Oparzenia u dzieci

Patrycja Dębosz lekarz 16 marca 2015 (pierwsza publikacja: 11 lutego 2014)

Oparzenia u dzieci stanowią niemały odsetek wszystkich nieszczęśliwych wypadków jakim ulegają maluchy. Dużą część stanowią oparzenia słoneczne, które są następstwem opalania bez odpowiedniej ochrony. Większość oparzeń u dzieci to wynik nieostrożności opiekunów. Pierwsza pomoc u dzieci w oparzeniach obejmuje przerwanie narażenia na działanie wysokiej temperatury, ochładzanie i zastosowanie opatrunku.

Spis treści

Najczęstsze przyczyny i rodzaje oparzeń u dzieci
Klasyfikacja oparzeń u dzieci
Powierzchnia oparzenia
Głębokość oparzenia
Lokalizacja oparzenia
Pierwsza pomoc w oparzeniach u dzieci
Powikłania i następstwa oparzeń u dzieci

Najczęstsze przyczyny i rodzaje oparzeń u dzieci

Skóra dziecka jest bardzo wrażliwa na niekorzystne działanie wysokiej temperatury. Mała ilość tkanki podskórnej oraz cienka warstwa naskórka sprawiają, że skóra dziecka jest gorzej przystosowana do znoszenia drażniących czynników zewnętrznych niż zahartowana skóra osoby dorosłej. Wystarczy kilkunastominutowe eksponowanie niemowlęcia na działanie słońca w 40-stopniowym upale, by na jego skórze pojawiły się ciężko gojące się oparzenia u dzieci. U dzieci w wieku przedszkolnym nawet kilkusekundowe narażenie na substancje o temperaturze powyżej 60ºC może doprowadzić do powstania głębokich ran.

Dzieci mają naturalną ciekawość świata. Wszystko chcą dotknąć, posmakować, zobaczyć. Często nie rozumieją, dlaczego niektóre urządzenia, takie jak żelazko czy piekarnik, raz są zimne, a raz gorące. Z reguły większość wypadków ma miejsce w wyniku niedopilnowania lub nieostrożności opiekunów. Do nieszczęśliwego wypadku może dojść w każdej chwili i może mieć on miejsce w trakcie zwykłych, codziennych czynności.

Gorąca herbata, tłuszcz na patelni, rozgrzany piekarnik czy zachęcająco mrugające włączone żelazko – to tylko przykłady pułapek, które czyhają na ciekawe świata dzieci. To właśnie w pozornie bezpiecznym domu oparzenia u dzieci stanowią największy procent nieszczęśliwych wypadków. Nieświadome zagrożeń maluchy nie potrafią przewidzieć konsekwencji swoich działań i łatwo ulegają oparzeniom. Większości niepożądanych zdarzeń można zapobiec, a jeśli już dojdzie do oparzenia, tylko szybka i fachowo udzielona pierwsza pomoc po oparzeniach u dziecka może zminimalizować skutki wypadku.

Oparzenia termiczne

Najczęstszą przyczyną oparzeń u dzieci do 3 roku życia są gorące płyny. Według statystyk najczęściej są to: gorące mleko, zupa, para wodna, wrzątek, płomienie, rozgrzane garnki, pokrywki, grzejnik i żelazko. Do poparzeń dochodzi także poprzez zanurzenie dziecka w zbyt ciepłej wodzie w czasie kąpieli.

Oparzenia słoneczne

Do oparzeń termicznych zaliczamy również oparzenia powstałe w wyniku nadmiernego działania promieni słonecznych. Pierwsze objawy oparzenia słonecznego możemy zauważyć już po kilkudziesięciu minutach, kiedy to na skórze dziecka pojawia się niepożądane zaczerwienienie.

Oparzenia środkami chemicznymi

Niezwykle niebezpieczną grupą oparzeń są oparzenia u dzieci wywołane środkami chemicznymi. Choć dominują one w grupie dorosłych, notuje się wiele takich wypadków także z udziałem dzieci. Do oparzenia chemicznego dochodzi najczęściej poprzez wylanie na skórę drażniącego środka, wypicie trującej substancji lub wdychanie toksycznych oparów.

Oparzenia elektryczne

Kolejnym rodzajem oparzeń są elektryczne oparzenia u dzieci. Dochodzi do nich głównie z powodu nieostrożności i nieuwagi opiekunów. Dzieci nie powinny mieć bezpośredniego dostępu do urządzeń podłączonych do prądu elektrycznego lub do samego źródła prądu elektrycznego, czyli kontaktu.

