Fosfor nieorganiczny – badanie z krwi i moczu. Jakie normy w wynikach morfologii?

Justyna Mazur analityk medyczny 19 stycznia 2022 (pierwsza publikacja: 21 kwietnia 2017)

Fosfor nieorganiczny odpowiada za regulację gospodarki kostnej oraz kurczliwość mięśni. Badanie jego poziomu w morfologii przeprowadza się wraz z oznaczaniem stężenia witaminy D oraz wapnia. Normy fosforu w wynikach badań krwi zależą od wieku pacjenta. Hiperfostatemia (podwyższony poziom pierwiastka) świadczy najczęściej o niewydolności nerek, natomiast jego niskie stężenie (hipofostatemia) – np. o niedoczynności tarczycy.

fosfor badanie z krwi i moczu — Depositphotos

Spis treści

Co to jest fosfor nieorganiczny?
Fosfor i wapń w badaniu krwi
Kiedy należy zbadać poziom fosforu nieorganicznego w moczu?
Jak przygotować się do badania fosforu w moczu?
Wartości referencyjne fosforu nieorganicznego w moczu
Interpretacja wyniku badania fosforu w moczu
Kiedy należy zbadać poziom fosforu nieorganicznego we krwi?
Jak przygotować się do badania fosforu we krwi?
Wartości referencyjne fosforu w badaniach krwi
Interpretacja wyniku fosforu w badaniach krwi
Hiperfosfatemia (podwyższony fosfor) – co to znaczy?
Hipofosfatemia (niski fosfor w wynikach badań krwi) – przyczyny

Co to jest fosfor nieorganiczny?

Fosfor nieorganiczny to biopierwiastek, który wraz z wapniem stanowi główny składnik kości. Największa ilość fosforu zmagazynowana jest w kościach, w mniejszym stopniu w mięśniach i innych tkankach, a w najmniejszej ilości w płynach ustrojowych. Poziom fosforu zależny jest od jego wchłaniania w jelicie oraz uwalniania z kości i wydalania przez nerki. Jest składnikiem fosfolipidów budujących błony komórkowe oraz ważnym produktem do syntezy związków wysokoenergetycznych.

Stężenie fosforu w wydalanym moczu pozostaje w ścisłym związku z podażą fosforu w diecie. Znaczenie kliniczne ma wzrost wydalania fosforu. Fosfaturia może być spowodowana przyczynami nerkowymi lub pozanerkowymi.

Fosfor i wapń w badaniu krwi

Fosfor nieorganiczny to jeden z kluczowych pierwiastków regulujących kurczliwość mięśni oraz gospodarkę kostną. Regulacja jego poziomu jest nierozerwalnie związana ze stężeniem wapnia w organizmie.

Badanie fosforu nieorganicznego pozwala przede wszystkim oszacować pracę nerek, gdyż wydalanie fosforanów z moczem jest głównym mechanizmem regulującym poziom fosforu we krwi.

Fosfor nieorganiczny oznaczany jest najczęściej razem z badaniem poziomu wapnia oraz witaminy D w ramach kompleksowej oceny gospodarki wapniowo-fosforanowej. Takie jednoczesne badanie fosforu i wapnia we krwi wynika ze ścisłej zależności między ich stężeniami oraz wspólnych mechanizmów regulacyjnych.

Zobacz też: Chlor – właściwości, normy, funkcje

Kiedy należy zbadać poziom fosforu nieorganicznego w moczu?

Wskazaniem do oznaczenia są:

choroby kości,
dializoterapia,
przewlekła niewydolność nerek,
stany po operacji tarczycy,
choroby przytarczyc,
kamica nerkowa,
nadużywanie alkoholu,
podejrzenie niedoboru witaminy D,
osłabienie mięśni i ból kości.

Jak przygotować się do badania fosforu w moczu?

Badanie poziomu fosforu nieorganicznego wykonuje się na podstawie uzyskanej od pacjenta próbki moczu. Mocz należy oddać do sterylnego pojemnika (można go kupić w aptece lub otrzymać w poradni), po porannej toalecie miejsca intymnego (dokładne umycie okolic ujścia cewki moczowej), ze środkowego strumienia. Otrzymaną próbkę jak najszybciej dostarczyć do analizy.

Bardziej wskazaną techniką oznaczenia poziomu fosforu nieorganicznego jest określenie jego poziomu w dobowej zbiórce moczu. Polega ona na zgromadzeniu moczu z 24 godzin, a następnie oddanie do analizy próbki moczu z pozyskanej ilości.

Sprawdź również: Czym są makrofagi?

Wartości referencyjne fosforu nieorganicznego w moczu

Pojedyncze oznaczenie fosforu nieorganicznego nie ma swojej normy referencyjnej, a znaczenie tego badania jest orientacyjnym rozpoznaniem zaburzenia gospodarki fosforanowej. W przypadku kiedy lekarz chce znać faktyczne stężenia fosforanu w moczu, powinien zlecić oznaczenie jego stężenia w dobowej zbiórce moczu.

Interpretacja wyniku badania fosforu w moczu

Wzrost wydalania fosforanów:

pochodzenia nerkowego (przeszczep nerki, zaburzona funkcja kanalika bliższego, kwasica kanalikowa proksymalna);
pochodzenia pozanerkowego (pierwotna nadczynność przytarczyc, wtórna nadczynność przytarczyc, krzywica, osteomalacja, dieta bogata w fosfor).

Spadek wydalania fosforanów:

nadczynność przytarczyc,
rzekoma niedoczynność przytarczyc,
niedobór fosforu,
dieta uboga w fosfor.

To też może Cię zainteresować: Witamina D – rodzaje, właściwości, źródła

Kiedy należy zbadać poziom fosforu nieorganicznego we krwi?

