Antykoncepcja awaryjna – antykoncepcja po stosunku
Antykoncepcja po stosunku, zwana także antykoncepcją awaryjną, tzw. „the morning after pill” lub „planem B” to temat w Polce dość kontrowersyjny. Do niedawna była posądzana o działanie wczesnoporonne, dlatego wiele grup społecznych i religijnych żądało wycofania pigułki z rynku.
Jak działa antykoncepcja po stosunku?
Dzisiaj wiadomo, że działa w zupełnie inny sposób. Antykoncepcja po stosunku silnie hamuje głównie samą owulację, a zawarty w niej progesteron, w sytuacji gdy do implantacji zarodka już doszło, może nawet podtrzymać ciążę. Sama nazwa progesteron („pro gestatio”), na którym oparta jest nowoczesna antykoncepcja po stosunku, oznacza nic innego jak działanie „pro-ciążowe”, „dla ciąży”.
Mimo wszystko jednak, wciąż wielu lekarzy powołuje się na klauzulę sumienia i odmawia przepisania antykoncepcji po stosunki. Warto wiedzieć, że prawo do jej przepisania mają nie tylko ginekolodzy, ale praktycznie wszyscy lekarze, również lekarze rodzinni.
Kiedy i kto może stosować antykoncepcję po stosunku?
Antykoncepcję po stosunku można stosować we wszystkich sytuacjach, w których:
- zapomniało się o antykoncepcji (pominięcie dawki), a doszło do stosunku,
- antykoncepcja zawiodła (np. pękła prezerwatywa).
W zależności od metody antykoncepcji po stosunku, na jej zastosowanie jest czas maksymalny do 72, a nawet 120 godzin po stosunku.
Antykoncepcję po stosunku a tabletki antykoncepcyjne
Antykoncepcję po stosunku trzeba rozważyć, gdy zapomniało się przyjąć 3 lub więcej tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych z jednego opakowania. W przypadku minipigułki z samym progestagenem przesunięcie przyjęcia tabletki już o 3 godziny może spowodować pojawienie się owulacji i skutkować ciążą.
Antykoncepcję po stosunku a metody barierowe
Jeśli chodzi o metody barierowe, to zarówno zsunięcie się jak i pęknięcie prezerwatywy, błony dopochwowej czy kapturka naszyjkowego, także może zakończyć się niechcianą ciążą.
Antykoncepcję po stosunku a antykoncepcja długoterminowa
Przesunięcie się krążka antykoncepcyjnego, zbyt późne lub przedwczesne jego zdjęcie, odklejenie się plastra antykoncepcyjnego lub zapomnienie o jego przyklejeniu - także wiąże się z możliwością zajścia w ciążę.
W przypadku antykoncepcji długoterminowej, opartej na zastrzykach z progestagenami, opóźnienie wykonania zastrzyku o 2 tygodnie lub w przypadku zastrzyków estrogenowo-progestagenych opóźnienie o 7 dni jest sytuacją, w której należy rozważyć antykoncepcję awaryjną . Także wypadnięcie wkładki wewnątrzmacicznej, tzw. spirali, jest wskazaniem do zastosowania antykoncepcji po stosunku.
Rodzaje antykoncepcji po stosunku – metoda Yuzpe
Nazwa metody Yuzpe wzięła się od nazwiska kanadyjskiego ginekologa, który zajmował się fizjologią rozrodu człowieka. Metoda Yuzpe oparta jest na zwykłych tabletkach antykoncepcyjnych, których należy przyjąć więcej niż w przypadku standardowego przeznaczenia. Dawki są dość duże, ponieważ do 72 godzin po stosunku przyjmuje się 4 tabletki antykoncepcyjne (najlepiej starszej generacji, o większej zawartości hormonów). Po 12 godzinach trzeba zażyć kolejną taką dawkę leku.
