Antykoncepcja awaryjna – tabletka „po” – jak działa?
Antykoncepcja awaryjna pozwala zapobiegać niechcianej ciąży po odbyciu stosunku bez zabezpieczenia, lub jeśli stosowana metoda antykoncepcyjna zawiodła, np. w przypadku pęknięcia prezerwatywy lub pominięcia tabletki, przyjęcia jej o niewłaściwej porze. Są dwa rodzaje antykoncepcji awaryjnej – awaryjna po stosunku (zwana potocznie tabletką „po”), a także wkładka wewnątrzmaciczna uwalniająca miejscowo miedź (popularnie zwana spiralą).
Najbardziej popularna tabletka w Polsce musi zostać przyjęta w ciągu 72 godzin od momentu zbliżenia. Istnieją także preparaty, które można przyjąć nawet do 120 godzin po stosunku. Obie pigułki działają podobnie – zapobiegają owulacji (uwolnieniu komórki jajowej) lub ją opóźniają. Przyjęcie takiej tabletki nie oznacza aborcji.
Większość kobiet może zastosować awaryjną tabletka antykoncepcyjną. Dotyczy to także kobiet, które nie stosują zwykle antykoncepcji hormonalnej, takiej jak pigułka dwuskładnikowa lub plaster antykoncepcyjny. Szczególną ostrożność zachować należy w przypadku, gdy kobieta jest już w ciąży lub istnieje poważne podejrzenie, że cierpi z powodu astmy lub jest uczulona na składniki preparatu.
Bywa, że lekarze zalecają stosowanie wkładki wewnątrzmacicznej jako alternatywnego sposobu na zapobieganie ciąży po stosunku bez zabezpieczenia. Jest to alternatywa dla tabletki stosowanej po stosunku. W przypadku zastosowania wkładki wewnątrzmacicznej jako antykoncepcji awaryjnej, można ją pozostawić jako zwykłą metodę antykoncepcyjną, która będzie chronić przed ciążą przez kolejne miesiące lub lata.
Tabletka awaryjna a skuteczność
Tabletka „po” jest skuteczna w zapobieganiu ciąży. Warunkiem jest jednak jej zastosowanie w krótkim czasie po odbyciu stosunku płciowego bez zabezpieczenia lub w przypadku, gdy któraś z form zabezpieczenia nie była efektywna (lub istnieje takie uzasadnione podejrzenie). W przypadku zastosowania tabletki awaryjnej istnieje nadal możliwość zajścia w ciążę. Nie istnieją pewne dane, które mogłyby potwierdzić skuteczność tej formy antykoncepcji.
Specjaliści są jednak zgodni, że im wcześniej zostanie przyjęta tabletka, tym większa jej skuteczność w zapobieganiu ciąży. Oba typy tabletek – stosowanych do 72 lub 120 godzin, mogą wywoływać nudności, zawroty i bóle głowy, uczucie zmęczenia. Mogą pojawić się dolegliwości bólowe – bolesność piersi i ból brzucha. Stosowanie tej formy antykoncepcji może rozregulować cykl miesiączkowy.
W przypadku wymiotów w okresie dwóch godzin od chwili zażycia tabletki typu „72 godziny”, lub trzech godzin od zażycia tej, którą można przyjąć do 120 godzin po stosunku, należy zasięgnąć porady lekarza. W wyniku wystąpienia wymiotów i prawdopodobieństwa, że środek nie wchłonął się do krwi, może pojawić się konieczności przyjęcia dodatkowej dawki.
W ciążę zachodzi mniej niż 1% kobiet stosujących wkładkę wewnątrzmaciczną jako sposób antykoncepcji awaryjnej, podczas gdy występowanie ciąży po zastosowaniu awaryjnej pigułki antykoncepcyjnej nie jest tak rzadkie. Stosowanie awaryjnej antykoncepcji nie wiąże się z występowaniem poważnych skutków ubocznych. Antykoncepcja awaryjna nie powoduje aborcji.
Tabletka awaryjna a zapobieganie ciąży
Tabletki awaryjnej nie przyjmuje się prewencyjnie. Tabletka, którą należy przyjąć do 72 godzin po stosunku zawiera syntetyczny odpowiednik progesteronu (naturalnie występującego hormonu). Progesteron pełni rolę w owulacji i przygotowaniu macicy na przyjęcie zapłodnionego jaja. Tabletka zapobiega owulacji lub opóźnia owulację. Można ją zastosować więcej niż raz w ciągu cyklu menstruacyjnego. Nie zakłóca ona innych, zwykle stosowanych metod antykoncepcji.
