Czym jest spowodowana choroba Alzheimera?
Choroba Alzheimera jest pierwotnie zwyrodnieniową chorobą mózgu, która polega na odkładaniu się w nim białek o patologicznej strukturze. Są to beta-amyloid, białka tau i beta synukleina. W rezultacie u osoby chorej na Alzheimera stopniowo zanikają połączenia między neuronami oraz same komórki nerwowe uniemożliwiające sprawny przepływ informacji. Klasycznymi objawami Alzheimera jest postępujące zaburzenie pamięci (zwłaszcza przyswajania nowych informacji) oraz:
zaburzenie innych funkcji poznawczych, np.: osądu, planowania lub umiejętności organizacyjnych;
zachowanie pełnej świadomości otoczenia;
obniżenie emocjonalnej kontroli nad zachowanymi, które przejawia się, m.in.: apatią, drażliwością i chwiejnością emocjonalną.
Przeczytaj również:
Choroba Parkinsona – przyczyny, objawy, leczenie
Jak wygląda diagnostyka neuropsychologiczna Alzheimera?
Obecnie do diagnozowania choroby Alzheimera (i szerzej: diagnozy demencji) wykorzystuje się wiele różnych metod. Do oceny funkcji poznawczych służą różnego rodzaju testy, jak: Mini Mental State Examination, Addenbrookes Cognitive Exam, Montreal Cognitive Assessment i Mini-Cog Test. Niezależnie od wyników tych testów z reguły zaleca się przeprowadzenie neuroobrazowania mózgu metodami: rezonansu, tomografii komputerowej lub pozytronowej. Do analizy pobiera się też próbki biologiczne z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego w celu określenia, czy u danej osoby występują białka charakteryzujące chorobę Alzheimera.
Niestety wadą stosowanych dotychczas rozwiązań jest ich czasochłonność i inwazyjność.
Potwierdzenie choroby Alzheimera może trwać nawet kilka miesięcy. Obecnie wczesna diagnostyka Alzheimera ma kluczowe znaczenie dla dobrostanu pacjentów, ponieważ na świecie pojawiły się już pierwsze leki, które potrafią usuwać białka tau z organizmu pacjenta, znacząco opóźniając rozwój choroby, jak: Donanemab i Lecanemab.
Przeczytaj również:
Miażdżyca mózgu – przyczyny, objawy, leczenie miażdżycy naczyń mózgowych
Badanie fal mózgowych w diagnostyce Alzheimera
U pacjentów z łagodnymi zaburzeniami funkcji poznawczych możliwość szybkiej diagnostyki otworzyło badanie Fast Periodic Visual Stimulation (VPVS). Nie wymaga ono podejmowania żadnych działań ze strony pacjenta podczas mierzenia aktywności mózgu. Zaletą badania jest jego krótki czas trwania i wysoki poziom dokładności. Adaptacją badania VPVS jest badanie EEG Fastball.
Przeczytaj również:
Tomografia komputerowa – wskazania, przebieg badania, przeciwwskazania
Jak przebiega EEG Fastball – prosty test na Alzheimera?
Brytyjscy naukowcy z University of Bath i University of Bristol opracowali proste badanie fal mózgowych będące adaptacją VPVS określane mianem Fastball EEG. Zamiast prosić uczestników badania o realizację konkretnych testów i aktywną partycypację, prezentowali im serię ośmiu obrazów, które wyświetlały się na ekranie. Osoby biorące udział w teście miały za zadanie nazwać widziane obiekty, ale nie miały ich zapamiętywać.
Kolejnym krokiem było wyświetlanie na ekranie kilkuset szybko zmieniających się obrazów (w tempie mniej więcej 3 na sekundę). Co piąta spośród grafik prezentowała obraz, który partycypanci wcześniej widzieli. Aparatura pomiarowa rejestrowała niewielkie zmiany w obrębie widma fal mózgowych, które pojawiały się, kiedy mózg rozpoznawał znane już obrazy.
Oczywiście odbywało się to na granicy świadomości, ale pozwoliło na zweryfikowanie sprawności działania pamięci krótkotrwałej.
Zdaniem naukowców system Fastball pozwala na wykrycie nawet niewielkich zaburzeń poznawczych, ponieważ u osób zdrowych sygnał EEG jest jednoznaczny i łatwy do przewidzenia. Okazuje się jednak, że różnego rodzaju formy demencji prowadzą do osłabienia reakcji mózgu na bodźce.
Aby zweryfikować rzetelność badania Fastball, zrekrutowano 106 osób. Mniej więcej połowa (54 osoby) uczestników badania było zdrowych. Pozostała połowa (52 osoby) cierpiała na różnego rodzaju zaburzenia poznawcze, w tym łagodne zaburzenia poznawcze (ang. MCI, Mild Cognitive Impairment) oraz inne problemy niezwiązane bezpośrednio z pamięcią (np. zaburzenia uwagi).
Mierząc wyłącznie automatyczne reakcje mózgu, udało się ustalić, że badanie Fastball wiarygodnie wykrywało zaburzenia MCI, pacjentów z innymi problemami zdrowotnymi oraz osoby zdrowe. Innymi słowy, test pozwala zidentyfikować odchylenia charakterystyczne dla choroby Alzheimera.
Jak w ocenie naukowców prezentował się follow-up badania z wykorzystaniem Fastball?
Zespół badawczy powtórzył analogiczne badanie na tym samym zbiorze osób rok później. Okazało się, że u części osób, u których wcześniej wykryto MCI, objawy wyewoluowały w stronę pełnej choroby Alzheimera albo innych zaburzeń pamięci o podobnym przebiegu, czyli otępienia naczyniowego.
Organizatorzy testu poprosili uczestników badania, aby ci wykonali testy rutynowo rekomendowane w diagnostyce Alzheimera. Rezultaty były zaskakujące, ponieważ osoby badane otrzymały dokładnie identyczne lub jedynie nieznacznie odmienne wyniki niż rok wcześniej.
Oznacza to, że testy na demencję nie są na tyle dokładne, aby wykryć rozwój choroby Alzheimera lub innej formy demencji.
Spośród 42 osób, u których pierwotnie zidentyfikowano MCI, jedynie u 8 uczestników rozwinęły się objawy demencyjne. Za pomocą szybkiego badania można więc z dużą dozą prawdopodobieństwa ocenić, czy dana osoba cierpi na zaburzenia poznawcze oraz, czy objawy stopniowo ulegają pogłębieniu. Oczywiście próba badawcza była zbyt mała, aby można wyprowadzać daleko idące wnioski, niemniej jednak Fastball EEG może służyć do monitorowania chorych dokładniej niż obecne narzędzia diagnostyczne.
Przeczytaj również:
Neuron – rodzaje, budowa, funkcje
Czy Fastball EEG to przyszłość w diagnostyce chorób neurodegeneracyjnych?
Fastball daje nadzieję osobom, które dotychczas znajdowały się na granicy pozytywnej diagnozy Alzheimera. W ocenie naukowców otwiera on dostęp do szerokiej rzeszy pacjentów, ponieważ nie wymaga hospitalizacji. Badanie trwa zaledwie 3 min i może być przeprowadzone w gabinetach lekarzy rodzinnych, a nawet w warunkach domowych.
Obecnie test Fastball EEG wciąż znajduje się w fazie badań, więc trzeba jeszcze zaczekać, zanim trafi do przychodni. Najprawdopodobniej nawet wtedy będzie dostępny wyłącznie odpłatnie jako nowoczesna i innowacyjna technologia.
