Miażdżyca tętnic szyjnych – przyczyny, objawy, leczenie zwężania naczyń szyjnych

Miażdżyca tętnic szyjnych – jakie są przyczyny zwężenia?

Tętnice szyjne odchodząc od aorty. Zaopatrują narządy głowy i szyi, w tym również i mózgowie. Od aorty odchodzą dwie tętnice szyjne: wspólna prawa oraz wspólna lewa. Biegną one następnie ku górze, aż do poziomu 3–4. kręgu szyjnego, gdzie ulegają podziałowi. Każde z tych naczyń dzieli się następnie na tętnicę szyjną wewnętrzną oraz tętnicę szyjną zewnętrzną.

Podobnie jak i inne naczynia w organizmie, tak i naczynia szyjne mogą być zajęte różnymi procesami patologicznymi. Jednym z najgroźniejszych w skutkach jest zwężenie tętnic szyjnych. Prowadzić do tego problemu mogą różne czynniki, najczęściej jednak niewydolność tętnic szyjnych wynika ze zmian miażdżycowych.

Teoretycznie problem miażdżycy (określany również jako arterioskleroza) jest powszechnie znany, co jednak dokładnie stoi za jego występowaniem i co sprawia, że tętnice szyjne stają się zwężone?

Miażdżyca jest procesem, w którym światło naczyń tętniczych ulega przewężeniu. Problem ten występuje przez odkładanie się w naczyniach blaszek miażdżycowych. W ich skład wchodzą różne substancje – głównym budulcem płytki miażdżycowej jest cholesterol, oprócz niego w blaszkach obecne są inne lipidy, elementy tkanki łącznej, a także komórki piankowate (którymi są przekształcone makrofagi).

Zwężenie tętnic szyjnych – co zwiększa ryzyko?

Do miażdżycy doprowadza przede wszystkim niewłaściwa dieta – spożywanie dużych ilości pokarmów bogatych w tłuszcze znacząco zwiększa zagrożenie wystąpieniem zatorów. Teoretycznie można by więc pomyśleć, że dieta ubogotłuszczowa powinna chronić przed rozwojem zmian miażdżycowych – tak rzeczywiście jest, ale tylko częściowo. Miażdżyca – co prawda o różnym stopniu zaawansowania – występuje u większości ludzi, stwierdzać jej początki można już nawet u dzieci. Mówi się o nawet o tym, że wpływ na rozwijanie się blaszek miażdżycowych ma nie tylko pokarm, który spożywamy od momentu przyjścia na świat, ale i nawet dieta, którą stosuje matka jeszcze w trakcie ciąży.

Zatkane tętnice szyjne występować mogą ze względu na niewłaściwą dietę, ale i sprzyjać jej rozwojowi może szereg innych czynników. Wśród czynników predysponujących do pojawienia się blaszek miażdżycowych w tętnicach szyjnych wymieniane są:

• nadciśnienie tętnicze,
• cukrzyca,
• zaawansowany wiek,
• otyłość,
• brak aktywności fizycznej,
• palenie papierosów.

Wpływ na występowanie zwężeń tętnic szyjnych mają również uwarunkowania genetyczne. Otóż w sytuacji, kiedy w rodzinie pacjenta ktoś zmagał się ze zmianami miażdżycowymi w tętnicach szyjnych, ryzyko, iż u niego samego również wystąpi ten problem, jest znacząco zwiększone.

Miażdżyca tętnic szyjnych – objawy i skutki

To, czy w przebiegu zwężenia tętnic szyjnych będą występowały u pacjenta jakiekolwiek dolegliwości, uzależnione jest od stopnia istniejących zaburzeń. Problemem w przypadku procesów miażdżycowych jest to, że przez długi czas mogą one przebiegać całkowicie bezobjawowo – proces patologiczny może rozwijać się u pacjenta, stopniowo postępując, a objawy miażdżycy tętnic szyjnych mogą pojawić się dopiero wówczas, kiedy miażdżyca będzie już bardzo zaawansowana.

Wszelkie dolegliwości, które pojawiają się u chorych z niedrożnością tętnic szyjnych, wynikają z zaburzeń dopływu krwi do ośrodkowego układu nerwowego. O tym, że miażdżyca tętnic szyjnych jest poważnym problemem z pewnością powinno przekonać to, że w jej przebiegu występować mogą nawet epizody przejściowego niedokrwienia mózgu (tzw. TIA, mikroudar, czyli przemijający atak niedokrwienny). W ich przypadku u pacjentów nagle pojawiać się mogą takie objawy zwężenia tętnic szyjnych, jak:

• niedowłady,
• zaburzenia czucia,
• zaburzenia mowy,
• zaburzenia widzenia,
• silny ból głowy.

Powikłania takie jak np. zawroty głowy, szumy uszne czy zaburzenia równowagi, również mogą być związane z miażdżycą, jednak wymienione wyżej problemy pojawiają się w przypadku zwężeń innych tętnic dostarczających krew do mózgowia – mowa tutaj o tętnicach kręgowych. Dolegliwość taka jak zwężenie kręgów szyjnych może uciskać na naczynia krwionośne i dawać objawy podobne do opisanych. Z kolei ból szyi i jej powiększenie może dodatkowo oznaczać c problemy z tarczycą.

