Hydroksypropylometyloceluloza – czym jest?
Hydroksypropylometyloceluloza, występująca również pod nazwą hypromeloza, HPMC oraz E464, to organiczny związek chemiczny stosowany m.in. w przemyśle spożywczym. To półsyntetyczny polimer uzyskany w wyniku reakcji chemicznej, modyfikacji celulozy pochodzenia naturalnego. Jest pochodną celulozy, w której część grup hydroksylowych została alkilowana grupami metylowymi i 2-hydroksypropylowymi.
Hypromeloza jest białym, żółtawobiałym lub szarawobiałym proszkiem bądź granulatem o właściwościach higroskopijnych, który po rozpuszczeniu w zimnej wodzie tworzy roztwór koloidalny. HPMC praktycznie nie rozpuszcza się w gorącej wodzie, acetonie, bezwodnym etanolu i toluenie.
Hydroksypropylometyloceluloza nie jest trawiona ani wchłaniana w przewodzie pokarmowym. Nazywana jest jedną z frakcji błonnika pokarmowego.
Hydroksypropylometyloceluloza – zastosowanie
Hydroksypropylometyloceluloza E464 znalazła zastosowanie w przemyśle spożywczym jako dodatek do produktów spożywczych. Wykorzystywana jest jako: substancja zagęszczająca, żelująca, nośnik, stabilizator, substancja wypełniająca, a także czynnik zwiększający adhezję.
Hydromeloza używana jest w piekarnictwie jako dodatek do mąk bezglutenowych np. owsianych, ryżowych, kukurydzianych. Ułatwia spulchnianie ciasta, zapewnia odpowiednią miękkość i zapobiega starzeniu się pieczywa podczas przechowywania. Znajdziemy ją w gotowych mieszankach do wypieku chleba, ciasta czy pizzy.
Hydroksypropylometyloceluloza znalazła również zastosowanie jako substancja glazurująca w przemyśle spożywczym i farmaceutycznym.
Hydroksypropylometyloceluloza E464 wykorzystywana jest również jako dodatek do żywności wegańskiej, bowiem jej właściwości sprawiają, że może zastąpić żelatynę zwierzęcego pochodzenia. Znajdziemy ją jeszcze w produktach, takich jak: jogurty, lody, polewy, lukry, marynaty, gotowe sosy, zupy, musy czekoladowe, mleko modyfikowane dla niemowląt.
Przemysł farmaceutyczny
HPMC znajduje również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym. Nawilża spojówkę i rogówkę oka, a tym samym jest składnikiem kropli do oczu stosowanych przez osoby zmagające się m.in. z zespołem suchego oka.
Hypromeloza imituje mucynowy składnik filmu łzowego. Nie przenika do wnętrza gałki ocznej. W zależności od stężenia może być stosowana jako sztuczne łzy, a większych stężeniach – jako preparat diagnostyczny.
Hypromeloza znajduje coraz szersze zastosowanie w technologii farmaceutycznej w postaci leku o modyfikowanym i kontrolowanym uwalnianiu substancji czynnej. Jest budulcem hydrofilowych matryc pęczniejących w tabletkach o kontrolowanym uwalnianiu. Wykorzystywana jest podczas produkcji leków, suplementów, a także jako nośnik substancji aktywnej w preparatach.
HPMC niekiedy przyczynia się do opóźnienia uwalniania i wchłaniania substancji czynnych będących składnikami leków i suplementów diety.
Przemysł kosmetyczny
Hydroksypropylometyloceluloza E464 w przemyśle kosmetycznym pełni rolę emulgatora i stabilizatora. Ze względu na swoje właściwości wykorzystywana jest jako wzmacniacz piany – sprawia, że piana staje się twardsza. Jest składnikiem szamponów, mydeł, odżywek, środków do kąpieli, a także kremów ochronnych z filtrem UV.
Hydroksypropylometyloceluloza w diecie
Hydroksypropylometyloceluloza E464 jest częstym składnikiem produktów spożywczych dla wegan i wegetarian, ponieważ może zastępować żelatynę pochodzenia zwierzęcego. Warto jednak pamiętać, że spożywanie produktów z dodatkami chemicznymi powinno być zawsze umiarkowane, nawet jeśli są one uznawane za bezpieczne.
Czy hydroksypropylometyloceluloza jest szkodliwa?
Eksperci Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności na podstawie zebranych danych toksykologicznych stwierdzili, że hypromeloza nie jest genotoksyczna i rakotwórcza. Tym samym nie ustalono dziennego limitu dopuszczalnego do spożycia. HPMC widnieje na liście substancji, które zostały powszechnie uznane za bezpieczne.
Choć nie został ustalony dzienny limit dopuszczany do spożycia, to należy mieć na uwadze, że dobrze jest zachować umiar w spożywaniu wspomnianej substancji.
Nadmiar hypromelozy może wywołać reakcje alergiczne oraz przyczynić się do podrażnienia jelita, a także do wystąpienia biegunki lub wymiotów. Z racji tego, że HPMC znajduje się w składzie wielu produktów spożywczych, kontrolowanie spożytej ilości substancji jest stosunkowo trudne.
Hypromeloza będąca składnikiem kropli do oczu może powodować reakcje alergiczne. Do najczęściej zgłaszanych działań niepożądanych należą: niewyraźne widzenie, pieczenie oczu, świąd, przekrwienie spojówek i uczucie lepkości powiek.
