Żołędzie – właściwości odżywcze i zdrowotne, zastosowanie, przeciwwskazania, przepisy

Co to są żołędzie?

Żołędzie to nasiona dębu, należącego do drzew liściastych. Te małe, niepozorne owoce od wieków były chętnie spożywane przez różne kultury. Choć są jadalne, wiele gatunków dębów produkuje gorzkie żołędzie. Jest to związane z wysoką zawartością garbników . Związki te w zbyt dużych ilościach mogą działać niekorzystnie na organizm, m.in. powodując zaparcia, dlatego ważne jest, aby odpowiednio przygotować żołędzie przed spożyciem. Proces ten nazywa się ługowaniem. Na czym polega ługowanie żołędzi? Otóż zabieg ten wiąże się z moczeniem ich w wodzie do momentu aż przestanie się ona zabarwiać się na brązowo. Co ciekawe, niekiedy ługowanie żołędzi prowadzi się w wodnym roztworze popiołu.

Żołędzie – właściwości odżywcze

Chociaż dokładny profil składników odżywczych zależy od gatunku żołędzi, wszystkie są szczególnie bogate w składniki mineralne, takie jak potas, żelazo, wapń czy fosfor. Zawierają także witaminy z grupy B, witaminę C, A oraz E. Ponadto żołędzie stanowią źródło białka, węglowodanów oraz tłuszczy – głównie nienasyconych kwasów tłuszczowych . Skrywają też wiele korzystnych związków roślinnych o działaniu antyoksydacyjnym. Do substancji takich należą m.in. obecne w surowcu katechiny, które jako naturalne przeciwutleniacze mogą wspomagać organizm w neutralizowaniu wolnych rodników i pomóc chronić komórki przed rozwojem stanów zapalnych.

Warto także zaznaczyć, że żołędzie są źródłem błonnika, który jest korzystny dla zdrowia jelit, może pomóc w regulacji poziomu cukru we krwi i wspierać uczucie sytości. Ich niewątpliwą zaletą jest ponadto stosunkowo niski indeks glikemiczny , co oznacza, że powodują powolny wzrost poziomu cukru we krwi.

Przepisy na wykorzystanie żołędzi

W kuchni żołędzie mogę być wykorzystywane na wiele różnych sposobów. Nie każdy wie, że z żołędzi produkuje się mąkę. Śmiało jednak można sięgać także po surowe żołędzie, o ile wcześniej poddamy je opisanemu wyżej procesowi ługowania, który pozbawi je nadmiaru gorzkich garbników. Poniżej kilka prostych przepisów na wykorzystanie owoców dębu w kuchni.

Chleb z mąki żołędziowej

Składniki:

• 1 szklanka mąki z żołędzi;
• 1 szklanka mąki pszennej;
• 2 łyżeczki proszku do pieczenia;
• 1/2 łyżeczki soli;
• 1 szklanka wody.

Przygotowanie:

Najpierw przeprowadź ługowanie żołędzi, mocząc je w wodzie, aż woda przestanie zabarwiać się od szkodliwych garbników. Następnie zmiel żołędzie na mąkę. Wymieszaj wszystkie składniki i wyrób ciasto. Piecz w piekarniku przez około 30 minut w 180°C.

Placki z żołędzi

Składniki:

• 1 szklanka mąki z żołędzi;
• 1 jajko;
• 1/2 szklanki mleka;
• sól;
• olej do smażenia

Przygotowanie:

Po przygotowaniu żołędzi i zmieleniu ich na mąkę, wymieszaj z pozostałymi składnikami. Smaż placki na oleju na złoty kolor.

Zupa z żołędzi

Składniki:

• 1 szklanka przygotowanych żołędzi;
• 1 cebula;
• 2 ząbki czosnku;
• 1 litr bulionu;
• sól, pieprz

Przygotowanie:

Po ugotowaniu żołędzi w bulionie, dodaj posiekaną cebulę i czosnek. Gotuj do miękkości i dopraw do smaku. Tak przygotowane żołędzie stanowią odżywczy posiłek o nietuzinkowym smaku, który docenią z pewnością koneserzy wszystkiego co nowe w jadłospisie.

Ciasteczka z żołędzi

Składniki:

• 1 szklanka mąki z żołędzi;
• 1/2 szklanki cukru;
• 1/2 szklanki masła;
• 1 jajko;
• 1 łyżeczka proszku do pieczenia.

Przygotowanie:

Po przygotowaniu żołędzi i zmieleniu ich na mąkę, wymieszaj wszystkie składniki. Uformuj ciasteczka i piecz w piekarniku przez około 15 minut w 180°C.

Deser z żołędzi – „Żołędziowe trufle”

Składniki:

• 1 szklanka mąki z żołędzi;
• 1/2 szklanki kakao w proszku;
• 1/2 szklanki miodu lub syropu klonowego;
• 1/4 szklanki masła orzechowego lub innego masła roślinnego;
• szczypta soli;
• dodatkowo: wiórki kokosowe, kakao w proszku lub posiekane orzechy do obtoczenia.

Przygotowanie:

1. W misce wymieszaj mąkę z żołędzi, kakao i sól.
2. Dodaj miód (lub syrop klonowy) oraz masło orzechowe. Wymieszaj wszystko dokładnie, aż uzyskasz jednolitą masę.
3. Formuj małe kuleczki z masy i obtaczaj je w wybranym dodatku (kakao, wiórkach kokosowych lub orzechach).
4. Umieść trufle w lodówce na co najmniej 1 godzinę przed podaniem.

Spożywanie żołędzi – środki ostrożności

Pomimo licznych walorów prozdrowotnych i kulinarnych żołędzi, należy podkreślić, że nie jest to produkt, który może być stosowany przez wszystkich. Przeciwwskazaniem do ich spożywania są m.in. alergie na którykolwiek ze składników obecnych w tym surowcu.

Co więcej, surowe żołędzie zawierają taniny (inaczej garbniki), które w zbyt dużych ilościach, ze względu na gorzki smak i silne działanie ściągające na błonę śluzową przewodu pokarmowego, mogą powodować dolegliwości żołądkowe, takie jak nudności, wymioty czy biegunka. Taniny mogą również hamować wchłanianie pewnych składników odżywczych, takich jak żelazo, ponieważ wiążąc się z nim tworzą trudno przyswajalne kompleksy.

W związku z tym, tak jak wspomniano wcześniej, żołędzie wymagają odpowiedniego przygotowania przed spożyciem, aby usunąć nadmiar tanin. Ługowanie, czyli moczenie ich w wodzie przez kilka dni z (z regularną wymianą wody), jest konieczne, aby uczynić je „bardziej” jadalnymi.

Warto także podkreślić, że żołędzie zbierane z terenów miejskich lub w pobliżu dróg mogą być zanieczyszczone spalinami, pestycydami lub innymi toksynami. Zawsze warto więc zbierać je z obszarów wolnych od sąsiedztwa ruchliwych ulic czy zakładów przemysłowych.

Jeśli zaś chodzi o potencjalne interakcje z lekami, to chociaż nie zostały one do tej pory udokumentowane, nie znaczy, że nie mogą wystąpić. Szczególną ostrożność warto zachować sięgając regularnie po żołędzie w celach spożywczych przy jednoczesnym, stałym stosowaniu preparatów żelaza.