Jednoskładnikowa tabletka antykoncepcyjna – jak działa, kto może ją stosować i co zrobić w przypadku pominięcia dawki?

Tabletka jednoskładnikowa – jak działa?

Jedną z metod antykoncepcji jest stosowanie tabletki zawierającej tylko jeden hormon – progestagen (nie ma w swym składzie estrogenu). Tabletka jednoskładnikowa znana jest powszechnie jako minipigułka. Należy ją przyjmować o tej samej porze każdego dnia. Minipigułka powoduje zagęszczenie śluzu w szyjce macicy, nie pozwalając plemnikom na dotarcie w pobliże komórki jajowej.

Jednoskładnikowa tabletka antykoncepcyjna działa w następujący sposób:

• hamuje jajeczkowanie,
• zwiększa lepkość śluzu w szyjce macicy, co czyni go mniej przepuszczalnym dla plemników,
• wywiera zmiany w obrębie błony śluzowej macicy, czyniąc ją mniej podatną na implantację zapłodnionej komórki jajowej.

Minipigułka może zapobiegać owulacji. Pigułka, która musi być przyjmowana z dokładnością do 12 godzin, hamuje owulację w 97% cykli menstruacyjnych. Oznacza to, że w przypadku stosowania tabletki uwalniającej tylko progestagen do owulacji nie dochodzi w 97 cyklach na 100.

Przeczytaj też: Kubek menstruacyjny – czy jest zdrowy?

Jak stosować pigułkę jednoskładnikową?

Najbardziej popularnym i dostępnym na polskim rynku preparatem jest pigułka, którą trzeba przyjmować o tej samej porze każdego dnia, z dokładnością do 12 godzin (istnieją także preparaty, które należy przyjmować z dokładnością do trzech godzin). Istotne znaczenie ma stosowanie się do instrukcji dołączonej do opakowania, ponieważ pominięcie dawki lub stosowanie pigułki wraz z innymi lekami może prowadzić do spadku jej skuteczności.

W opakowaniu pigułek zawierających tylko progestagen znajduje się 28 pigułek. Należy brać jedną pigułkę dziennie, o tej samej porze, z dokładnością do dwunastu godzin. Pomiędzy poszczególnymi opakowaniami nie robi się przerw – po zakończeniu przyjmowania pigułek z jednego opakowania, następnego dnia rozpoczyna się następne.

Przeczytaj też: Jak prowadzić kalendarzyk miesiączkowy?

Jeśli rozpoczęcie przyjmowania preparatu rozpocznie się w piątym dniu cyklu menstruacyjnego lub wcześniej (piątym dniu od chwili rozpoczęcia miesiączki lub wcześniej), ochrona przed ciążą rozpocznie się natychmiast, pod warunkiem że kobieta nie ma krótkiego cyklu menstruacyjnego (trwającego 23 dni lub krócej). W takim przypadku, może okazać się konieczne stosowanie dodatkowej ochrony, np. prezerwatywy, przez pierwsze dwa dni stosowania pigułki. Jeśli stosowanie minipigułki rozpocznie się innego dnia cyklu, ochrona przed ciążą nie będzie natychmiastowa i należy stosować dodatkową metodę antykoncepcyjną przez pierwsze dwa dni stosowania pigułki.

Przeczytaj: Plamienie podczas brania tabletek antykoncepcyjnych – kiedy do lekarza?

Po porodzie można stosować minipigułkę, jeśli od narodzin dziecka upłynęły 21 dni. Ochrona przed ciążą rozpocznie się natychmiast. Jeśli rozpoczęcie kuracji nastąpi po 21 dniach od chwili porodu, wskazane jest stosowanie dodatkowej formy antykoncepcji (np. prezerwatywy) przez pierwsze dwa dni stosowania pigułki.

Sprawdź też: Majtki menstruacyjne – co to jest?

Kto może stosować pigułkę jednoskładnikową (minipigułkę)?

