Czym są skoki rozwojowe?
Mianem skoków rozwojowych określa się szczególne momenty, w trakcie których u dziecka pojawiają się nowe umiejętności. Te kamienie milowe najbardziej widoczne są zwłaszcza w pierwszym roku życia dziecka, kiedy to niemowlę stopniowo nabywa coraz to nowe umiejętności fizyczne, emocjonalne, komunikacyjne czy społeczne.
Zazwyczaj skoki rozwojowe wiążą się z czasową zmianą zachowania dziecka, która może stanowić dla rodziców spore wyzwanie. Wynika to z faktu, iż w wyniku swojego rozwoju układ nerwowy malucha otrzymuje szereg nowych bodźców, które trudno jest mu przetworzyć.
Skok rozwojowy można podzielić na dwa etapy:
etap regresji,
etap ujawnienia się nowych umiejętności.
Choć występowanie skoków rozwojowych u dziecka jest udowodnione naukowo, temat ten budzi wiele dyskusji i kontrowersji, głównie ze względu na fakt, iż nie u każdego malucha pojawią się ich wyraźne symptomy. Z dystansem należy też podchodzić do ram czasowych ich występowania, pamiętając że każde dziecko rozwija się w indywidualnym tempie. W przypadku wcześniaków skoki mogą być np. opóźnione w czasie.
Dlaczego niemowlę przechodzi skoki rozwojowe?
Występowanie skoków rozwojowych u dzieci wynika z intensywnego procesu dojrzewania układu nerwowego. Po narodzinach u malucha rozpoczyna się proces tworzenia nowych połączeń neuronalnych, dzięki którym mózg dziecka jest w stanie odebrać i przetworzyć coraz to większą liczbę sygnałów i informacji. To właśnie w wyniku powstawania nowych połączeń pomiędzy neuronami dziecko nabywa nowe umiejętności psychomotoryczne, pozwalające mu lepiej postrzegać i rozumieć otaczający je świat. Skoki rozwojowe są więc przejawem dynamicznego rozwoju dziecka i dojrzewania poszczególnych układów w jego ciele.
Przeczytaj również:
D-MER – trudne emocje podczas karmienia piersią
Objawy skoków rozwojowych u niemowląt
To, co większość rodziców nazywa objawami skoku rozwojowego, to najczęściej zmiany w zachowaniu dziecka, widoczne w czasie pierwszego etapu skoku, czyli na etapie regresji. W tym czasie niemowlę przede wszystkim staje się bardziej płaczliwe, rozdrażnione, gorzej je i śpi, jest wręcz „nieodkładalne”, szukając ukojenia w ramionach rodziców. Niejednokrotnie zdarza się również, że rodzice odnoszą wrażenie, iż u ich dziecka doszło do zaniku wcześniej opanowanych umiejętności. Wiele mam karmiących piersią zauważa, że w tym czasie dziecko chce być częściej dostawiane, albo wręcz „wisi na piersi” przez większość doby. Tego typu zachowanie zmienia się następnie z dnia na dzień, a wraz z ich zniknięciem u malucha pojawiają się nowe umiejętności, typowe dla danego skoku rozwojowego.
Jak długo trwa etap regresji? To zależy od tego, jak długo trwa skok rozwojowy. Im dziecko starsze, tym każdy skok trwa dłużej, co związane jest z niczym innym jak z ilością nowych bodźców, które jego układ nerwowy musi nauczyć się prawidłowo przetwarzać.
Choć znajomość kalendarza skoków rozwojowych pozwala powiązać zmiany zachowania ze zbliżającym się skokiem, pamiętajmy, że wspomniane objawy mogą występować również z innego powodu, w tym np. infekcji czy problemów trawiennych. Z tego względu należy uważnie obserwować dziecko, a w przypadku jakichkolwiek wątpliwości skonsultować się z pediatrą.
Pierwszy skok – około 5. tygodnia
Pierwszy skok rozwojowy ma miejsce już około 4.-5. tygodnia życia maluszka, wraz z końcem okresu noworodkowego. Dziecko staje się bardziej aktywne, jego wzrok, podobnie jak inne zmysły, ulega wyostrzeniu, przez co wyraźniej reaguje ono na bodźce docierające z otoczenia. Skok ten trwa około tygodnia.
Czego spodziewać się w rozwoju dziecka po pierwszym skoku?
