Seks nastolatków – kiedy rozpocząć życie seksualne? Jak ochronić sie przed zagrożeniami związanymi z rozpocząciem współżycia?

Seks nastolatków – statystyki

Szacuje się, że większość młodych kobiet i mężczyzn utraci dziewictwo do 20. roku życia, średni wiek to 17 lat. Łatwo wywnioskować, że spora grupa młodzieży zrobi to dużo wcześniej. Nie ma sensu oceniać, czy to dobrze czy źle. Najważniejsze, żeby młodzi ludzie byli na to gotowi. Niestety, badania dowodzą, że aż 14 procent osób mających za sobą inicjację seksualną przyznało, że na decyzję o podjęciu współżycia miała wpływ presja ze strony otoczenia. Tego typu nacisk jest niemal dwukrotnie większy w przypadku chłopców niż dziewcząt.

Zdarzają się przypadki, gdy w klasie gimnazjalnej tylko kilka dziewczyn jest dziewicami, reszta ma już inicjację seksualną za sobą i chwali się kolejnymi podbojami. Nacisk ze strony rówieśników jest ogromny i może przyczynić się do podjęcia przyspieszonej decyzji o pierwszym razie. Dotyczy to zarówno dziewcząt jak i chłopców. Inaczej jest, gdy młoda osoba ma silne zasady, przekonania i wsparcie ze strony rodziny, albo innej grupy rówieśniczej czy przyjaciół, którzy wyznają takie same wartości. Niestety, większość nastolatków nie może liczyć na taką pomoc.

Pocieszający jest fakt, że w zdecydowanej większości, bo 63 procent nastolatków, podjęcie współżycia seksualnego jest wspólną decyzją obojga partnerów. W pozostałych stroną inicjującą bywa zazwyczaj mężczyzna. Z drugiej strony tylko 16 procent chłopców twierdzi, że na podjęciu współżycia zależało im bardziej niż partnerce.

Przeczytaj też: Seks a wiek – jak wiek wpływa na życie seksualne?

Jaki wpływ na rozpoczęcie życia seksualnego mają rówieśnicy?

Z presją otoczenia mamy do czynienia wtedy, gdy znajomi, przyjaciele czy koledzy z klasy starają się wzbudzić w młodej osobie uczucie, że powinna zacząć uprawiać seks, bo oni mają to już za sobą. W takim przypadku możemy mówić o namawianiu do utraty dziewictwa, ale też o namawianiu do innych czynności seksualnych, np. seksu oralnego, analnego, czy częstej zmiany partnerów. Nastolatkowie nie mają jeszcze wypracowanej asertywności, dlatego też często ulegają presji znajomych. Odmowa bywa czasem bardzo trudna, choć dorosłym wydaje się, że jest inaczej. Dla nastolatka akceptacja grupy i pozycja w niej są często równoznaczne z wartością danej osoby.

Sprawdź również: Seks oralny a choroby przenoszone drogą płciową

Naciski ze strony grupy rówieśniczej mogą przybierać formę bezpośrednią („Prześpij się z nim”, „Nie bądź głupia, to tylko seks”, „Wszyscy tak robią”, „Jesteś jeszcze prawiczkiem?”, „Wszyscy w klasie mają to za sobą”) bądź pośrednią. O tej drugiej mówimy w sytuacji, kiedy młody człowiek nie pada ofiarą nacisków, jest akceptowany w grupie, ale sam czuje się w niej niekomfortowo jako odmieniec – mimo że nikt go tak nie traktuje. Dlaczego tak się dzieje? Lubimy mieścić się w pewnych normach, nie odstawać. Dla przykładu, nastolatka może myśleć: „Jeżeli wszystkie moje 15-letnie koleżanki straciły dziewictwo, albo uprawiają seks oralny, to uznaję to za normę. Chcę być do nich podobna, chcę móc rozmawiać z nimi o tych sprawach”. Wśród chłopców może pojawić się też aspekt swego rodzaju konkurencji – „on miał już trzy partnerki seksualne, ja tylko jedną, pewnie jestem gorszy, brzydszy”.

