Tabletki po stosunku

Tabletka po stosunku

Tabletka po określana jest także jako jako tabletka awaryjna lub antykoncepcja awaryjna. Jest to metoda antykoncepcji przyjmowana po stosunku bez zabezpieczenia lub w przypadku, gdy zastosowana antykoncepcja zawiedzie (np. pęknie prezerwatywa, zapomni się o przyjęciu tabletek antykoncepcyjnych).

Wokół antykoncepcji awaryjnej, której przykładem jest tzw. tabletka „po” istnieje wiele kontrowersji. Do tej pory metoda ta dostępna była wyłącznie na receptę. W połowie stycznia 2015 roku Komisja Europejska przedstawiła projekt wprowadzenia tabletki „po” bez recepty we wszystkich krajach Unii Europejskiej.

Cały czas trwają ustalenia, czy nieregulowany dostęp do tej metody zapobiegania ciąży powinien być wprowadzany w Polsce, wszystko wskazuje na to, że w najbliższym czasie dostęp do antykoncepcji awaryjnej będzie łatwiejszy. Najnowsze założenia zmian w prawie zakładają, że tabletka po będzie dostępna bez recepty już dla dziewcząt, które ukończyły 15-y rok życia.

Metoda Yuzpe

Jest to metoda opracowana przez kanadyjskiego ginekologa. Polega na przyjęciu dużej ilości hormonów, zawartych w tradycyjnych tabletkach dwuskładnikowych. Jest to metoda tańsza i łatwiej dostępna niż tabletki dedykowane wyłącznie dla antykoncepcji awaryjnej.

Zaleca się przyjęcie 4 tabletek dowolnego preparatu. Po 12 godzinach należy powtórnie przyjąć kolejne 4 tabletki. W przypadku wystąpienia wymiotów do 3 godzin od przyjęcia tabletek, uznaje się, że aby metoda ta była skuteczna, należy przyjąć kolejną dawkę hormonów. Warunkiem jest zawartość minimum 30 mikrogramów estradiolu w pigułce (mniejsza zawartość mogłaby być nieskuteczna). Najlepiej też, by były to pigułki, które jako komponentę progestagenną zawierają lewonorgestrel, ponieważ na takich składnikach oparty był pierwowzór metody Yuzpe. Lewonorgestrel w dużych dawkach zawierają też klasyczne tabletki po (Postinor Duo, Escapelle).

Działanie antykoncepcji po polega na zagęszczeniu śluzu szyjkowego, który uniemożliwia penetrację plemników. Hormony zawarte w tabletkach nie dopuszczają do owulacji, poprzez hamowanie podwzgórzowego wydzielania hormonów odpowiadających za wzrost, dojrzewanie i uwalnianie komórki jajowej (LH i FSH). Stosowanie metody Yuzpe obarczone jest dużym ryzykiem i nie zaleca się jej samodzielnego stosowania.

Zalety metody Yuzpe:

• duża skuteczność, zależna od czasu przyjęcia tabletek (największa do 24 godzin, około 98%),
• niska cena,
• dobra dostępność (są to tradycyjne tabletki antykoncepcyjne).

Wady metody Yuzpe:

• liczne efekty uboczne – możliwe nudności i wymioty, bóle głowy, bóle brzucha,
• w związku z zawartością dużej dawki estrogenów – ryzyko epizodu zakrzepowo- zatorowego- od zakrzepicy kończyn dolnych po zatorowość płucną, a nawet udar niedokrwienny mózgu.

Tabletka po stosunku Escapelle i Postinor Duo

Są to tabletki dedykowane antykoncepcji awaryjnej, nazywane potocznie tabletkami po. Pigułki te może przepisać prawnie każdy lekarz, jednak nie każdy chce brać na siebie odpowiedzialność, jeśli chodzi o efekty uboczne i powikłania. Dodatkowo tzw. klauzula sumienia nie pozwala części lekarzy na przepisywanie tych tabletek, dlatego w rzeczywistości dostęp do nich jest dość ograniczony. Inną nazwą tych preparatów jest „tabletka 72 godziny”.