Pojawiają się świadome uśmiechy (tzw. uśmiechy społeczne),
maluszek jest bardziej aktywny po drzemce,
dziecko z zaciekawieniem skupia wzrok na twarzy rodzica,
lepiej reaguje na bodźce,
pojawiają się prawdziwe łzy,
w leżeniu na brzuszku maluszek jest w stanie stabilnie utrzymać główkę przez kilka sekund nad podłożem,
układ trawienny dziecka zaczyna sprawniej pracować, a ulewanie występuje zdecydowanie rzadziej.
Przeczytaj również:
Sapka niemowlęca – przyczyny, objawy, kiedy mija, jak leczyć?
Drugi skok – około 8. tygodnia
Kolejny z tych szczególnych okresów w rozwoju dziecka ma miejsce zwykle między 7. a 9. tygodniem życia i związany jest z umiejętnością kojarzenia wzorców i rutyny dnia codziennego. Zaczyna rozumieć np. że jedzenie wiąże się z bliskością mamy, a po wieczornej kąpieli jest czas na sen.
Czego spodziewać się w rozwoju po drugim skoku rozwojowym? Dziecko:
coraz wyraźniej wodzi wzrokiem,
z zaciekawieniem obserwuje mimikę twarzy,
rozpoznaje twarze najbliższych mu osób,
wydaje pierwsze odgłosy (tzw. głużenie) i z zaciekawieniem się im przysłuchuje,
zaczyna podnosić główkę,
intensywnie wymachuje rączkami i nóżkami,
potrafi przez chwilę utrzymać w rączce małe zabawki.
Trzeci skok – około 12. tygodnia
Między 10. a 12. tygodniem życia dziecka ma miejsce trzeci skok rozwojowy – okres, w którym dziecko zaczyna zauważać drobne szczegóły, takie jak różnica w tonie głosu czy intensywności światła. Jak już wspomnieliśmy, kolejne skoki rozwojowe niemowlęcia są coraz dłuższe, dlatego ten może skutkować rozdrażnieniem i trudniejszym zachowaniem maluszka nawet przez 2-3 tygodnie.
Czego spodziewać się w rozwoju po trzecim skoku rozwojowym? Dziecko:
potrafi łączyć rączki w linii środkowej ciała,
lepsza koordynacja oko-ręka, dzięki czemu maluszek sprawnie łapie zabawki i różne przedmioty rączkami,
wkłada rączki i zabawki do buzi,
chętnie i wyraźnie wydaje pierwsze dźwięki (grucha, piszczy),
swobodnie przekręca główkę w leżeniu na plecach i na brzuchu, śledząc wzrokiem interesujące je rzeczy,
zaczyna świadomie odpychać się nóżkami, zarówno w leżeniu na brzuchu, jak i na plecach, w tym również w foteliku samochodowym lub bujaczku.
w leżeniu na brzuchu podejmuje próby podparcia na przedramionach.
Przeczytaj również:
Zabawki dla niemowląt – jakie wybrać, rodzaje, bezpieczeństwo
Czwarty skok – około 19. tygodnia
Kolejny, czwarty skok rozwojowy u niemowląt pojawia się zwykle między 4. a 5. miesiącem życia, czyli mniej więcej 14-19 tygodni po urodzeniu (jest to indywidualne u każdego dziecka). Ten skok, podobnie jak poprzedni, może trwać nawet do 3 tygodni, ale uznaje się go za jeden z najbardziej zauważalnych, jeśli chodzi o rozwój nowych umiejętności fizycznych, a także społeczno-emocjonalnych.
Czego spodziewać się w rozwoju po czwartym skoku rozwojowym? Dziecko:
zaczyna rozumieć związki przyczynowo-skutkowe, takie jak to, że zrzucony przedmiot wyda dźwięk, a wyciągnięte do rodzica ręce oznaczają chęć przytulenia,
sprawnie przekłada zabawki z rączki do rączki,
zaczyna rozpoznawać swoje odbicie w lustrze,
może wydawać pierwsze sylaby, takie jak ba-ba czy ma-ma,
przekręca się z brzuszka na plecy i z powrotem,
w leżeniu na brzuchu podpiera się na rączkach i unosi tułów, przyjmując tzw. pozycję pływaka,
może podejmować pierwsze próby raczkowania,
może zacząć reagować na swoje imię.