To też może Cię zainteresować: Homoseksualizm – przyczyny i oznaki

Należy też wspomnieć o bardzo negatywnym, a czasami nawet niebezpiecznym aspekcie wpływu grupy rówieśniczej – przekazywaniu złych informacji. Osoby nastoletnie są bardzo podatne na wpływ grupy, ufają jej bardziej niż dorosłym, których uznają za swego rodzaju opozycję. Nawet jeżeli mają wiarę w wiedzę dorosłych, boją się albo wstydzą zapytać. Dlatego częściej stosują się do rad koleżanki niż np. ginekologa. Problem dotyczy wszelkich poglądów: antykoncepcji (jej skuteczności, szkodliwości), pierwszego razu, chorób wenerycznych, itd. Powstają dzięki temu mity, typu: podczas pierwszego razu nie można zajść w ciążę, albo – od tamponów można umrzeć.

Zobacz też: Czy można zajść w ciążę kilka dni przed okresem?

Seks nastolatków a presja ze strony chłopaka/dziewczyny

Młodzi ludzie często zaczynają życie seksualne pod wpływem nacisku lub szantażu emocjonalnego ze strony partnera (tzw. „dowód miłości”). Strach przed utratą ukochanej osoby, często pierwszej miłości jest dla młodej osoby motywacją do zrobienia czegoś wbrew sobie. Najczęściej powodem nacisków jest chęć odbycia pierwszego stosunku, ale dużym problemem jest również odmowa użycia antykoncepcji. Chłopcy nie chcą używać prezerwatywy, bo nie jest to dla nich komfortowa i ogranicza ich doznania. Wymuszają na partnerkach, żeby stosowały antykoncepcję hormonalną, mimo że one tego nie chcą, albo nie mogą brać pigułek. Twierdzą, że to problem dziewcząt, bo to przecież one mogą zajść w ciążę.

To też może Cię zainteresować: Jak prawidłowo nazywać kobiece narządy płciowe?

Dlatego wybór partnera seksualnego w młodym wieku powinien być racjonalny. Trzeba się zastanowić, czy jest to osoba, na której można polegać i która w przypadku np. nieplanowanej ciąży będzie wsparciem. Jeśli nastolatkowie zdecydują się na współżycie, koniecznie powinni porozmawiać o antykoncepcji i swojej przeszłości seksualnej. Jeśli jeden z partnerów miał już wcześniej stosunki z innymi osobami i nie stosował/-a prezerwatywy, trzeba zrobić test na HIV i inne choroby przenoszone drogą płciową, albo zabezpieczyć się prezerwatywą.

Sprawdź: Seks po przerwie – kolejny pierwszy raz

Seks nastolatków a przemoc seksualna

Osoby wchodzące w życie seksualne są o bardziej narażone na przemoc seksualną niż dorośli – dotyczy to zarówno chłopców jak i dziewcząt. Mowa tu o wszelakich formach przemocy – od niestosownych żartów ze strony rówieśników, po gwałty. Wynika to z kilku czynników:

• młode dziewczęta często zgadzają się na seks lub jakąś aktywność seksualną wbrew sobie – chcą zaistnieć w grupie rówieśniczej lub boją się utraty chłopaka;
• młode osoby są mniej ostrożne, często nie zdają sobie sprawy z grożących im niebezpieczeństw;
• zdarza się, że mimo, iż wiedzą, że dzieje im się krzywda, nie reagują – nie wiedzą, komu mogłyby się zwierzyć, albo boją się, że nikt im nie uwierzy;
• jest to wiek, w którym człowiek jest podatny na manipulację i wpływy. Młode dziewczyny i chłopcy, kuszeni atrakcyjnymi ofertami zarobków albo sławy, decydują się np. na rozbierane zdjęcia, a od tego niedaleka droga do prostytucji.

Przeczytaj również: Błona dziewicza – co to jest?

