Zespół Cockayne’a (ang. Cockayne syndrome) to rzadka choroba genetyczna dziedziczona autosomalnie recesywnie. Wyróżnia się trzy jego typy: I (A), II (B) i III (C). Objawy tego zespołu to: niski wzrost, przedwczesne starzenie się i znaczna nadwrażliwość na światło słoneczne. Jak wygląda leczenie zespołu Cockayne’a i jakie jest rokowanie?
Zespół Cockayne’a – co to jest, jakie są objawy i typy, jak wygląda leczenie i rokowanie?
Zespół Cockayne’a – co to jest?
Choroby genetyczne stanowią ogromne wyzwanie dla współczesnej medycyny. Różnią się one od innych schorzeń, gdyż ich przyczyna tkwi w genomie chorego. Obecny stan wiedzy nie pozwala skutecznie leczyć tych chorób, ponieważ, jak dotąd, nie umiemy zastępować zmutowanego fragmentu kodu genetycznego prawidłową jego sekwencją w każdej komórce organizmu.
Schorzenia genetyczne dają różne objawy w zależności od typu i miejsca mutacji, mogą być także dziedziczone na wiele sposobów.
Zespół Cockayne’a (Cockayne syndrome) to bardzo rzadkie schorzenie genetyczne występujące z częstością 1 na 200 000 żywo urodzonych dzieci. Schorzenie to spowodowane jest mutacjami genów: ERCC6 (położonego na ramieniu długim chromosomu 10.) i ERCC8 (znajdującego się na ramieniu długim chromosomu 5.).
Zespół Cockayne’a dziedziczony jest autosomalnie recesywnie. Oznacza to, że choroba ta nie jest sprzężona z płcią, a szanse na urodzenie się w rodzinie kolejnego dziecka dotkniętego tą mutacją wynoszą 25% w przebiegu następnych ciąż. Wyróżnia się trzy typy tego zespołu, różnią się one początkiem wystąpienia i nasileniem objawów, a także średnią długością przeżycia.
Zespół Cockayne’a – typy
Wyróżnia się trzy typy zespołu Cockayne’a, na razie nie stwierdzono wpływu konkretnych mutacji na występowanie danego typu tego schorzenia.
- Typ I (typ A, klasyczny, umiarkowany) – po urodzeniu trudno zauważyć jakiekolwiek odchylenia od normy, czasami występuje małogłowie, dziecko może słabo przybierać na wadze. Pierwsze objawy zazwyczaj pojawiają się po około dwóch latach. Średnia długość życia dzieci dotkniętych tym typem to 10–20 lat. Śmierć jest wynikiem zwyrodnienia neurologicznego.
- Typ II (typ B, zespół mózgowo-oczno-twarzowo-szkieletowy) – najcięższy podtyp, objawy związane ze spastycznością, w tym przykurcze stawów i kifoza kręgosłupa, mogą być widoczne tuż po porodzie. Bardzo wcześnie dochodzi do zaniku podskórnej tkanki tłuszczowej, zaćmy, zaniku tkanki nerwowej i zaburzeń mineralizacji kośćca. Zgon następuje pomiędzy 2. a 7. rokiem życia.
- Typ III (typ C) – podtyp ten jest podobny do postaci klasycznej choroby, cechuje się jednak mniejszym nasileniem objawów i dłuższą średnią długością życia. Rozwój objawów następuje powoli, co pozwala chorym dożyć nawet 40–50 lat.
Na czym polega zespół Cockayne’a? Jak powstają objawy tej choroby?
Geny, które w zespole Cockayne’a objęte są mutacją, w prawidłowej komórce odpowiadają za proces naprawy DNA. DNA jest strukturą podatną na uszkodzenia, jednak istnieje wiele mechanizmów naprawiających te uszkodzenia lub usuwających nieprawidłowe komórki, co chroni nas przed kumulacją szkodliwych mutacji.
U osób dotkniętych zespołem Cockayne’a mechanizmy te są zaburzone, dlatego są one niezmiernie wrażliwe na działanie czynników powodujących mutację kodu genetycznego – w tym światło słoneczne. Nakładanie się na siebie kolejnych uszkodzeń DNA i brak regeneracji komórek powoduje liczne objawy, na przykład charakterystyczne dla tego schorzenia przedwczesne starzenie się skóry, stąd zespół Cockayne’a bywa znany jako choroba przedwczesnego starzenia się dzieci.
