Badanie EEG – na czym polega, jak przebiega, co wykrywa, ile trwa, jak się do niego przygotować?

Na czym polega badanie EEG?

EEG, czyli elektroencefalografia, to nieinwazyjne badanie polegające na zapisie bioelektrycznej czynności kory mózgu , pozwalające na wykrycie różnego rodzaju patologii w ośrodkowym układzie nerwowym.

Układ nerwowy człowieka w trakcie swojej pracy generuje bowiem fale elektromagnetyczne o różnym zakresie. Każdy z nich jest charakterystyczny dla danej czynności lub obszaru mózgu. Rejestracja aktywności neuronów kory mózgowej odbywa się za pomocą specjalnych elektrod umieszczanych na głowie pacjenta, które przekazują informacje o zmianie potencjału elektrycznego do urządzenia zwanego encefalografem. Za pomocą specjalnego oprogramowania wzmacnia on i przekształca docierające sygnały na zapis pracy mózgu w postaci wykresu – tak powstaje encefalogram – interpretowany następnie przez specjalistę z zakresu neurologii.

EEG – co wykrywa?

Badanie elektroencefalograficzne jest badaniem czynnościowym – EEG rejestruje aktywność mózgu i pozwala wykryć ewentualne zaburzenia z nią związane. Ze względu na częstotliwość, encefalograf wykrywa kilka rodzajów fal mózgowych:

• fale mózgowe alfa – o częstotliwości w zakresie 8–13 Hz – generowane, gdy jesteśmy zrelaksowani, przy braku bodźców wzrokowych, a także w przypadku obniżonej aktywności intelektualnej;
• fale mózgowe beta – w zakresie 13–30 Hz – emitowane głównie w trakcie głębokiego skupienia i wysiłku intelektualnego; mogą występować także jako skutek uboczny przyjmowania niektórych leków lub w przypadku określonych zaburzeń ze strony OUN;
• fale mózgowe gamma – o częstotliwości 80–100 Hz – emitowane w przypadku procesów poznawczych;
• fale mózgowe delta – o niskiej częstotliwości, do 4 Hz – charakterystyczne dla głębokiego snu;
• fale mózgowe theta – w zakresie 4–8 Hz – emitowane w trakcie płytkiego snu lub stanu koncentracji.

W prawidłowym encefalogramie obserwujemy głównie fale alfa i beta (w nielicznych, określonych przypadkach mogą pojawić się także fale theta).

Badanie EEG – wskazania do wykonania

Badanie fal mózgowych to cenne narzędzie diagnostyczne w przypadku podejrzenia nieprawidłowej czynności OUN. Wśród najczęstszych wskazań do jego wykonania są:

• napady padaczkowe;
• zaburzenia snu;
• przewlekłe bóle głowy;
• powtarzająca się utrata przytomności bez określonej innej przyczyny;
• problemy z zachowaniem równowagi;
• jąkanie się;
• przebyte urazy czaszki i mózgu;
• choroby neurodegeneracyjne;
• zatrucie neurotoksynami;
• stwierdzona śmierć mózgu.

Jest to jednak badanie dodatkowe, które nie zawsze pozwala uzyskać odpowiedź na stawiane pytanie. Zapis czynności mózgu w przypadku tego badania trwa bowiem jedynie przez krótki czas, co w przypadku zaburzeń o charakterze epizodycznym może być niewystarczające do ich wykrycia.

Jak przygotować się do badania EEG?

Badanie EEG jest badaniem nieinwazyjnym, które nie wymaga specjalnego przygotowania. By jednak jego wynik był w pełni wiarygodny, na 48 godzin przed badaniem należy odstawić wszystkie leki, które mogą wpływać na zapis czynności bioelektrycznej mózgu (warto to skonsultować z lekarzem kierującym nas na badanie). Wskazana jest również rezygnacja ze spożywania alkoholu i kofeiny – one również wpływać mogą na aktywność mózgu.