Edukacja seksualna nastolatków

Fakt, że nawet jedenastolatki w naszym kraju podejmują aktywność seksualną, jest piorunujący. Jest to dowód na to, że nie da się zacząć uświadamiać dziecka za wcześnie. Dlatego każdy rodzic powinien wziąć sprawy w swoje ręce, zanim będzie za późno. Młode matki pytane o to, dlaczego doszło do ciąży, często wymieniają brak wiedzy o zabezpieczeniu przed zajściem w ciążę. 22 % badanych kobiet w czasie pierwszego stosunku jako formę antykoncepcji zastosowało stosunek przerywany, tyle samo nie zastosowało żadnej metody antykoncepcyjnej. Swoiste mity o zachodzeniu w ciążę krążą od dziesiątek lat. Jako przykłady można podać np.: „Nie zajdę w ciążę podczas pierwszego razu”, „Podczas miesiączki nie można zajść w ciążę”.

Sprawdź również: Seks oralny a choroby przenoszone drogą płciową

Nawet jeśli nastolatka ma wiedzę o skutecznej antykoncepcji, najczęściej ma do niej utrudniony dostęp. Lekarze bardzo niechętnie przepisują młodym kobietom tabletki antykoncepcyjne, teoretycznie do ukończenia 18 roku życia pacjentki powinni to robić za zgodą rodziców. Z reguły trzeba iść do lekarza prywatnie, a na to nie każda dziewczyna może sobie pozwolić. Alternatywą są ogólnodostępne prezerwatywy, ale młodzi ludzie nie zawsze umieją ich używać w odpowiedni sposób. Standardem jest noszenie prezerwatywy w kieszeni spodni, portfelu, albo co gorsza używanie jej wielokrotnie i niepoprawne założenie.

Przeczytaj też: Napletek – budowa, funkcje. Choroby i infekcje napletka

Seks nastolatków a wsparcie rodziców

Znaczna część młodych ludzi, bo ponad 15 procent deklaruje, że nie rozmawia z rodzicami o jakichkolwiek swoich problemach. Szczególnie niepokojący jest fakt, że młodzi ludzie wstydzą się lub boją się rozmawiać z dorosłymi na tematy związane z seksem. Okazuje się, że wsparcie rodziców i opiekunów jest nie do przecenienia. Dawanie dziecku poczucia bezpieczeństwa minimalizuje niekorzystne wpływy na niego rówieśników. Osobie pewnej siebie dużo łatwiej walczyć np. z dokuczaniem czy wyśmiewaniem, bo zna swoją wartość, a w razie kryzysu nie będzie się bała zwrócić do rodzica o pomoc.

To też może Cię zainteresować: Jądra – budowa, funkcje, choroby jąder

Oprócz dawania bezpieczeństwa i akceptacji, drugim zadaniem rodziców jest zapewnienie dziecku odpowiedniej edukacji seksualnej. Nie powinna się ona zaczynać w momencie, kiedy dziecko skończy np. 15 lat i pojawia się ryzyko, że będzie chciało podjąć aktywność seksualną, ale dużo wcześniej! Wiedza dotycząca seksualności i fizjologii jest niezbędna, i może uchronić przed chorobami albo ciążą. Bardzo ważna jest też rozmowa dziecka z partnerem – jeżeli nie chcesz czegoś robić, albo nie jesteś na to gotowa/gotowy, po prostu powiedz o tym swojej drugiej połowie. Jeżeli jej uczucia są szczere i chce z tobą być, zrozumie i poczeka.

Przeczytaj też: Czy masturbacja jest zdrowa?

Seks nastolatków a choroby weneryczne

O ile lęk przed niechcianą ciążą utrzymuje się na wysokim poziomie i dotyka większość aktywnie seksualnych nastolatków (czasem jest tak wysoki, że powoduje rezygnację z seksu), to strach przed chorobami jest bardzo mały i dotyka zaledwie 12% badanych (nieco wyżej plasuje się strach przed AIDS, bo wynosi aż 18 procent). Co gorsza, zdecydowana większość nastolatków nie ma pojęcia o chorobach wenerycznych. Nie wiedzą, jak się one objawiają, jakie są konsekwencje braku ich leczenia i jak się przed nimi zabezpieczać. Jeżeli już odkryją, że „coś jest nie tak”, rzadko kiedy korzystają z pomocy lekarza, a jeśli już, to w momencie, kiedy sytuacja jest beznadziejna.