Klasyfikacja oparzeń u dzieci

Oparzenia dzielą się na: lekkie, średnio ciężkie oraz ciężkie. Aby dokładnie ocenić stopień oparzeń u dzieci, należy wziąć pod uwagę:

powierzchnię oparzonej skóry,
głębokość oparzenia,
lokalizację oparzenia,
wiek poszkodowanego dziecka.

Powierzchnia oparzenia

Istnieje kilka sposobów orientacyjnego określenia oparzonej powierzchni ciała dziecka:

Reguła dłoni – wedle tej reguły przyjmuje się, że powierzchnia dłoni oparzonego dziecka stanowi 1% powierzchni jego ciała.

Reguła piątek – reguła ta używana jest do oceny rozległości oparzeń u niemowląt; według tej reguły:

głowa stanowi 20% powierzchni ciała,
tułów – przód 20% i tył 20%,
kończyny – po 10% na każdą z 4 kończyn.

Reguła dziewiątek Wallace'a – służy ona do oceny powierzchni ciała u oparzonych dzieci po 5 roku życia; według tej reguły przyjmuje się, że:

głowa stanowi 9%,
przednia powierzchnia tułowia – 18% (w tym 9% klatka piersiowa i 9% brzuch),
tylna powierzchnia tułowia – 18%,
ręce – każda z kończyn górnych po 9%,
nogi – każda z kończyn dolnych po 18%,
krocze – 1%.

U dzieci do 5 roku życia modyfikuje się tę metodę, przyjmując, że poszczególne części ciała stanowią odpowiednio:

głowa – 18%,
przednia powierzchnia tułowia – 18% (w tym 9% klatka piersiowa i 9% brzuch),
tylna powierzchnia tułowia – 18%,
ręce – każda z kończyn górnych po 9%,
nogi – każda z kończyn dolnych po 14%,
krocze – 1%.

Głębokość oparzenia

Głębokość oparzeń u dzieci oceniamy w stopniach, które korelują ze stopniem uszkodzenia tkanek. Niekiedy głębokość oparzenia możemy ocenić dopiero po kilku dniach.

Oparzenie I stopnia obejmuje tylko zewnętrzne warstwy skóry – jest to oparzenie powierzchowne.

Przykłady: oblanie się dziecka gorącą herbatą, lekkie poparzenie słoneczne, krótkotrwały kontakt z gorącym przedmiotem.
Objawy: widoczne zaczerwienienie, niewielki obrzęk, miejscowo ból i pieczenie, po około 3 dniach następuje swędzenie oparzonego miejsca.
Rokowanie: regeneracja naskórka następuje w ciągu 7–10 dni.

Oparzenie II stopnia obejmuje dodatkowo skórę właściwą. Przykładem może być tutaj oblanie się dziecka gorącym tłuszczem z patelni, wrzątkiem lub długotrwałe przebywanie na słońcu. Ten typ oparzenia dzielimy na dwa podtypy.

a. Oparzenie stopnia IIA

Objawy: pęcherze wypełnione płynem surowiczym, skóra koloru bordowo-czerwonego, oparzenie jest wyjątkowo bolesne, gdyż nie dochodzi do porażenia czucia.
Rokowanie: skóra goi się dobrze – w ciągu 10–21 dni, nie pozostawia blizn i tylko w przypadku rozległego oparzenia wymaga pobytu w szpitalu.

b. Oparzenie stopnia IIB

Objawy: skóra blada, z czerwonymi punktami w okolicy mieszków włosowych, oparzenie jest mniej bolesne, gdyż dochodzi do uszkodzenia zakończeń nerwowych w skórze.
Rokowanie: oparzenie goi się przez kilka tygodni i może pozostawić oszpecające blizny.

Oparzenie III stopnia obejmuje tkanki znajdujące się pod skórą właściwą – zakończenia nerwowe, mięśnie, naczynia krwionośne, tkankę podskórną, kości.

Przykłady: pożar, poparzenie substancjami chemicznymi.
Objawy: skóra szara, woskowa, czasami czarna (zwęglona), jest twarda i sucha; oparzenie nie jest bolesne.
Rokowanie: proces regeneracji trwa długie tygodnie pozostawiając widoczne blizny, często konieczne bywają przeszczepy skóry.