Najskuteczniejsze działanie wykazują bowiem, gdy zostaną przyjęte do 72 godzin po odbytym stosunku. Warto pamiętać, że przyjęta tabletka chroni wyłącznie przed ciążą, mogącą wynikać ze współżycia przed jej przyjęciem, a nie po. W składzie obu leków jest tylko progesteron – lewonorgestrel. Różnią się więc składem od metodu Yuzpe. W Escapelle jest 1500 mikrogramów tego hormonu, w Postinor Duo o połowę mniej – po 12 godzinach należy przyjąć drugą tabletkę z opakowania. W sytuacji wystąpienia wymiotów do 3 godzin po przyjęciu tabletki trzeba przyjąć kolejną. Działanie lewonorgestrelu polega na zagęszczaniu śluzu szyjkowego oraz hamowaniu owulacji.

Zalety:

• wysoka skuteczność, lepsza niż w przypadku metody Yuzpe (uzależniona od czasu przyjęcia tabletki),
• prostota użycia,
• mniejsze efekty uboczne niż w przypadku metody Yuzpe zawierającej estrogeny (nie ma ryzyka powikłań zakrzepowo-zatorowych).

Wady:

• dość trudna dostępność, wynikająca przeważnie z przekonań lekarzy,
• wyższy koszt, niż metoda Yuzpe (około 55–65 zł).

Tabletka po stosunku ElleOne

To właśnie ta tabletka po stosunku ma być dostępną bez recepty formą antykoncepcji awaryjnej. W jej składzie substancją czynną jest octan ullipristalu, który należy do tzw. selektywnych modulatorów receptora progesteronowego. Jest to więc zupełnie inna substancja, niż ta zawarta w tzw. antykoncepcji awaryjnej pierwszej generacji (Escapelle, Postinor Duo). Octan ullipristalu jest od kilku lat z powodzeniem stosowany także w farmakologicznej terapii mięśniaków macicy.

Antykoncepcyjne działania ullipristalu polega na wykorzystaniu jego zdolności do hamowania uwalniania komórki jajowej (owulacji). Do skutecznego zapobiegnięcia ciąży wystarczy przyjąć jedną tabletkę, zawierającą 30 mg octanu ullipristalu. W przypadku wymiotów do 3 godzin od jej zażycia zaleca się przyjęcie kolejnej dawki.

Zalety tabletki EllaOne:

• wysoka skuteczność,
• dostęp (w Polsce, jak w innych krajach UE, od początku 2015 najprawdopodobniej bez recepty),
• niewielkie efekty uboczne- nie ma ryzyka epizodów zakrzepowo-zatorowych,
• prostota użycia (tylko jedna tabletka),
• w przeciwieństwie do pozostałych metod antykoncepcji awaryjnej, które działają skutecznie do 72 godzin od stosunku, ElleOne można przyjąć nawet do 5 dni (120 godzin).

Wady tabletki EllaOne:

• wysoka cena (około 130 zł),
• mniejsza skuteczność przy jednoczesnym stosowaniu leków przeciwpadaczkowych, antyretrowirusowych (na HIV) czy preparatów dziurawca. Leki te zmniejszają skuteczność każdej metody antykoncepcji hormonalnej.

Czy tabletka po stosunku jest bezpieczna?

Metody antykoncepcji awaryjnej nie są środkami wczesnoporonnymi. Przyjęte po czasie implantacji zarodka nie spowodują jego poronienia, a tym bardziej wad płodu. Lekarze zalecają suplementację progesteronu w przypadku ciąży zagrożonej czy w sytuacji nawykowych poronień.

Lewonorgestrel, jako rodzaj progesteronu, zawarty np. w Escapelle, może nawet podtrzymać już istniejącą ciążę. Doraźne zastosowanie antykoncepcji awaryjnej nie zagraża zdrowiu kobiety ani jej późniejszej płodności. Warunkiem jest jednak rozważne jej stosowanie, zgodnie z przeznaczeniem, jako antykoncepcji awaryjnej. Lekarze zalecają, aby nie stosować tabletki po stosunku częściej niż 1 raz na cykl.