Nastolatki najczęściej leczą się szeroko pojętymi domowymi sposobami lub przy pomocy porad internetowych. Bardzo rzadko mówią partnerowi, że cierpią, albo cierpieli na chorobę weneryczną i współżyją bez zabezpieczenia, narażając na niebezpieczeństwo zarażenia kolejną osobę.

Zobacz też: Krostki na penisie – przyczyny?

Badania mówią, że nawet połowa nastoletnich dziewcząt z miast Stanów Zjednoczonych zachoruje na rzeżączkę, chlamydię czy rzęsistkowicę w okresie 2 lat po rozpoczęciu współżycia. Naukowcy z uniwersytetu w Indianapolis po badaniach na grupie prawie 400 nastolatek stwierdzili także, że co czwarta z nich ma za sobą już kilka chorób wenerycznych. Co gorsza, przebyta choroba nie zmienia ich podejścia np. do stosowania prezerwatyw lub do jednorazowych ryzykownych zachowań seksualnych.

Seks nastolatków a ryzyko zajścia w ciążę

Największym lękiem młodych rozpoczynających współżycie jest ryzyko niechcianej ciąży – deklaruje to aż 76,7 procent badanych. Jak pokazuje życie, jest to również najczęstszy problem tej grupy. Młodzi nie stosują antykoncepcji lub stosują ją w nieodpowiedni sposób. Często nie mają podstawowej wiedzy dotyczącej metod zapobiegania ciąży. Szacuje się, że około 22% aktywnych seksualnie nastolatków uważa za antykoncepcje i stosuje ją – stosunek przerywany, drugie tyle nie stosuje jakiejkolwiek antykoncepcji! Dalej wymienia się prezerwatywy i tabletki antykoncepcyjne. Skąd tak niepokojące dane?

Przeczytaj również: Załupek – przyczyny, objawy, leczenie, operacja, zapobieganie, powikłania

• Młodzi wstydzą się kupić np. prezerwatywę czy tabletki.
• Dziewczyny boją się iść do ginekologa, a jak już się na to zdecydują, nie pytają o antykoncepcję w obawie, że lekarz zgłosi to rodzicom, albo będzie je oceniał.
• Mają obawy, że rodzice znajdą u nich antykoncepcje, dlatego ukrywają ją (co często wiążę się ze złymi warunkami jej przechowywania, np. w kieszeni czy portfelu, co może mieć wpływ na jej jakość). Czasem lęk przed przyłapaniem rodzica jest tak wysoki, że w ogóle rezygnują z takich zakupów.
• Nastolatkowie nie wiedzą, jak poprawnie stosować antykoncepcję – np. dziewczęta nie przyjmują tabletek zgodnie z zaleceniami (zapominają o tabletkach, albo próbują przesunąć sobie miesiączkę bez konsultacji z lekarzem). Chłopcy notorycznie zakładają prezerwatywę na drugą stronę.

Skutki są niestety przerażające – oficjalne dane mówią, iż dziewczynki w wieku dwunastu, trzynastu lat rodzą w Polsce dzieci. W 2001 roku liczba urodzeń żywych przez dziewczynki w wieku do 15. roku życia wynosiła 349, aż 55 urodzeń dotyczy dziewczynek w wieku 14 lat i mniej, w tym wśród 13-latek odnotowano aż 7 urodzeń. Jedno dziecko zostało urodzone przez 12-latkę! Liczba urodzeń żywych w grupie dziewcząt między 15. a 19. rokiem życia w 2001 roku wynosiła 25777. Dane te nieznacznie zmniejszają się na przestrzeni lat. Należy jednak podkreślić, że nie jest to pełna skala problemu – statystyki te nie uwzględniają poronień czy ciąż, które zakończyły się komplikacjami i dziecko nie przeżyło, a co najważniejsze – nie uwzględniają aborcji, która jest w tej grupie wiekowej bardzo powszechna.

Jak często zdarzają się porody nastolatek?