Zespół Cockayne’a – objawy
Objawy, ich stopień nasilenia i moment ujawnienia się zależą od typu zespołu Cockayne’a. Najczęściej obejmują one:
- nadmierną wrażliwość na światło słoneczne,
- zanik podskórnej tkanki tłuszczowej,
- wrażenie szybkiego starzenia się skóry,
- zahamowanie wzrostu,
- zaburzenia rozwoju intelektualnego,
- mikrocefalię (małogłowie) – nieprawidłowo małe wymiary czaszki,
- duże uszy,
- wąski nos,
- zapadnięte gałki oczne,
- spastyczność – uogólnione i nadmierne skurcze mięśni uniemożliwiające wykonywanie prawidłowych ruchów,
- obwodową neuropatię demielinizacyjną,
- utratę słuchu,
- uszkodzenia nerwów wzrokowych,
- barwnikowe zwyrodnienie siatkówki – mogące prowadzić do utraty wzroku,
- zaćmę – chorobę degeneracyjną narządu wzroku, prowadzącą do zmętnienia soczewki i w rezultacie do ślepoty,
- ataksję móżdżkową – spowodowaną zanikiem robaka móżdżku,
- widoczne w badaniach obrazowych głowy zwapnienia w obrębie skorupy i hipomielinizacja istoty białej,
- zaburzenia dotyczące budowy układu kostnego,
- próchnicę,
- zaburzenia dotyczące zgryzu oraz funkcji nerek,
- oczopląs,
- brak pocenia się,
- opóźnienie lub brak dojrzewania płciowego,
- problemy ze snem.
Powyższe objawy stanowią jedynie wskazówkę dotyczącą obecności u dziecka jakiejś mutacji genetycznej, diagnoza stawiana jest na podstawie wyniku badań genetycznych.
Zespół Cockayne’a – leczenie
Współczesna medycyna ciągle nie potrafi rozwiązać problemu chorób genetycznych, choć trwają w tym zakresie intensywne badania. Wyleczenie zespołu Cockayne’a musiałoby się wiązać z zastąpieniem zmutowanych genów prawidłowymi w każdej komórce organizmu. Prawdopodobnie zahamowałoby to kumulowanie się uszkodzeń kodu genetycznego w komórkach i pozwoliłoby na ich regenerację.
Obecne metody terapeutyczne obejmują leczenie objawowe, w tym fizjoterapię, stosowanie urządzeń polepszających słuch, leczenie zaćmy, ochronę przed światłem słonecznym (w tym noszenie okularów chroniących przed promieniowaniem UV). Nierzadko konieczne jest karmienie dziecka przez zgłębnik czy gastrostomię. Duże nadzieje dotyczące łagodzenia objawów choroby wiąże się z terapią komórkową, jest ona jednak leczeniem eksperymentalnym.
Jakie są rokowania w zespole Cockayne'a?
Rokowania dotyczące zespołu Cockayne’a są niestety złe. Dzieci dotknięte II typem tego schorzenia zwykle nie dożywają 7. roku życia, typ I pozwala niekiedy na dożycie 20. roku, natomiast typ III charakteryzuje się najlepszymi rokowaniami – osoby z tą postacią choroby mogą dożyć nawet 50 lat.
Organizacja, której celem jest umożliwianie kontaktu i dzielenia się wiedzą o zespole Cockayne’a pomiędzy rodzinami chorych dzieci, nosi nazwę Amy and Friends.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Expert=191&lng=PL
- https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6122/cockayne-syndrome
- https://www.amyandfriends.org/
- Lehmann A. R., DNA repair-deficient diseases, xeroderma pigmentosum, Cockayne syndrome and trichothiodystrophy. Biochimie, 2003, 85, 11: 1001–1111.
- Nance M. A., Berry S. A., Cockayne syndrome: Review of 140 cases. Am. J. Med. Genetics, 1992, 42, 1: 68–84.
- Szczapa J. (red.), Neonatologia, Wydanie 2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
- Drewa G., Ferenc T., Genetyka medyczna. Podręcznik dla studentów, Wydanie 1. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011.
Marcin Setlak
lekarz
Absolwent Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Aktywnie uczestniczył w działalności wielu studenckich kół naukowych. Szczególnie zainteresowany tematyką neurochirurgii, neurologii i psychiatrii. W wolnych chwilach zgłębia sekrety botaniki. Lubi podróżować i czytać książki.
Komentarze i opinie (0)