Stosowanie pigułki jednoskładnikowej jest bardzo bezpieczne, istnieją jednak przeciwwskazania do stosowania tej formy antykoncepcji. Podobnie jak w przypadku pigułki dwuskładnikowej, występują pewne czynniki ryzyka. U niektórych kobiet pojawiają się wypełnione płynem cysty w jajnikach. Nie są one niebezpieczne i zwykle nie ma potrzeby ich usuwania. Cysty te zwykle znikają samoistnie. W wielu przypadkach ich obecność nie wywołuje żadnych objawów, choć u niektórych kobiet występuje ból w obrębie miednicy.

Przeczytaj też: Brak okresu przy tabletkach – o czym może świadczyć

Przeciwwskazania do stosowania minipigułki

Zastosowanie jednoskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej może być niemożliwe w następujących przypadkach:

• choroby serca,
• choroby wątroby,
• rak piersi,
• cysta jajników,
• krwawienie z pochwy nieznanego pochodzenia.

Tabletki jednoskładnikowe można stosować do momentu wejścia w okres menopauzy, jeśli tylko nie pojawią się wyżej opisane przeciwwskazania.

Sprawdź również: Antykoncepcja bez estrogenu – dla kogo?

Część badań wskazuje na możliwe ryzyko wystąpienia raka piersi w związku ze stosowaniem pigułki jednoskładnikowej. Badania te sugerują, że kobiety stosujące wszelkie rodzaje doustnej antykoncepcji hormonalnej mogą być narażone na nieco wyższe ryzyko występowania raka piersi, w porównaniu z kobietami niestosującymi antykoncepcji. Jednakże, w okresie 10 lat po przerwaniu stosowania pigułki, ryzyko pojawienia się raka piersi powraca do normy i jest takie same jak u kobiet, które z tych form antykoncepcji nie korzystały.

Przeczytaj też: Czym różnią się tabletki antykoncepcyjne?

Jaka jest skuteczność tabletki jednoskładnikowej?

Tabletka jednoskładnikowa należy do hormonalnych metod antykoncepcji. Stosowanie pigułki jednoskładnikowej zapewnia ponad 99% skuteczność w zapobieganiu ciąży. Oznacza to, że mniej niż 1 na 100 kobiet stosujących tę formą antykoncepcji (jako jedyną formę antykoncepcji) zajdzie w ciążę. Pigułki zawierające tylko progestagen są szczególnie polecane kobietom, które nie mogą stosować antykoncepcji zawierającej estrogen, czyli dwuskładnikowej, np. ze względu na wysokie ciśnienie krwi, wcześniejsze epizody zakrzepicy lub nadwagę.

Warto jednak wspomnieć, że niektóre leki mogą wpływać na skuteczność pigułki jednoskładnikowej. Wśród najczęściej wymienianych są wybrane rodzaje antybiotyków. Tabletka jednoskładnikowa nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Przed tymi chorobami można chronić się stosując prezerwatywę.

Czytaj również: Leki na wymioty – jakie wybrać?

W przeciwieństwie do tabletek dwuskładnikowych, minipigułkę mogą przyjmować kobiety w wieku 35 lat i starsze, oraz palące (przy dwuskładnikowych odradza się ich przyjmowanie kobietom palącym, które ukończyły 35. rok życia).

Pigułkę jednoskładnikową:

• przyjmuje się jedną dziennie,
• bez przerw pomiędzy opakowaniami,
• wskazane jest przyjmowanie tabletek pomiędzy posiłkami,
• należy ją zażywać każdego dnia o tej samej porze – w przypadku spóźnienia o więcej niż 12 godzin może nie być skuteczna. Może również nie działać w przypadku pojawienia się wymiotów lub silnej biegunki.

U kobiet stosujących tabletkę jednoskładnikową okres może stać się nieregularny lub częstszy. Skutki uboczne obejmują występowanie zmian na skórze i tkliwość piersi – powinny one ustąpić w okresie kilku miesięcy.