Porody nastolatek stanowią około 7 % ogólnej liczby porodów. Co gorsza, w Polsce już dwunastolatki rodzą dzieci. Liczba ta nie jest na szczęście duża – waha się między 1 a 5, w zależności od roku, w którym przeprowadzono badania. Im starsza dziewczynka, tym więcej przypadków ciąży. Dla trzynastolatek liczba ta wzrasta do 7–10 rocznie, ale dla czternastolatek wynosi aż 50–65 przypadków na rok. Piętnastoletnich mam przybywa co roku w granicach 300–350, szesnastoletnich jest już ponad 1400, siedemnastoletnich – ponad 4 tysiące, a osiemnastoletnich – prawie 10 tysięcy. Wniosek jest jednoznaczny – ponad 15 tysięcy dzieci rocznie ma nastoletnie mamy, dla których ciąża jest w większości przypadków totalnym zaskoczeniem i wielkim wyzwaniem.

Czytaj również: Gwałt – czym jest, jak żyć po gwałcie?

Jakie są konsekwencje nastoletniej ciąży?

Ciąża zawsze jest wielkim przeżyciem, bez względu na wiek, ale znacznie bardziej będzie ją przeżywać młoda kobieta. Zazwyczaj dziewczyna jest przerażona zaistniałą sytuacją, a jej życie wywraca się do góry nogami. Niestety, nierzadko jest to połączone z przekreśleniem planów na przyszłość, czy stygmatyzacją ze strony otoczenia. Ale nawet w tak trudnej sytuacji można sobie poradzić. Podstawą jest wtedy wsparcie ze strony najbliższego otoczenia.

Warto w tym miejscu wspomnieć o konsekwencjach zdrowotnych: ciąża u nastolatki jest ciążą wysokiego ryzyka. Organizm młodej dziewczyny może po prostu nie być wystarczająco dojrzały, ponadto nastolatki często nadal same rosną i rozwijają się, przez co potrzebują dużo składników odżywczych same dla siebie. Do najczęstszych problemów nastoletnich ciąż należą:

• zatrucie ciążowe,
• anemia,
• zakażenia dróg moczowych,
• nadciśnienie,
• złe umiejscowienie łożyska.

Nie należy jednak zakładać, że każda ciąża nastolatki kończy się źle pod względami medycznym czy społecznymi. Spora grupa młodych rodziców tworzy szczęśliwe rodziny i jest w stanie przy pomocy rodziców lub państwa wychowywać dzieci. Ale nawet oni spotykają się ze sporą grupą problemów, takich jak:

• wykluczenie społeczne – najczęściej dotyka osoby z mniejszych miejscowości lub z rodzin głęboko wierzących. Polega ono na wyparciu się ciężarnej przez rodzinę lub szykany w lokalnej społeczności. Nastolatki w ciąży mogą mieć problemy w szkole czy w znalezieniu pracy. Zdarzają się też przypadki, że księża nie chcą ochrzcić dziecka ze względu na brak ślubu rodziców. Często od takich osób odwracają się ich rówieśnicy, a dziewczynki są postrzegane jako kobiety o wątpliwej reputacji. Zdarza się również, że rodzina izoluje ciężarną nastolatkę, żeby zaoszczędzić jej lub sobie wstydu;
• gorsza sytuacja społeczno-ekonomiczna w przyszłości – nie jest równoznaczna z nastoletnią ciążą, ale często bywa jej następstwem. Wszystko zależy od wsparcia rodziny i pomocy, jakiej udzieli młodym rodzicom – jeżeli ją otrzymają i są w stanie kontynuować naukę, mogą osiągnąć wszystko to, co ich rówieśnicy, a nawet więcej. Bo często młode matki, które mają możliwość nauki, wkładają w nią więcej wysiłku niż koleżanki, aby zapewnić lepszą przyszłość dziecku;
• komplikacje ciążowe – występują częściej u młodych matek, niż u dorosłych kobiet. Należą do nich: poród przedwczesny, nadciśnienie czy niedokrwistość. Największym jednak problemem jest wysoka częstość występowania opóźnienia rozwoju wewnątrzmacicznego płodu, czyli hipotrofia, która występuje u co trzeciej dziewczyny rodzącej przed ukończeniem 16. roku życia. Pomiędzy 17. a 18. rokiem życia patologia ta występuje z 20% kobiet, a u kobiet rodzących po ukończeniu 18. roku życia – u 12 %. Hipotrofia płodu jest spowodowana niedojrzałością organizmu nastoletniej ciężarnej i niedoborami żywieniowymi, np. niewystarczającą ilością kwasu foliowego.