Kontrola stężenia fosforu prowadzona jest:

w diagnostyce:
- chorób kości,
- chorób przytarczyc,
- chorób tarczycy,
w rozpoznawaniu zaburzeń ilości witaminy D₃,
w dializoterapii,
w żywieniu pozajelitowym,
u osób nadużywających alkoholu,
w bólach kości i osłabieniu siły mięśniowej.

Jak przygotować się do badania fosforu we krwi?

Badanie wykonuje się na podstawie pobranej od pacjenta niewielkiej ilości krwi do probówki próżniowej. Materiał pobierany jest zazwyczaj z żył najlepiej widocznych i zlokalizowanych w dole łokciowym, u dzieci natomiast stosuje się niewielkie nacięcie nożem lekarskim (lancetem) na skórze w celu wywołania niewielkiego krwawienia. Otrzymaną próbkę wysyła się do analizy.

Badanie wykonuje się na czczo. Ostatni posiłek zaleca się spożyć o godzinie 18 w dniu poprzedzającym badanie.

Sprawdź również: Kwas foliowy – funkcja, działanie, niedobór

Wartości referencyjne fosforu w badaniach krwi

Wartości prawidłowe przedstawiają się w następujący sposób (biorąc pod uwagę wiek pacjenta):

wiek 1-5 dni: 4,8-8,2 mg/dl,
wiek 1-3 lata: 3,8-6,5 mg/dl,
wiek 4-11 lat: 3,7-5,6 mg/dl,
wiek 12-15 lat: 2,9-5,4 mg/dl,
wiek 16-19 lat: 2,7-4,7 mg/dl,
dorośli: 3,0-4,5 mg/dl.

Należy pamiętać, aby każdy otrzymany wynik skonsultować indywidualnie z lekarzem.

Interpretacja wyniku fosforu w badaniach krwi

Zwiększony poziom fosforu w surowicy występuje w:

zmniejszonej filtracji kłębuszkowej,
ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek (zmniejszone wydalanie z moczem),
zwiększonym wchłanianiu zwrotnym fosforanów,
nadmiernej podaży fosforu w diecie,
niedoczynności przytarczyc,
nadmiernym wysiłku fizycznym,
kwasicy z towarzyszącym odwodnieniem,
podczas chemioterapii (z powodu rozpadu komórek nowotworowych).

Spadek poziomu potasu we krwi świadczy o:

nadczynności przytarczyc,
zaburzeniach wchłaniania,
niewystarczającej podaży w pokarmie,
przebiegu kwasicy ketonowej,
stosowaniu leków alkalizujących przez długi okres, a także diuretyków.

Spadek poziomu potasu występuje również u osób z rozległymi oparzeniami i urazami (dochodzi do przemieszczenia fosforu z przestrzeni pozakomórkowej do wewnątrz komórek).

Zobacz też: Ocet ryżowy – właściwości i zastosowanie

Hiperfosfatemia (podwyższony fosfor) – co to znaczy?

Fosfor powyżej normy najczęściej świadczy o niewydolności nerek. Zaburzenie ich pracy zaburza usuwanie fosforu z organizmu drogą wydalania w moczem. Inne przyczyny wysokiego fosforu to: hipokalcemia, czyli niski poziom wapnia, niedoczynność przytarczyc, cukrzycowa kwasica ketonowa.

Jeśli w wynikach badań pojawi się podwyższony poziom tego pierwiastka, objawy wynikają z kalcyfikacji narządów, czyli odkładania się w ich miąższu złogów fosforanów wapnia. Mogą wystąpić: drgawki tężyczkowe, zaburzenia pracy serca oraz biegunki i wymioty.

Warto wspomnieć o zjawisku określanym jako hiperfosfatemia rzekoma, wynikającym z hipertriglicerydemii lub hemolizy krwi. Zwiększony poziom fosforu leczony jest na drodze terapii choroby podstawowej oraz stosowania soli metali, które ograniczają jego wchłanianie z przewodu pokarmowego.

Hipofosfatemia (niski fosfor w wynikach badań krwi) – przyczyny

Obniżony poziom fosforu w wynikach morfologii krwi wynikać może z: nadczynności przytarczyc, niedożywienia i niedostatecznej podaży fosforu z dietą czy niedoczynności tarczycy. Inne przyczyny obniżonego fosforu to: niski poziom potasu czy wysoki poziom wapnia, krzywica, przedawkowanie diuretyków oraz długotrwałe ich stosowanie bądź przyjmowanie leków alkalizujących.

Jeśli mamy do czynienia z obniżonym fosforem, objawy obejmują m.in.: osłabienie, bóle mięśni i kości, wymioty, zaburzenia oddychania, drgawki. Przy hipofosfatemii poniżej 1 mg/dl może dojść do rabdomiolizy, czyli rozpadu mięśni, zaś poziom fosforu poniżej 0,5 mg/dl prowadzi do hemolizy erytrocytów.

Leczenie zbyt niskiego poziomu fosforu polega na wyleczeniu choroby podstawowej, wzbogaceniu diety w produkty bogate w fosfor (mleko i nabiał, mięso, fasola) a niekiedy – na stosowaniu dożylnych wlewów fosforanów.

Opublikowano: 21.04.2017; aktualizacja: 19.01.2022

Oceń:

4.5

Justyna Mazur

Analityk medyczny

Absolwentka Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medycznej Collegium Medicum na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Stale kontynuuje edukację, uczestnicząc w licznych kursach i szkoleniach z zakresu diagnostyki laboratoryjnej. Kilkuletnie doświadczenie zawodowe zapewnia jej znajomość realnych wątpliwości i obaw pacjentów związanych z wykonaniem oraz interpretacją badań laboratoryjnych.