Rzeżucha – właściwości i wartości odżywcze – jak sadzić i jeść rzeżuchę?

Rzeżucha – wartości odżywcze

Pieprzyca siewna to gatunek rośliny z rodziny kapustowatych. Pochodzi on z południowo-zachodniej Azji, Etiopii, Egiptu i Pakistanu. Uprawia się go i spotyka w stanie dzikim na całym świecie. Roślina ta znana jest również pod potocznymi nazwami „rzeżucha”, „rzeżucha ogrodowa” i „rzeżucha siewna”. Uprawiano już w starożytności. Traktowana była, jako warzywo, ale również cenny surowiec do produkcji preparatów stosowanych na skórę. W Polsce rzeżucha na Wielkanoc stanowi ważną ozdobę świątecznych stołów. Warto jednak zauważyć, że jako prosta w uprawie oraz bogata w witaminy, pierwiastki oraz związki aktywne biologicznie roślina może być ciekawym dodatkiem do diety szczególnie w okresie zimowym, gdy asortyment surowych warzyw i owoców jest ograniczony. Jedząc pieprzycę siewną dostarczamy organizmowi:

• witaminę C – kwas askorbinowy to silny antyoksydant, jest niezbędny do syntezy kolagenu, wpływa na odporność, uczestniczy w metabolizmie aminokwasów oraz lipidów, ułatwia wchłanianie żelaza;
• prowitaminę A, czyli beta karoten – wykazuje on właściwości przeciwutleniające, korzystnie wpływa na stan skóry i błon śluzowych, warunkuje prawidłowy proces widzenia, ma potencjał chemoprewencyjny;
• kwas foliowy – ważny nie tylko dla kobiet w ciąży, niezbędny dla prowadzenia prawidłowych przemian aminokwasów, oddziałujący na pracę układu nerwowego;
• witaminę E – zwaną również witaminą młodości, o silnym działaniu antyoksydacyjnym, neutralizującą nadmiar wolnych rodników, a przez to obniżającą ryzyko min. chorób układu sercowo-naczyniowego i spowalniającą procesy starzenia się organizmu;
• witaminę B1 i B2 – związki biorące udział w metabolizmie składników odżywczych, ważne dla prawidłowej pracy układu nerwowego czy odpornościowego.

Warto wiedzieć, że rzeżucha to także źródło składników mineralnych niezbędnych do prawidłowej pracy ustroju, takich jak wapń, potas, magnez, fosfor czy żelazo. Dostarcza również pewnej ilości błonnika, czyli włókna pokarmowego, które reguluje rytm wypróżnień, działa korzystnie na florę bakteryjną, pozwala obniżać poziom cholesterolu oraz ułatwia detoksykacje. Swój charakterystyczny smak zawdzięcza olejkom eterycznym, które w swym składzie mają związki siarki. Glukozynolany zawarte w pieprzycy mają właściwości chemoprewencyjne.

Rzeżucha – właściwości

Na pytanie czy rzeżucha jest zdrowa należy odpowiedzieć zdecydowanie tak. Należy traktować ją, jako warzywny dodatek do codziennej diety, który pozwoli uzupełnić jadłospis o mające prozdrowotne działanie bioaktywne substancje. Dzięki licznym związkom antyoksydacyjnym umożliwia redukcję nadmiernej ilości wolnych rodników. Pozwala to chronić komórki przed uszkodzeniami i zmniejsza ryzyko występowania chorób, takich jak miażdżyca, cukrzyca czy schorzenia neurodegeneracyjne.

Spowalnia również procesy starzenia się organizmu. Odpowiednie spożycie warzyw warunkuje dostarczenie ustrojowi właściwej dawki witamin i składników mineralnych. Te niezbędne są do zachowania stanu równowagi zwanego homeostazą. Umożliwia ona sprawną prace wszystkich układów w tym odpornościowego czy nerwowego. Związki zawarte w jej olejkach eterycznych działają antybakteryjnie. Spożywane w dużych ilościach wykazują właściwości moczopędne. Konsumpcja rzeżuchy może przynieść korzyści nie tylko w zachowaniu dobrego stanu zdrowia, ale również wpłynie na kondycję włosów, skóry i paznokci.

Rzeżucha – jak sadzić?

