusznej) odchodzą tętnice pępowinowe, które po przejściu przez więzadło pępkowe biegną w pępowinie i łączą się z łożyskiem. Krew w nich płynąca bogata jest w dwutlenek węgla i zbędne produkty przemiany materii, a uboga w tlen. W łożysku substancje te przechodzą do krążenia matki.
Sprawdź, jak wygląda przecięcie pępowiny
Należy zwrócić jeszcze uwagę na fakt, że do prawego przedsionka trafia nie tylko krew z żyły głównej dolnej, która następnie przez otwór owalny przepływa do lewego przedsionka. W prawym przedsionku ma również swoje ujście żyła główna górna. Płynie nią krew z górnej połowy ciała. Ta część krwi krzyżuje poziomy strumieńpr krwi płynący z żyły głównej dolnej do otworu owalnego i przez lewe ujście przedsionkowo-komorowe trafia do prawej komory. Prawa komora tłoczy krew (tak jak w krążeniu po porodzie) do pnia tętnicy płucnej, czyli do płucnego krążenia płodowego.
Pojemność bezpowietrznych płuc płodu jest jednak zbyt mała, żeby pomieścić całą krew z prawej komory. Istnieje,,zawór bezpieczeństwa" – przewód tętniczy Botalla. Jest to połączenie pnia płucnego lub lewej tętnicy płucnej z łukiem aorty. Przewodem Botalla nadmiar krwi ubogiej w tlen płynie do aorty.
Z naszego KALENDARZA CIĄŻY dowiesz się, jakie cechy wykazuje płód w poszczególnych tygodniach ciąży.
Jak zmienia się krążenie po urodzeniu?
Krążenie po urodzeniu podlega nagłej zmianie w stosunku do krążenia w życiu płodowym. Opisane wyżej cechy krążenia płodowego człowieka, które pozwalają mu przeżyć wewnątrz macicy, stają się zbędne, a wręcz groźne po urodzeniu. Właśnie z tego powodu w chwili narodzin zachodzą poniższe zmiany.
- Noworodek bierze pierwszy wdech – płuca się rozprężają, maleje ciśnienie w płucnym krążeniu płodowym i zmniejsza się opór, dlatego więcej krwi trafia z prawej komory do płuc.
- Pępowina zostaje zaciśnięta – gwałtownie wzrasta opór w tętnicach pępowinowych i przestaje nimi płynąć krew, co powoduje wzrost oporu, a tym samym ciśnienia w krążeniu systemowym.
- Wzrost ciśnienia w lewym przedsionku, a spadek ciśnienia w prawym przedsionku sprawia, że zamyka się otwór owalny. Zarasta on w późniejszym okresie życia, czasem może pozostać zamknięty tylko fizjologicznie, czynnościowo do końca życia. Dopóki nie nastąpi całkowite zarośnięcie otworu owalnego, gdy rośnie ciśnienie w prawym przedsionku (na przykład podczas płaczu dziecka) może nastąpić przepływ krwi do lewego przedsionka. Objawia się to sinicą.
- W drugim/trzecim dniu życia noworodka fizjologicznie, czynnościowo (obkurczając się) zamyka się przewód Botalla, który nie jest już potrzebny. Płucne krążenie płodowe ma dużą objętość, więc trafia do niego cała krew z pnia płucnego. Następnie przewód Botalla całkowicie zarasta.
Zobacz, jak wygląda sinica u dziecka