Piąty skok – około 26. tygodnia
Kolejny, piąty już, skok rozwojowy ma miejsce zwykle w okolicy 6. miesiąca, mniej więcej między 22. a 26. tygodniem życia. Jest to bardzo długi skok, trwający aż 5 tygodni. W jego trakcie oprócz regresu snu i ogólnego rozdrażnienia pojawia się zwykle lęk separacyjny, objawiający się niepokojem i płaczem, gdy rodzic znika z zasięgu wzroku.
Czego spodziewać się w rozwoju po piątym skoku rozwojowym? Dziecko:
potrafi uderzać przedmiotami o siebie,
wkłada i wyjmuje przedmioty z pudełka,
zauważa odległości między poszczególnymi przedmiotami,
zaczyna pełzać, piwotować (obracać się na jednej nodze, nie odrywając jej),
podejmuje próby samodzielnego siadu,
klaszcze,
ćwiczy chwyt pęsetowy,
pogłębia rozumienie związków przyczynowo-skutkowych,
uważnie obserwuje obce osoby,
zaczyna interesować się ilustracjami w książkach.
Przeczytaj również:
Pieluszkowe zapalenie skóry – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, domowe sposoby
Szósty skok – około 37. tygodnia
Pomiędzy 9. a 10. miesiącem życia malucha następuje szósty skok rozwojowy. Jest on szczególnie wyraźny pod kątem rozwoju emocjonalnego dziecka i jego inteligencji, w tym czasie niemowlę wykazuje bowiem niezwykłą ciekawość świata. Podobnie jak wcześniejszy skok, ten również trwa około 5 tygodni.
Czego spodziewać się w rozwoju po szóstym skoku rozwojowym? Dziecko:
zaczyna rozpoznawać kształty,
dzieli przedmioty na kategorie np. zwierzęta, zabawki itp.,
rozumie nazwy poszczególnych przedmiotów,
robi miny do odbicia w lustrze,
gestykuluje, wyraźnie okazuje swoje emocje,
przejmuje inicjatywę w zabawie,
uwielbia burzyć konstrukcje z klocków,
może zacząć stawać przy meblach,
zaczyna się intensywnie przemieszczać.
Siódmy skok – około 46. tygodnia
Siódmy, ostatni skok rozwojowy w pierwszym roku życia dziecka ma miejsce około 11. miesiąca. Jest to najdłuższy, bo trwający nawet 6 tygodni skok.
Czego spodziewać się w rozwoju po siódmym skoku rozwojowym? Dziecko:
zaczyna budować konstrukcje z klocków,
wskazuje przedmioty palcem,
próbuje rysować,
naśladuje odgłosy zwierząt i pojazdów,
świadomie używa słów tak lub nie,
powtarza sylaby,
dopasowuje do siebie różne kształty,
wspina się po kanapie, umie z niej zejść tyłem,
chętnie naśladuje rodziców w wykonywanych czynnościach,
zaczyna stawiać pierwsze kroczki.
Ósmy skok – około 55. tygodnia
Po pierwszym roku swojego życia maluch wciąż intensywnie się rozwija, choć poszczególne skoki rozwojowe są bardziej rozłożone w czasie. Na szczególną uwagę zasługuje pierwszy w drugim roku życia dziecka skok rozwojowy, często określany mianem „skoku programowego”, przypadający mniej więcej na 13.-14. miesiąc życia dziecka. Po tym ósmym skoku rozwojowym dziecko zaczyna:
rozumieć złożone sekwencje przyczynowo-skutkowe,
świadomie planować swoje działania,
budować proste zdania,
naśladować proste historyjki,
szukać przedmiotów w różnych miejscach.
Jak wspierać dziecko w czasie skoków?
Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia dziecka stanowią dla rodziców nie lada wyzwanie. Choć zmiany w zachowaniu malucha mogą być naprawdę wyczerpujące, pamiętajmy, że w tym okresie szczególnie potrzebuje ono naszego wsparcia. Z tego względu, gdy dziecko przechodzi skok rozwojowy, warto starać się wychodzić naprzeciw jego potrzebom, między innymi poprzez:
utrzymanie stałej rutyny dnia,
zapewnienie dziecku bliskości,
nieograniczony kontakt fizyczny (przytulanie, noszenie, drzemki kontaktowe),
rezygnację z udziału w głośnych wydarzeniach i wyjść w przeludnione miejsca,
oferowanie zabawek wspierających rozwój nowych umiejętności,
pamiętanie, że jest to tylko etap przejściowy.
