Dieta rotacyjna – przykłady, produkty, jadłospis, zasady, odchudzanie, efekty

Rotacja węglowodanami – dieta dla alergika

Dieta eliminacyjno-rotacyjna (dieta rotacyjna węglowodanami; carb cycling) to model żywienia stosowany u osób z licznymi alergiami lub nietolerancjami pokarmowymi o nieznanym podłożu nadwrażliwości pokarmowej.

Polega ona na eliminacji produktów alergizujących przy równoczesnym obniżaniu ekspozycji na pozostałe alergeny w żywności. Celem jej zastosowania będzie nie tylko zmniejszenie reakcji układu odpornościowego, ale również pomoc w identyfikacji pokarmów uczulających oraz obniżenie ryzyka rozwoju dalszych alergii pokarmowych.Nadwrażliwość pokarmowa to grupa reakcji o różnych mechanizmach immunologicznych i nieimmunologicznych. W 2008 roku Europejska Akademia Alergologii i Immunologii dokonała klasyfikacji niepożądanych odpowiedzi pokarmowych. Zgodnie z nią rozróżniamy toksyczne reakcje na dany składnik pożywienia (np. toksyny znajdujące się w grzybach trujących) oraz reakcje z nadwrażliwości. Te drugie stanowią nieprawidłowy rodzaj odpowiedzi organizmu o charakterze nietoksycznym wynikający z osobniczej wrażliwości. W powstawaniu tych reakcji może uczestniczyć układ immunologiczny (zjawisko alergii) lub też mechanizmy ich występowania omijają go i mamy w takim przypadku do czynienia z nietolerancją pokarmową.

Czytaj również: Ile kalorii mają potrawy wielkanocne?

Podział typów nadwrażliwości pokarmowej obejmuje:

• typ immunologiczny (alergia pokarmowa) - w mechanizm jego powstawania zaangażowany jest układ odpornościowy, dzielimy go na reakcje IgE-zależne (alergia pokarmowa typu natychmiastowego) i IgE-niezależne (różnego rodzaju, w których objawy mogą być odsunięte w czasie o kilka- kilkadziesiąt godzin od ekspozycji na alergen);
• typ nieimmunologiczny (nietolerancja pokarmowa) - wynikająca z niedoborów enzymatycznych (np. nietolerancja laktozy), reakcja oparta o mechanizm farmakologiczny i pseudoalergie ( np. nadwrażliwość na histaminę);
• typ możliwy immunologiczny obejmuje nadwrażliwość na gluten i celiakię.

Objawy alergii i nietolerancji pokarmowych mogą obejmować zarówno stany zagrożenia życia, takie jak anafilaksja, jak i dolegliwości ze strony układu pokarmowego, oddechowego czy zmiany skórne. Mogą być natychmiastowe lub odsunięte w czasie o kilkadziesiąt godzin. Rozpoznanie u pacjenta alergii wymaga zastosowania diety eliminacyjno-rotacyjnej, w której wyklucza się pokarmy będące źródłem alergenów. Należy tutaj wspomnieć o zjawisku tzw. reakcji krzyżowej. W przypadku alergenów powietrznopochodnych (np. uczulenie na pyłki, trawy) występuje podobieństwo budowy molekularnej uczulających białek do związków zawartych w warzywach i owocach. Dlatego osoby z alergią wziewną mogą po konsumpcji niektórych produktów z tych grup doświadczać niepożądanych objawów. Dodatkowo u osób, które reagują nadwrażliwością na wiele pokarmów zaleca się poza eliminacją zastosowanie także diety rotacyjnej.

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Dieta rotacyjna – zasady

Celem zastosowania diety rotacyjnej węglowodanami może być identyfikacja pokarmów, na które organizm reaguje nadwrażliwością, wyciszenie odpowiedzi układu immunologicznego oraz profilaktyka rozwoju dalszych alergii u pacjenta na składniki diety, które do tej pory tolerował. Warto wiedzieć, że u osób z licznymi uczuleniami przeciążony układ odpornościowy może doprowadzić do alergizacji na kolejne produkty szczególnie jeśli są one spożywane często i w dużych ilościach. Dlatego w tej grupie pacjentów z licznymi alergiami pokarmowymi zaleca się stosowanie diety rotacyjnej. Polega ona na komponowaniu jadłospisu w cyklach 4 dniowych.

Wyróżniamy mniej lub bardziej restrykcyjne wersje menu diety rotacyjnej. Podstawową zasadą konserwatywnego modelu jadłospisu jest wprowadzanie produktów z tej samej klasy zoologicznej lub rodziny botanicznej w odstępach czterodniowych. Wymaga to znajomość przynależności poszczególnych pokarmów do danych grup. Rozwiązanie to stosowane jest u osób prezentujących nadwrażliwość na wiele alergenów. W przypadku osób, które nie wykazują reakcji na duża ilość warzyw i owoców można wprowadzać dietę rotacyjną o nieco mniej restrykcyjnych charakterze, która polega na wymianie produktów, co cztery dni bez zwracania uwagi na klasy i rodziny pokarmów. Metody te mogą początkowo wydawać się skomplikowane. Jednak dobre rozplanowanie jadłospisu i poznanie przynależności pokarmów do różnych grup z czasem umożliwia tworzenie prostego i smacznego menu. Należy zaznaczyć, ze nie istnieje jedna uniwersalna dieta przy alergii.

