Jak działają środki plemnikobójcze?
Zadaniem środków plemnikobójczych jest zapobieganie zapłodnieniu poprzez zabijanie lub inaktywację plemników. Spermicydy składają się z dwóch podstawowych komponentów: środka chemicznego toksycznego dla plemników oraz bazy („nośnika”). Najpopularniejszym środkiem niszczącym plemniki jest nonoksynol 9. Działanie tego związku polega na uszkadzaniu błony komórkowej otaczającej plemniki, co powoduje ich zniszczenie.
Ponadto nanoksynol–9 powoduje odłączenie witki plemnika – struktury niezbędnej do jego przemieszczania się, co powoduje jego unieruchomienie. Pozostałe środki plemnikobójcze zawierają substancje takie jak oktoksynol, menfegol oraz chlorek benzalkonium.
Czytaj również: Antykoncepcja awaryjna – tabletka "po"
Rodzaje środków plemnikobójczych
Środki plemnikobójcze występują samodzielnie jako:
- pianka plemnikobójcza,
- żel plemnikobójczy,
- krem plemnikobójczy,
- globulki plemnikobójcze,
- tabletka dopochwowa plemnikobójcza,
- tampon.
Stanowią one również uzupełnienie metod barierowych, takich jak prezerwatywy, błony dopochwowe, gąbki dopochwowe, kapturki naszyjkowe. Należy mieć na uwadze, że łączne stosowanie metod barierowych oraz środków plemnikobójczych może zmniejszać skuteczność antykoncepcji w przypadku nieprawidłowego dobrania substancji zawartej w spermicydzie do materiału, z którego wykonana jest np. błona dopochwowa. Wynika to z faktu, że niektóre substancje zawarte w preparatach chemicznych mogą działać uszkadzająco na błony dopochwowe i inne metody mechaniczne.
Jak stosować środki plemnikobójcze?
Zaletą środków plemnikobójczych jest to, że są stosunkowo proste w użyciu. W celu uzyskania prawidłowego działania preparatu istotne jest ścisłe przestrzeganie zasad jego stosowania. Środek plemnikobójczy należy wprowadzić głęboko do pochwy, przed ujście zewnętrzne szyjki macicy. W przypadku kremów lub żeli pomocne jest wykorzystanie w tym celu specjalnych aplikatorów dołączonych do opakowania. Globulki lub tabletki należy wprowadzić przy użyciu palca. Kremy, czy żele wywierają natychmiastowe działanie antykoncepcyjne, natomiast globulki i tabletki należy umieścić w pochwie na 10–30 min przed stosunkiem – w tym czasie preparat upłynni się.
Czas działania środków plemnikobójczych jest zależny od preparatu i wynosi ok. 1–6 godzin. Przed kolejnym stosunkiem należy zastosować preparat ponownie. Po aplikacji preparatu poleca się pozostać w pozycji leżącej, ze względu na ryzyko wypłynięcia środka plemnikobójczego z pochwy. W celu uzyskania prawidłowego działania preparatu istotne jest zapoznanie się z ulotką dołączoną do opakowania.
Czytaj również: Prezerwatywy: rodzaje, skuteczność, stosowanie
Środki plemnikobójcze – są skuteczne?
Skuteczność środków plemnikobójczych, a także innych metod antykoncepcji, określana jest zwykle za pomocą tzw. indeksu lub wskaźnik Pearla. Wskaźnik ten określa liczbę ciąż na 100 kobiet stosujących daną metodę zapobiegania ciąży przez rok.
Dla środków plemnikobójczych indeks Pearla waha się od 18 (przy ścisłym przestrzeganiu zasad stosowania metody) do 28. Na skuteczność tej metody ma wpływ m.in stopień w jakim dany preparat rozprowadza się w obrębie pochwy, i tak większą skutecznością pod tym względem wykazują się globulki piankowe. Istotna jest również lepkość preparatu – środki o większej lepkości skuteczniej zabezpieczą ujście zewnętrzne szyjki macicy przed wniknięciem plemników.
Środki plemnikobójcze – czy są bezpieczne?
Środki plemnikobójcze oprócz właściwego działania – zabijania plemników, mogą również wywierać efekt cytotoksyczny w obrębie dróg rodnych i prowadzić do uszkodzenia komórek błony śluzowej pochwy i szyjki macicy. Częste stosowanie środków plemnikobójczych może prowadzić do zaburzenia prawidłowej flory bakteryjnej pochwy i predysponować do rozwoju infekcji. Badania nad środkami plemnikobójczymi zawierającymi nonoksynol 9 dowiodły, że substancja ta nie zabezpiecza przez chorobami przenoszonymi drogą płciową, a w przypadku częstego stosowania (częściej niż dwukrotnie w ciągu doby), w związku z działaniem uszkadzającym błonę śluzową, zwiększa podatność na zakażenie wirusem HIV.
Reakcje alergiczne wywołane stosowaniem spermicydów występują w ok. 1-5% przypadków. Działania niepożądane związane ze stosowaniem środków plemnikobójczych mogą obejmować:
- podrażnienie,
- zaczerwienienie,
- pieczenie sromu i pieczenie pochwy,
- świąd błony śluzowej pochwy, świąd sromu, żołędzi prącia.
Ze względu na negatywny wpływ spermicydów na stan flory bakteryjnej pochwy, metody tej nie poleca się u kobiet cierpiących na nawracające infekcje intymne. Nie należy stosować środków plemnikobójczych w okresie ciąży i laktacji.