Miażdżyca tętnic szyjnych, jak wspomniano wyżej, przebiegać może całkowicie bezobjawowo – stan ten jest wyjątkowo groźny. Otóż pacjent może być nieświadomy tego, że rozwija się u niego ta patologia, a jednocześnie znajduje się on w grupie znacznie zwiększonego ryzyka wystąpienia udaru mózgu. To właśnie z tego powodu schorzenie powinna być jak najwcześniej wykrywana – jakie jednak są badania na miażdżycę?

Zwężenie tętnic szyjnych – jakie badania wykonać?

W diagnostyce miażdżycy tętnic szyjnych podstawową rolę odgrywa USG tętnic szyjnych. Podczas tego właśnie badania możliwe jest chociażby oszacowanie wielkości blaszki miażdżycowej, jeżeli u pacjenta obecne są uwapnione blaszki miażdżycowe w tętnicach szyjnych, to również to odchylenie może zostać wykryte podczas ultrasonografii. W diagnostyce problemu znajduje wykorzystanie specjalna technika, dzięki której możliwa jest ocena przepływu w naczyniach – w badaniu Doppler tętnic szyjnych objawem miażdżycy jest przede wszystkim ograniczenie przepływu szyjnego krwi przez te naczynia.

Innymi badaniami, które wykonywane są u pacjentów z miażdżycą tętnic szyjnych, są angiografia tętnic szyjnych, badania obrazowe (np. TK) głowy, a także badania laboratoryjne. U chorych z miażdżycą konieczne jest oznaczenie lipidogramu, ponieważ wybór leczenia zależny jest m.in. od stężeń lipidów we krwi.

Jak leczyć miażdżycę tętnic szyjnych?

Pytaniem, które mogą zadawać sobie osoby z rozpoznanymi zwężeniami tętnic szyjnych, jest to, czy można wyleczyć miażdżycę. Tutaj jednej konkretnej odpowiedzi nie ma, gdyż aspekt jest dość złożony. Otóż na pewno – chociażby przy pomocy diety oraz leczenia farmakologicznego – możliwe jest zahamowanie postępu zmian miażdżycowych. Możliwe jest również przywrócenie drożności naczyń szyjnych – w tym jednak celu konieczne jest już raczej przebycie leczenia zabiegowego.

Wybór postępowania leczniczego u chorego z miażdżycą tętnic szyjnych uzależniony jest zarówno od tego, jakiego stopnia zwężenie naczyń szyjnych występuje u pacjenta, jak i od tego, czy patologiom tym towarzyszą jakieś dolegliwości. Przy najmniej zaawansowanej miażdżycy wystarczające jest leczenie dietetyczne oraz farmakologiczne. Mianem leków na miażdżycę określa się statyny, czyli preparaty, które wpływają przede wszystkim na obniżenie stężenia cholesterolu we krwi.

W leczeniu miażdżycy tętnic szyjnych wykorzystywane są również operacje tętnic szyjnych. Metody zabiegowe wykorzystywane są przede wszystkim u tych pacjentów, u których doszło do wystąpienia niedokrwienia mózgu lub udaru mózgu i u których zwężenia tętnic szyjnych przekraczają 50 proc. Zabiegami, które służą udrożnieniu naczyń szyjnych, są endarterektomia (czyli operacyjne usunięcie zmian miażdżycowych, oczyszczenie) oraz plastyka naczyń z wykorzystaniem stentów.

Czytaj również: Niedokrwienie kończyn dolnych – przyczyny, objawy, leczenie niedokrwienia nóg

Miażdżyca tętnic szyjnych – jaką dietę stosować?

Powyżej wspominano o roli diety w leczeniu miażdżycy tętnic szyjnych. Właściwe żywienie może zarówno zmniejszać ryzyko zachorowania na miażdżycę, ale i – u osób z już rozpoznanymi zmianami miażdżycowymi – zmniejszać tempo pogłębienia się patologicznych zwężeń.

W diecie przy miażdżycy tętnic szyjnych powinno się pamiętać przede wszystkim o ograniczeniu kwasów tłuszczowych nasyconych, należy także zmniejszyć spożycie produktów zawierających duże ilości cholesterolu. Sprzyjać miażdżycy, ze względu na to, iż w organizmie mogą one być przekształcane do lipidów, może również jedzenie dużych ilości cukrów prostych. Z tego właśnie powodu w diecie miażdżycowej po prostu nie ma miejsca na słodkie i słone przekąski.

Bibliografia

April L Rodrigues, Atherosclerotic Disease of the Carotid Artery, May 2017, Medscape

https://www.healthline.com/health/carotid-artery-disease#causes

Hobson W.R. et al., Management of atherosclerotic carotid artery disease: Clinical practice guidelines of the Society for Vascular Surgery, Journal of Vascular Surgery, vol. 48, iss. 2, Aug 2008, 480–486

Interna Szczeklika 2016/2017, red. P. Gajewski, wyd. Medycyna Praktyczna