Pierwszym krokiem do poprawy stanu zdrowia musi być odpowiednia diagnostyka umożliwiająca identyfikację uczulających składników diety. Kolejnym powinna być ich eliminacja. W następnym kroku warto rozważyć zastosowanie jadłospisu z wymianą produktów, co 4 dni. Potrawy na diecie rotacyjnej powinny być komponowane z pokarmów nieprzetworzonych, z jak najmniejszą ilością substancji celowo dodawanych, takich jak konserwanty czy barwniki.

Jeśli to możliwe warto korzystać z żywności ekologicznej, certyfikowanej. W przypadku alergii na wiele produktów należy komponować posiłki z maksymalnie trzech składników. Ułatwia to planowanie menu, ale też ewentualną identyfikacje kłopotliwych składników diety. Ważnym zaleceniem jest również dokładne przeżuwanie pokarmów, co poprawia ich strawność. Dietę rotacyjną należy stosować przez około 4–8 tygodni.

Dieta rotacyjna – przykłady – rodziny pokarmów w menu

Dieta na alergię pokarmową opierająca się na eliminacji i rotacji pokarmami wymaga znajomości klas zoologicznych i rodzin botanicznych żywności. Produktami z tych samych grup rotujemy w cyklu 4 dniowym. Przykładowo, jeśli w poniedziałek konsumujemy pomidora należącego do rodziny psiankowatych, to przez następne cztery doby nie powinniśmy spożywać zarówno wspomnianego warzywa, jak i innych produktów z tej rodziny botanicznej, takich jak: bakłażan, papryczka chilli, papryka czy ziemniak. Dotyczy to zarówno zbóż, jak i warzyw, owoców, mięsa, ryb, orzechów, pestek, przypraw i ziół. Podział na klasy i rodzaje pokarmów w diecie rotacyjnej przedstawiono w tabelach poniżej.

Aby ułatwić sobie planowanie jadłospisu opisywanej diety dla alergika warto podzielić produkty spożywcze na grupy: zbóż, warzyw, owoców, mięsa i ryb. Menu jednodniowe powinno obejmować konsumpcje produktów z jednej lub niekiedy kilku rodzin botanicznych i jednej klasy zoologicznej.

Przykładowo pierwszego dnia diety spożywamy mięso ryb, z zbóż Amarantus i komosę (z rodziny komosowatych), z warzyw bakłażan, paprykę, pomidora (z rodziny psiankowatych) i dynię (z rodziny dyniowatych), z owoców banany (bananowate) i porzeczki (z rodziny skalnicowatych). Ważne jest, aby w ciągu 4 dni nie powtarzać produktów z tych samych grup.

Dieta rotacyjna – jadłospis – co jeść?

Nie istnieje możliwość stworzenia uniwersalnej diety eliminacyjno-rotacyjnej. W przypadku osób z alergiami i nietolerancjami pokarmowymi wymagana jest indywidualizacja jadłospisu. Wiedza dotycząca problematycznych alergenów umożliwia eliminację pokarmów je zawierających i spożywanie produktów dozwolonych z częstotliwością zmniejszającą ryzyko dalszej alergizacji. Ważne jest, aby menu tego sposobu odżywiania dostarczało odpowiednią zgodną z zapotrzebowaniem ilość kalorii, makro- i mikroelementów.

W przypadku osób uczulonych na większość pokarmów komponowanie pełnowartościowego jadłospisu w diecie rotacyjnej może być trudne, co rodzi realne ryzyko niedoborów pokarmowych. Zaleca się w takich przypadkach kontakt z dietetykiem specjalizującym się w komponowaniu diet rotacyjnych.

Warto jednak pamiętać, że niezależnie od rodzaju uczulających alergenów pokarmowych należy każde menu komponować z produktów nieprzetworzonych, sezonowych i jeśli to możliwe w przypadku warzyw i owoców oraz mięsa pochodzących z upraw i hodowli ekologicznych. Wartość energetyczna diety rotacyjnej może być dowolnie modyfikowana. W przypadku niedożywienia zwiększa się ilość podawanych kilokalorii.

Dieta rotacyjna – odchudzanie i efekty rotacji węglowodanami

Dieta rotacyjno-redukcyjna natomiast będzie doprowadzała do deficytu energetycznego, którego skutkiem będzie spadek masy ciała. Należy tutaj dodać, że podejrzewa się, iż przewlekły stan zapalny towarzyszący nietolerancjom pokarmowym IgG zależnym może sprzyjać rozwojowi zjawiska nadwagi i otyłości. Prowadzenie diet eliminacyjnych ułatwia w tym wypadku powrót do prawidłowej wagi ciała.

Niektórzy specjaliści zalecają w trakcie stosowania jadłospisów rotacyjnych całkowitą rezygnację ze spożycia nabiału, cukru oraz glutenu niezależnie od rodzaju alergizujących białek. Warto jednak zaznaczyć, że nie istnieją przekonywujące dowody na to, że u wszystkich pacjentów z alergią należy wprowadzać takie restrykcje w codziennej diecie.

Bibliografia:

• Wasilewska E., Ziętarska M., Małgorzewicz S., Immunologiczna nadwrażliwość na pokarm, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 4,s. 152–161.
• Frank M., Szachta P., Gałęcka M., Ignyś I., Alergia pokarmowa IgG-zależna i jej znaczenie w otyłości i cukrzycy typu 2, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, tom 5, nr 3, s.108–114.
• Taylor J.P. Krondl M.M. Spidel M., Csima A.C., Dietary adequacy of the rotary diversified diet as a treatment for „Environmental Illness”. Can. J. Diet Pract. Res. 2002; 63: s.198−201.
• Kropka B., Pokonaj alergię. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Rodzina, Skoczów, 2014.