Zobacz również: Podpaski – jak założyć podpaskę, co ile zmieniać?

Pomoc dla nastolatki w ciąży

1. Szczególną uwagę należałoby poświęcić sferze psychicznej dziewczyny, która jest w ciąży. Jeżeli nastolatka sama przychodzi do rodzica, to znaczy, że potrzebuje jego pomocy. Nie wolno wówczas oceniać jej, krzyczeć na nią, oskarżać, albo co gorsza mówić, że zmarnowała sobie życie. Na pytania dotyczące organizacji jej życia przyjdzie jeszcze czas. Należy przytulić dziewczynę, powiedzieć, że cokolwiek się będzie działo, rodzice przy niej będą. Jeżeli nastolatka nie będzie czuła wsparcia, negatywne emocje, takie jak strach czy rozpacz, mogą się nawet przerodzić w depresję. Zwykłe codzienne rozmowy i uśmiech mogą jej pomóc. Ważne jest, żeby czuła, że ktoś się nią interesuje i że może na rodzicach polegać.
2. Nastolatkę w ciąży należy wspierać, kiedy będzie musiała zmierzyć się z oceną otoczenia. Jest niemal pewne, że zetknie się z nieprzychylnymi reakcjami czy komentarzami na swój temat w szkole, we własnej rodzinie czy ze strony rodziców ojca dziecka, a nawet z krytyką, czy spojrzeniami przechodniów. Niezależnie od tego, co się wydarzy, zawsze trzeba wspierać nastolatkę w ciąży.
3. Rodzice będą musieli dzielić się tą odpowiedzialnością z córką. Sprawą podstawową będzie utrzymanie dziecka i pomoc w realizacji jej planów, np. ukończenia szkoły czy znalezienia pracy. Dlatego jeżeli nastoletnia ciężarna zdecyduje się kontynuować naukę, należy ją w tym wspierać. Praktyczna pomoc dla nastolatki w ciąży może obejmować chociażby przygotowanie do roli matki, na przykład zapoznanie jej z tym, jak opiekować się dzieckiem.
4. Nastolatce w ciąży powinno się pokazać pozytywną stronę macierzyństwa: opowiadać, jakie to uczucie, kiedy dziecko idzie pierwszy raz do szkoły, rozwija się, dorasta, a człowiek widzi w nim część siebie.
5. W zależności od tego, jakie będą relacje ciężarnej nastolatki z ojcem dziecka i jak bardzo będzie chciał się angażować w wychowanie malucha, dziewczyna może oczekiwać od rodziców pomocy różnego typu. Jeżeli młodzi zdecydują się być razem i wspólnie wychowywać dziecko, w miarę możliwości należy starać się im w tym pomóc. Krytyka jest dobra, ale tylko ta konstruktywna. Jeżeli ojciec dziecka nie stanie na wysokości zadania, pomoc rodzica może okazać się niezbędna. Jeżeli chłopak albo jego rodzina będą uchylać się od odpowiedzialności i np. nie będą chcieli płacić alimentów, albo będą odnosić się do ciężarnej nastolatki bez szacunku, należy zareagować. Dziewczyna sama w ciążę nie zaszła, a dziecko powinno mieć oboje rodziców.
6. Nie należy naciskać na ślub. Bez względu na to, jakie są poglądy religijne rodziców, nie powinni naciskać na młodych, by się pobrali. Nastolatkowie często nie są gotowi na taki krok – jeżeli będzie im się układało i uda im się przejść pomyślnie próbę czasu, sami podejmą taką decyzję.
7. Należy zadbać o interesy nastolatki w ciąży i jej dziecka – pomocy w tym zakresie można oczekiwać od licznych instytucji rządowych, np. pomocy społecznej, ale można też prosić o wsparcie instytucje pozarządowe. Konieczna może się okazać pomoc prawna i objęcie opieki prawnej nad maluchem.