Do najczęściej stosowanych pigułek w metodzie Yuzpe należą:
- Gravistat 250 (tego leku wystarczą 2 razy po 2 tabletki),
- Gravistat 125 (0,05 miligramów etenyloestradiolu i 250 mikrogramów lewonorgestrelu),
- Microgynon,
- Stediril i inne generyki (zamienniki) tego preparatu.
Oprócz preparatu Gravistat 250, resztę tabletek należy zażyć w schemacie 2 razy po 4 tabletki. Brak jest badań nad skutecznością antykoncepcji awaryjnej dla pigułek antykoncepcyjnych nowszych generacji. Metoda Yuzpe jest nieco mniej skuteczna od innych, opisanych poniżej. Wiąże się też częściej z pewnymi efektami ubocznymi (nudności, wymioty, zaburzenia łaknienia, bóle głowy, uczucie obrzmienia). Jednak są one wyjściem w sytuacji, gdy nie ma dostępu do metod dedykowanych samej tylko antykoncepcji awaryjnej (Postinor Duo, Escapelle).
Tabletka „morning after pill” – antykoncepcja po stosunku
Na rynku dostępne są obecnie dwa preparaty, które dopuszczone zostały jako leki służące wyłącznie antykoncepcji po stosunku.
Antykoncepcja po stosunku - Postinor Duo
Pierwszym z nich jest Postinor Duo, zawierający tylko sam progestagen. Jest nim lewonorgestrel w dawce 750 mikrogramów. Należy go przyjąć jak najwcześniej, maksymalnie do 72 godzin po stosunku, a drugą tabletkę tego samego środka 12 godzin później.
Czy antykoncepcja po stosunku jest bezpieczna? Antykoncepcja awaryjna, choć jest bezpieczna, to nie pozostaje bez wpływu na gospodarkę hormonalną. Może zupełnie przesunąć termin miesiączki, dlatego można ją przyjmować tylko w sytuacjach „kryzysowych”. W przypadku Postinor Duo, producent jako maksymalną, bezpieczną dawkę leku w ciągu jednego cyklu podaje 4 tabletki. Należy jednak zachować rozwagę i korzystać z niej jak najrzadziej, a najlepiej zawsze pamiętać o tradycyjnym zabezpieczeniu przed stosunkiem.
Antykoncepcja po stosunku - Escapelle
Kolejna tabletka po stosunku to preparat o nazwie Escapelle. Zawiera on stężenie hormonów takie, jak w dwóch tabletkach Postinor Duo (1500 mikrogramów). Jest łatwiejszy w stosowaniu, ponieważ wystarczy przyjąć jedną tabletkę, do 72 godzin po stosunku. Maksymalna, bezpieczna dawka, którą można zastosować w jednym cyklu to dwie tabletki.
Zarówno Postinor Duo jak i Escapelle są droższe od zwykłych tabletek antykoncepcyjnych, używanych w metodzie Yuzpe. Cechują się jednak nieco lepszą skutecznością i słabiej wyrażonymi efektami ubocznymi (nudności, bóle głowy, brzucha, obrzęki).
Wkładka wewnątrzmaciczna – skuteczna metoda antykoncepcji po stosunku
Bardzo skuteczną metodą antykoncepcji awaryjnej jest założenie tradycyjnej „spirali” do 5 dni po stosunku. Wkładka wewnątrzmaciczna uważana jest za metodą skuteczniejszą od wszystkich wyżej wymienionych pigułek hormonalnych, gdyż nie tylko zapobiega owulacji, ale też zmienia właściwości endometrium.
W przypadku założonej w sposób prawidłowy wkładki nie dochodzi do implantacji zarodka. Podobne działanie wykazuję zarówno wkładka miedziana, jak i z lewonorgestrelem. U kobiet, które jeszcze nie rodziły, raczej nie zaleca się zakładania wkładki jako antykoncepcji awaryjnej.
Po założeniu spirali, można ją zostawić w macicy i traktować jako normalną metodę antykoncepcyjną.