Tabletka, którą należy przyjąć do 120 godzin po stosunku zawiera octan uliprystalu, powodujący zahamowanie normalnego działania progesteronu. Zapobiega ona ciąży w ten sposób, że nie dopuszcza do owulacji lub ją opóźnia. Tabletka może wpływać na stosowane rodzaje antykoncepcji hormonalnej w okresie tygodnia od jej zastosowania. Nie zaleca się zażywania jej więcej niż raz w czasie cyklu menstruacyjnego. Oba preparaty dostępne są wyłącznie na receptę. Zawsze należy przyjmować je tylko i wyłącznie za wyraźną zgodą lekarza.
Tabletki awaryjne nie zapewniają ochrony przed ciążą w pozostałej części cyklu menstruacyjnego i nie mogą stanowić zwykłej formy antykoncepcji. Wielokrotne stosowanie antykoncepcji awaryjnej może spowodować rozregulowanie się cyklu menstruacyjnego. Po zastosowaniu awaryjnej tabletki antykoncepcyjnej, większość kobiet ma normalny okres w oczekiwanym przez siebie momencie. Jednakże, okres może także ulec opóźnieniu lub przyspieszeniu.
Tabletka awaryjna a inne formy antykoncepcji
W przypadku stosowania innych form antykoncepcji, które mogły nie spełnić swojej roli – tabletki jedno- lub dwuskładnikowej, plastra antykoncepcyjnego, pierścienia dopochwowego lub zastrzyku antykoncepcyjnego, należy w pierwszej kolejności rozważyć modyfikację przyjmowanych już preparatów.
Jeżeli przyjęcie tabletki awaryjnej podyktowane jest pominięciem tabletki dwuskładnikowej, pominięciem naklejenia w odpowiednim czasie plastra antykoncepcyjnego lub umieszczenia pierścienia dopochwowego, czy też zbyt późnym przyjęciem zastrzyka antykoncepcyjnego, należy wziąć następną pigułkę antykoncepcyjną, nakleić nowy plaster lub włożyć nowy pierścień w okresie 12 godzin od chwili zastosowania pigułki awaryjnej. Następnie trzeba stosować wybraną metodę antykoncepcyjną zgodnie z zalecanym schematem.
W przypadku przyjęcia tabletki awaryjnej „72 godziny po”, należy zastosować dodatkowe zabezpieczenie w postaci prezerwatywy przez następnych siedem dni, w przypadku stosowania plastra, pierścienia, pigułki dwuskładnikowej lub zastrzyku lub przez następne dwa dni, jeśli stosowana jest tabletka dwuskładnikowa.
Jeśli zaś zastosowana została tabletka „120 godzin po”, należy korzystać z dodatkowej formy antykoncepcji przez następnych 14 dni w przypadku plastra, pierścienia, pigułki dwuskładnikowej lub zastrzyku lub też następnych dziewięć dni, jeśli stosowana jest tabletka jednoskładnikowa.
Tabletka awaryjna a efekty uboczne
Wykazano, że stosowanie awaryjnej pigułki antykoncepcyjnej nie wywołuje żadnych poważnych ani długookresowych problemów zdrowotnych. Jednakże, mogą czasami występować skutki uboczne. Najczęstsze z nich to:
- ból brzucha,
- ból głowy,
- ból lub tkliwość piersi,
- nieregularne miesiączki, (plamienie lub krwawienie) przed właściwym terminem następnej miesiączki,
- nudności,
- uczucie zmęczenia.
Rzadziej występujące skutki uboczne to:
- tkliwość piersi,
- zawroty głowy,
- ból głowy,
- wymioty.
Jeżeli wymioty pojawią się w ciągu 2-3 godzin od przyjęcia preparatu, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem. Może być konieczne wzięcie kolejnej dawki, lub zastosowanie wkładki wewnątrzmacicznej).
Bezwzględnie należy zgłosić lekarzowi choćby najmniejsze podejrzenie faktu, że jest się w ciąży. Należy wspomnieć o jakimkolwiek braku regularności w cyklu miesiączkowym. Innym wymagającym uwagi objawem jest pojawiający się nagły i niepokojący ból w dolnej części brzucha.
Tabletka awaryjna a inne leki
Awaryjna pigułka antykoncepcyjna może wchodzić w interakcje z innymi lekami. Należą do nich:
- wybrane antybiotyki,
- niektóre leki przeciwpadaczkowe,
- leki stosowane w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy,
- niektóre leki używane do leczenia gruźlicy.
W czasie wizyty u ginekologa, który zdecyduje o przepisaniu tabletki awaryjnej, bezwzględnie należy wspomnieć o przyjmowanych zarówno przewlekle jak i objawowo lekach. Każdorazowo wskazane jest zapoznać się z ulotką przyjmowanych preparatów.