Pigułka jednoskładnikowa a ciąża i karmienie piersią

Choć to bardzo mało prawdopodobne, istnieje niewielkie ryzyko na zajście w ciążę podczas stosowania pigułki jednoskładnikowej. Gdyby do tego doszło, nie ma dowodów na to, aby pigułka mogła wyrządzić krzywdę nienarodzonemu dziecku. Jeśli kobieta podejrzewa, że może być w ciąży, a stosuje tabletki jednoskładnikowe, powinna jak najszybciej udać się do ginekologa.

Powodem wizyty powinien być zawsze ból okolic podbrzusza lub też sytuacja, w której okres staje się znacznie krótszy niż zwykle. Mogą to być sygnały ostrzegawcze wskazujące na ciążę pozamaciczną. Należy podkreślić, że jest to zjawisko rzadkie.

Pigułkę jednoskładnikową można bezpiecznie stosować w okresie karmienia piersią. Niewielka ilość progestagenu może przenikać do mleka, lecz nie jest on szkodliwy dla dziecka. Pigułka jednoskładnikowa nie wpływa na produkcję mleka.

Pigułka jednoskładnikowa – zalety i wady

Zalety

Wśród zalet tabletki jednoskładnikowej należy wyróżnić następujące:

• nie wymaga przerywania aktywności seksualnej,
• można ją stosować w okresie karmienia piersią,
• można ją stosować w przypadkach, w których nie można zastosować estrogenu znajdującego się w pigułce dwuskładnikowej, plastrach antykoncepcyjnych i pierścieniu dopochwowym,
• można ją stosować w każdym wieku,
• może być stosowana u kobiet palących, które ukończyły 35. rok życia,
• może łagodzić objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Wady

Niektórymi wadami pigułki jednoskładnikowej są:

• w czasie jej stosowania okresy mogą być nieregularne, mniej obfite, by ulec całkowitemu zatrzymaniu, a pomiędzy okresami może występować plamienie,
• nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową,
• trzeba pamiętać o jej zażywaniu o tej samej porze dnia,
• niektóre leki, w tym pewne antybiotyki, zmniejszają jej skuteczność.

Skutki uboczne zażywania minipigułki

Niektóre z możliwych skutków ubocznych zażywania jednoskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej:

• trądzik,
• tkliwość piersi i powiększenie piersi,
• wzrost lub spadek libido (popędu płciowego),
• zmiany nastroju,
• bóle głowy i migrena,
• nudności lub wymioty,
• cysty w jajnikach (zwykle nieszkodliwe i zanikające bez potrzeby leczenia),
• nieżyt żołądka,
• wzrost masy ciała.

Te skutki uboczne występują najczęściej tylko w pierwszym okresie stosowania pigułki jednoskładnikowej i ustępują z czasem. Powinny całkowicie zniknąć po upływie kilku miesięcy. Warto zwrócić uwagę, jak postępować w sytuacji, kiedy pominięta zostanie tabletka jednoskładnikowa lub zostanie przyjęta z opóźnieniem.

Pigułka jednoskładnikowa a inne leki

W niektórych przypadkach dojść może do interakcji pomiędzy tabletkami jednoskładnikowymi a innymi lekami. Efektem tego może być to, że tabletka nie będzie działać prawidłowo.

Antybiotyki rifampicyna i rifabutin (stosowane w leczeniu m.in. gruźlicy i zapalenia opon mózgowych) mogą obniżać skuteczność pigułki jdenoskładnikowej. Inne antybiotyki nie wywierają takiego wpływu. W czasie trwania terapii przy użyciu wspomnianych antybiotyków wskazane jest zastosowanie dodatkowej formy ochrony przed niechcianą ciążą, np prezerwatywy.

Pigułka jednoskładnikowa może wchodzić w interakcje z lekami określanymi jako induktory enzymatyczne. Przyspieszają one rozpad progestagenu w wątrobie, obniżając skuteczność pigułki. Przykładami induktorów enzymatycznych są:

• leki przeciwpadaczkowe, takie jak karbamazepina, oksycarbazepina, fenytoina, fenobarbital, primidon i topiramat
• ziele świętojańskie (dziurawiec).