Sianie rzeżuchy jest czynnością bardzo prostą. Nie wymaga posiadania kiełkownicy czy odpowiedniej gleby. Wystarczy zaopatrzyć się w watę lub ligninę, wodę oraz zwykły talerz. Nasiona rzeżuchy wysiewamy na nasączone wodą podłoże (np. gazę) i zwilżamy wodą. Odstawiamy je w ciepłe i słoneczne miejsce. Należy pamiętać o codziennym ich zraszaniu. Po dwóch-trzech dobach nasiona powinny wykiełkować. Po około 7-10 dniach rzeżucha osiągnie swój maksymalny wzrost. Należy odcinać ją nożyczkami. Skonsumować warto ją przed jej kwitnięciem gdyż wtedy staje się wyjątkowo gorzka w smaku.

Cena rzeżuchy jest dość niska. Torebka nasion rzeżuchy kosztuje około 2 zł.

Rzeżucha – jak jeść?

Rzeżucha witaminy, składniki mineralne i inne bioaktywne substancje dostarcza pod postacią wygodnego dodatku do wielu dań. Można ją wykorzystać jako składnik omletów, twarożków, sałatek, surówek, koktajli, sosów, past do pieczywa oraz zup. Oto przykładowe pomysły na rzeżuchę:

• Koktajl owocowy z rzeżuchą

Składniki: jabłko, gruszka, garść rzeżuchy, miód łyżka, łyżeczka soku z cytryny, woda mineralna niegazowana 250 ml.

Jabłko i gruszkę obrać ze skórki i wydrążyć z nich gniazda nasienne. Pokroić w kawałki i umieść w blenderze. Dodać pozostałe składniki i dokładnie zmiksuj. Wypić bezpośrednio po przygotowaniu.

• Pasta z fasoli z rzeżuchą i chrzanem

Składniki: puszka fasoli konserwowej lub szklanka ugotowanej fasoli białej, 2 łyżki chrzanu, 3 łyżki oliwy, łyżeczka soku z cytryny, garść rzeżuchy, sól, pieprz

Fasolę ugotować lub jeśli jest konserwowa dokładnie wypłukać na sitku. Miksować ją z chrzanem, sokiem z cytryną i oliwą na gładką pastę. Dodać posiekaną rzeżuchę i przyprawić.

• Zupa z rzeżuchy

Składniki: łyżka oliwy, łyżka masła klarowanego, średnia cebula, ziemniak, 2 szklanki bulionu warzywnego, 200 g rzeżuchy, 1, 5 szklanki mleka, sok z cytryny, sól, pieprz

Oliwę rozgrzać z masłem w garnku o grubym dnie. Cebulę pokroić w kostkę i zeszklić na tłuszczu. Następnie dodajemy do niej obranego i pokrojonego w kostkę ziemniaka i dusimy około 5 minut mieszając. Po tym czasie do garnka wlać wywar z mlekiem i dodać posiekaną rzeżuchę. Gotować około 10 minut aż ziemniaki zmiękną. Zblendować i przyprawić. Podawać z kleksem kwaśnej śmietany lub jogurtu greckiego.

Rzeżucha w ciąży

Rzeżucha w ciąży należy do roślin nie tylko dozwolonych, ale i wskazanych. Spożywana nawet w niewielkich ilościach uzupełnia dietę w witaminy, antyoksydanty i ważne składniki mineralne. Co istotne z punktu widzenia kobiety ciężarnej zawiera kwas foliowy. Jest to związek niezbędny dla prawidłowego kształtowania się cewy nerwowej płodu.

W praktyce często trudno jest dostarczyć odpowiednią jego ilość do organizmu, dlatego rutynowo suplementuje się tą witaminę. Warto jednak podkreślić, że pokarmowe jej źródła mimo wszystko powinny pojawiać się w diecie kobiety ciężarnej. Co więcej warto pamiętać o nich także w okresie prekoncepcyjnym, a zatem na kilka miesięcy przed planowanym poczęciem.

Pieprzycy siewna – przeciwwskazania

Ostrożność w stosowaniu pieprzycy siewnej powinny zachować osoby z chorobami układu pokarmowego, takimi jak wrzody czy stany zapalne żołądka i jelit. Jest to roślina pobudzająca wydzielanie soków trawiennych o stosunkowo ostrym smaku. Bezwzględnie muszą unikać jej osoby ze stwierdzoną alergią pokarmową na rzeżuchę. Warto również wiedzieć, że ograniczeniu powinna ona podlegać u osób ze schorzeniami tarczycy.