EEG powinno wykonywać się po dobrze przespanej nocy, najlepiej po spożyciu lekkiego posiłku, chyba że lekarz zaleci inaczej (np. w przypadku EEG po deprywacji snu). Z uwagi na fakt, iż elektrody umieszczane są na skórze głowy i włosach, dzień przed należy je dokładnie umyć i nie nakładać żadnych kosmetyków stylizujących (m.in.: lakieru, pianki, gumy czy żelu) – mogą one zaburzać prawidłową rejestrację sygnału przez elektrody.

Ile trwa i jak przebiega EEG?

EEG to badanie, które przeważnie przeprowadzane jest w pozycji leżącej, rzadziej siedzącej, tak by umożliwić pacjentowi maksymalne rozluźnienie. Na głowie pacjenta umieszcza się specjalny czepek z elektrodami:

• 7 elektrod nad korą płatów czołowych,
• 3 elektrody na granicy płatów czołowych i ciemieniowych,
• 3 elektrody nad płatami ciemieniowymi,
• 4 elektrody nad płatami skroniowymi,
• 2 elektrody nad płatami potylicznymi.

By ułatwić rejestrację sygnału, między elektrodami a skórą głowy dodatkowo umieszcza się specjalny żel eliminujący zakłócenia. Elektrody połączone są z komputerem przetwarzającym uzyskane sygnały na wykres.

Całość badania trwa od około 45 minut do godziny czasu. W pierwszej części badania rejestruje się spoczynkową aktywność bioelektryczną mózgu – pacjent leży z zamkniętymi oczami i próbuje się wyciszyć. Następnie osoba wykonująca badanie prosi pacjenta, by na zmianę otwierał i zamykał oczy, obserwował migające światła (próba fotostymulacji) lub wykonywał szybkie, głębokie wdechy i wydechy (próba hiperwentylacji).

W określonych przypadkach, gdy konieczny jest zapis aktywności mózgu w czasie snu, w trakcie badania encefalograficznego pacjent proszony jest o próbę zaśnięcia lub podawane są mu leki nasenne. Z kolei u pacjentów, u których podejrzewa się zaburzenia o charakterze epizodycznym, wykonuje się całodobowe zapisy EEG. W ich przypadku oprócz przenośnego encefalografu pacjent otrzymuje również kamerę, która przez całą dobę rejestruje zachowania pacjenta (tzw. video-EEG).

Badanie EEG – interpretacja wyników

Uzyskany w trakcie badania EEG wykres przedstawia zapis aktywności mózgu jedynie w trakcie wykonywanego badania.

Elektroencefalogram zawiera zbiór krzywych przedstawiających fale o określonej częstotliwości, amplitudzie, kształcie i wychyleniu. Lekarz neurolog dokonujący interpretacji badania bierze pod uwagę nie tylko częstotliwość zapisu fal mózgowych, ale również ich: amplitudę, rozkład przestrzenny i symetrię. Zestawia je następnie z wykonywanymi w trakcie badania czynnościami, innymi badaniami diagnostycznymi, a także zebranym wywiadem lekarskim i zgłaszanymi przez pacjenta objawami.

W prawidłowym elektroencefalogramie obserwujemy głównie fale alfa (z płatów ciemieniowych i potylicznych), a także fale beta (z płatów czołowych). Nieprawidłowości, które najczęściej obserwuje się w zapisie EEG, to okresowe zanikanie określonych fal lub zaburzenie ich rytmu, a także pojawienie się fal delta oraz theta.

EEG jest badaniem czułym, choć mało specyficznym. Jak już zostało wspomniane, może się bowiem zdarzyć, że u osoby chorej na zaburzenia epizodyczne, zapis EEG będzie całkowicie prawidłowy.

Ile kosztuje badanie EEG?

Badanie EEG najczęściej wykonuje się w oparciu o skierowanie lekarskie od lekarza neurologa. Jeżeli wizyta odbywała się w ramach świadczeń z Narodowego Funduszu Zdrowia, badanie wykonane będzie całkowicie bezpłatnie. Jeśli jednak chcemy wykonać EEG prywatnie, musimy liczyć się z wydatkiem rzędu 100–150 złotych. W przypadku badania EEG wykonywanego całodobowo lub w trakcie kilkugodzinnego snu, koszt może być wyższy.