Przeczytaj też: Slinda – jednoskładnikowa tabletka antykoncepcyjna

Pominięcie tabletki jednoskładnikowej – co robić?

W przypadku pominięcia kolejnej minipigułki, dalsze postępowanie zależy od:

• okresu, jaki upłynął od wzięcia ostatniej pigułki,
• tego, ile dawek zostało pominiętych,
• czy w okresie ostatnich siedmiu dni doszło do stosunku płciowego,
• czy stosunek ten para odbyła bez dodatkowego zabezpieczenia.

Co zrobić, jeśli zapomniałam wziąć tabletkę antykoncepcyjną?

Jeśli opóźnienie jest mniejsze niż 12 godzin

W przypadku stosowania minipigułki i opóźnieniu z przyjęciem kolejnej o mniej niż 12 godzin:

• należy wziąć pigułkę tak szybko, jak tylko jest to możliwe,
• należy przyjąć następną pigułkę o normalnej porze, nawet jeśli oznacza to wzięcie dwóch pigułek jednego dnia.

Pigułka będzie w dalszym ciągu działała (jest ochrona przed niechcianą ciążą). W czasie stosunku nie jest konieczne, ale wskazane jest zastosowanie dodatkowej ochrony (prezerwatywa). W tym przypadku stosowanie antykoncepcji awaryjnej nie jest konieczne.

To też może Cię zainteresować: Podpaski – rodzaje, co ile zmieniać, jak założyć

Jeśli opóźnienie jest większe niż 12 godzin

W przypadku stosowania minipigułki i upłynięcia więcej niż 12 godzin od pory jej kolejnego zażycia kobieta nie jest chroniona przed niechcianą ciążą.

Przez następne dwa dni stosowania pigułki należy koniecznie używać także dodatkowej ochrony, np. prezerwatyw. Należy także:

• wziąć od razu ostatnią pominiętą dawkę,
• jeżeli pominięta została więcej niż jedna dawka, np. dwie, należy wziąć tylko jedną tabletkę,
• wziąć następną pigułkę o normalnej porze.

Zależnie od tego, kiedy kobieta stosująca tę formę antykoncepcji przypomni sobie o pominięciu dawki, może przyjąć dwie pigułki jednego dnia (jedną po przypomnieniu sobie o fakcie pominięcia, a drugą o normalnej porze) lub nawet jednocześnie. Kobiety te nie są chronione przed niechcianą ciążą. Powinny zastosować dodatkową formę antykoncepcji, np. prezerwatywę, przez następne dwa dni po opuszczeniu dawki.

To też może Cię zainteresować: Tabletka dwuskładnikowa a pominięcie dawki

Minipigułka a wymioty i biegunka

Jeśli wymioty pojawią się w ciągu dwóch godzin po zażyciu pigułki jednoskładnikowej, mogła się ona nie zdążyć w pełni wchłonąć do krwiobiegu. Należy wówczas przyjąć kolejną pigułkę, a następną o zwykłej porze. Jeśli pigułka uzupełniająca nie zostanie połknięta w okresie dwunastu godzin względem normalnej pory, przez następne dwa dni należy stosować dodatkową formę antykoncepcji, np. prezerwatywę. Jeśli wymioty się utrzymują, należy stosować dodatkową formę antykoncepcji – prezerwatywę przez cały okres choroby i przez dwa dni po powrocie do zdrowia.

Ostra biegunka (sześć do ośmiu wodnistych stolców w okresie 24 godzin) może także nie pozwolić na poprawne zadziałanie pigułki. Tabletki przyjmować należy wówczas normalnie, ale równocześnie stosować dodatkowy środek antykoncepcyjny, np. prezerwatywę – podczas biegunki i w okresie dwóch dni po powrocie do zdrowia.

Leki antykoncepcyjne mogą wchodzić w interakcje z innymi farmaceutykami. W zależności od preparatu, ich skuteczność może być niższa np. jeżeli kobieta przyjmuje wybrane antybiotyki czy leki z grupy przeciwpadaczkowych. Należy zawsze powiadomić lekarza o stosowanej czasowo lub przewlekłej terapii.