Lokalizacja oparzenia

Oparzenia u dzieci obejmujące twarz, stopy, ręce i drogi oddechowe zaliczamy zawsze do grupy najcięższych oparzeń, nawet jeśli głębokość uszkodzonej skóry jest niewielka. Szczególnie niebezpieczne są oparzenia obejmujące swoim zasięgiem cały obwód kończyny czy tułowia. W trakcie procesu regeneracji może dojść do zaciśnięcia się blizny i w następstwie doprowadzić do wtórnego niedokrwienia oparzonej części ciała.

Pierwsza pomoc w oparzeniach u dzieci

Oparzeniom u dzieci zawsze towarzyszą wielkie emocje. Dzięki zdolności zachowania spokoju i szybkiemu działaniu możemy zniwelować skutki niechcianego zdarzenia. Oto krok po kroku, co powinniśmy zrobić, gdy dziecko się oparzy.

1. Przerwać narażenie na działanie wysokiej temperatury:

ugasić płonące ubranie, wyłączyć gotującą się wodę, odciąć źródło prądu, a w przypadku poparzeń słonecznych umieścić dziecko w zacienionym i chłodnym miejscu,
zdjąć ubranie z dziecka; jeżeli jednak pojawiają się trudności, nie należy zrywać odzieży na siłę.

2. Schłodzić oparzone miejsce:

ranę należy obficie spłukać chłodną wodą (20°C), najlepiej pod bieżącym strumieniem przez około 20 minut, na ranę można zastosować panthenol.

3. Opatrzyć ranę:

ranę zabezpieczyć jałowym gazikiem lub opatrunkiem chłodzącym, np. hydrożelowym,
jeżeli oparzenie jest rozległe, należy unieruchomić i lekko unieść oparzoną kończynę.

4. Zapewnić dziecku komfort cieplny.

5. W ciężkich przypadkach (ciężkie, rozległe oparzenia, oparzenia dróg oddechowych i przełyku) wezwać pogotowie ratunkowe.

W trakcie udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach u dzieci nie wolno:

smarować oparzonej skóry żadnymi maściami, kremami lub stosować okładów z kwaśnego mleka czy maślanki.
przemywać rany alkoholem,
nakładać tłuszczy pochodzenia zwierzęcego,
przekłuwać tworzących się pęcherzy,
usuwać ubrania na siłę – jeśli ubranie nie chce się odkleić, pozostawiamy je,
odrywać płatów skóry,
stosować lodu do ochładzania skóry,
pozostawiać dziecka samego, szczególnie jeśli oparzenie jest rozległe.

Powikłania i następstwa oparzeń u dzieci

Lekkie oparzenia goją się z reguły bez pozostawienia blizn. Po oparzeniach powierzchownych proces regeneracji skóry następuje od brzegów rany, a następnie kieruje się do środka powstałego uszkodzenia.

W przypadku oparzeń głębokich, gdy uszkodzenie dotyka także głębsze partie skóry właściwej, nie dochodzi do prawidłowej regeneracji naskórka, w konsekwencji czego powstaje blizna po oparzeniu. Najbardziej szpecące blizny obserwuje się w obrębie twarzy i rąk, a także w okolicach, gdzie skóra dziecka jest cieńsza, m.in. w okolicach pach, pachwin, na ustach.

W najcięższych przypadkach chirurdzy plastyczni włączają oparzone dzieci do programu przeszczepów skórnych i leczenia powstałych przykurczów. Należy pamiętać, że często występują również niekorzystne skutki psychiczne oparzeń u dzieci, które niejednokrotnie sprawiają, że mali pacjenci wymagają odpowiedniego i długotrwałego wsparcia psychologicznego.

Opublikowano: 11.02.2014; aktualizacja: 16.03.2015

Oceń:

4.5

Patrycja Dębosz

Lekarz

Absolwentka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, wieloletnia członkini Studenckiego Pediatrycznego Koła Naukowego w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego przy Szpitalu Bielańskim w Warszawie oraz Studenckiego Koła Naukowego Chorób Zakaźnych Dzieci przy Szpitalu Zakaźnym w Warszawie. Laureatka II miejsca Studenckiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej "Pediatria, jakiej nie znacie" w 2011 roku, dwukrotny koordynator Gynecology Session podczas Warsaw International Medical Congres.